Աննախադեպ ճնշում Հայաստանի Սահմանադրական դատարանի վրա

Անցած տարվա ապրիլին Հայաստանում տեղի ունեցած քաղաքական իրադարձություններից հետո ընկած ժամանակահատվածը նշանավորվեց դատական համակարգի, մասնավորապես՝ Սահմանադրական դատարանի եւ նրա նախագահի դեմ աննախադեպ ճնշումներով, եւ իրավական պետության հիմքերի վրա հարձակումները սովորական դարձան հետհեղափոխական Հայաստանում, գրում է Eadaily-ն:

Մի կողմից գործադիր եւ օրենսդիր իշխանությունների, մյուս կողմից՝ դատական իշխանությունների միջեւ լարվածությունը սկսեց աճել Սահմանադրական դատարանի կողմից Ազգային Ժողովի կանոնակարգում փոփոխությունները ճանաչելու պահից, որոնք ընդունվել էին նախկին «ոչ հեղափոխական» խորհրդարանի կողմից: Հիշեցնենք, որ հենց այդ փոփոխություններն էին առիթ հանդիսացել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի եւ ցուցարարների ամբոխի կողմից խորհրդարանի պաշարման համար՝ Սահմանադրությանը այդ փոփոխությունների անհամապատասխանության պատրվակով, եւ, վերջին հաշվով, հանգեցրել խորհրդարանի լուծարմանը: Այլ կերպ ասած՝ Սահմանդրական դատարանը կայացած փաստից հետո եւ դեռեւս մինչ նոր ընտրությունները, որոնց ժամանակ ներկայիս իշխանությունը ստացավ ձայների մեծամասնությունը, նախորդ խորհրդարանի կազմի լուծարման համար առիթն անօրինական ճանաչեց:

Ժամանակավոր լռությունից հետո օգտվելով մեկ այլ առիթից, որն է՝ Երեւանի առաջին ատյանի դատարանի դատավորներից մեկի բողոքարկումը Սահմանդարական դատարան՝ Սահմանադրական կարգի տապալման մասին Քրեական օրենսգրքի հոդվածի սահմանդրականության վերաբերյալ, որի հիման վրա մեղադրանք է առաջադրվել նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին, Փաշինյանը կոչ արեց առանց բացառության արգելափակել բոլոր դատարանները, այդ թվում Սահմանդարական դատարանը, որի մոտակայքում ակցիաների մասնակցում էր նույնիսկ իշխող դաշինքի խորհրդարանական խմբակցության ղեկավար Լիլիթ Մակունցը, ինչը սկզբունքորեն անհնար կլիներ ցանկացած իրավական պետությունում:

Դրան հաջորդեցին ՍԴ-ում արհեստական ճգնաժամի ստեղծման փորձերը՝ ՍԴ-ում շանտաժի միջոցով գործող նախագահի պատվիրակելու ճանապարհով, որը թեկնածու է առաջարկել առաջին նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի կողմնակից, փաստաբան Վահե Գրիգորյանին՝ ՍԴ մասին սահմանադրական օրենքի ակնհայտ խախտմամբ:

Խորհրդարանում երդմնակալության պահին, մինչ ՍԴ դատավորին երդում տալը, խախտելով ԱԺ կանոնակարգը, «առանց երեք րոպեի» ՍԴ դատավար Վահե Գրիգորյանն իրեն ՍԴ «նախագահ» հռչակեց գործող նախագահ Հրայր Թովմասյանի նախագահի ներկայությամբ, եւ խորհրդարանի ծափահարություններին արժանացավ, ինչը հետագայում կոշտ քննադատության արժանացավ Վենետիկի հանձնաժողովի կողմից:

ՍԴ նախագահի եւ այլ դատավորների հետ նրանց «ինքնակամ» հրաժարականի մասին Վահե Գրիգորյանի անհաջող փորձից հետո նա եւ նրա համախոհները նախաձեռնեցին հասարակության մեջ մի ամբողջ գործընթացի արմատավորումը՝ անցումային սահմանադրական դրույթների պարզունակ մեկնաբանության մասին, որը նախատեսում է, որ 2015-ի սահմանդրական փոփոխությունների ուժի մեջ մտնելու պահին ՍԴ նախագահն ու անդամները շարունակում են մնալ իրենց պաշտոնին նախորդ խմբագրման Սահմանադրությամբ նախատեսված տարիքը: Այդ մեկնաբանության իմաստն այն էր, որ դատարանի անդամները դատավոր չեն համարվում եւ չեն կարող որոշումներ կայացնել, քանի որ նոր խմբագրման Սահմանադրությունում պաշտոնի անվանումը փոխվել է, չնայած նրան, որ Սահմանադրության տեքստը վերաբերում էր ՍԴ նախագահի եւ անդամների կողմից իրենց իրավասությունների կատարման շարունակությանը՝ իրավական պետության համար դատավորների անփոփոխելիության տարրական սկզբունքների հիման վրա, այդ թվում անկախ քաղաքական փոփոխություններից եւ դատական իշխանության հաջորդականությունից:

Սահմանադրական դատարանի դիմումը ՄԻԵԴ-ին եւ Վենետիկյան հանձնաժողովին Քոչարյանի գործով խորհրդակցական կարծիքի համար՝ դարձավ «վերջին կաթիլը»։ Ինչպես հետագայում պարզասրտորեն արտահայտվել է կառավարող խմբակցության պատգամավորներից մեկը. «...եթե դատարանի նախագահը չդիմեր Վենետիկի հանձնաժողովին, այսինքն՝ մեր դեմ «տղա» չբերեր, ապա մենք չէինք նախաձեռնի ՍԴ նախագահի լիազորությունների դադարեցումը»։ Բայց մինչեւ այդ պատգամավորի ելույթը վարչապետ Փաշինյանը, իրեն չսահմանափակելով արտահայտությունների հարցում, ՍԴ-ն անվանել էր «դատարանը սեփականաշնորհած Թովմասյանի բուդկա»։ Հետո արդեն Հայաստանի խորհրդարանը դիմեց ՍԴ՝ Թովմասյանի լիազորությունները դադարեցնելու նպատակով՝ հղում կատարելով իբր վերջինի կողմնակալությանը Ռոբերտ Քոչարյանի գործում։ Սահմանադրական դատարանը այս դիմումը վարույթ չընդունեց, բայց դա ոչ մի կերպ չխանգարեց խտրականության եւ Թովմասյանի ու նրա ամենամերձավորների քաղաքական հետապնդման հերթական արշավն սկսել։ Նրա երկու սանիկները ձերբակալվեցին կոռուպցիոն հանցագործությունների պատրվակով, իսկ Հայաստանում հայտնի իրավաբաններից մեը՝ Արսեն Բաբայանը, որը նրա հետ աշխատել է Ազգային ժողովում եւ ակտիվորեն դեմ հանդես եկել դատավոր Վահե Գրիգորյանի կողմից Սահմանադրության խեղաթյուրմանը, ձերբակալվել է Սահմանադրական դատարանում իշխանության յուրացմանն աջակցելու մեղադրանքով, միայն իբր ՍԴ նախկին նախագահ Գագիկ Հարությունյանի հրաժարականի հայտարարության ամսաթվի էլեկտրոնային գրանցումը խախտելու համար։ Բայց ինքը՝ Գագիկ Հարությունյանը, ինչպես նաեւ այն ժամանակ ՍԴ աշխատակազմի ղեկավար Առուշան Հակոբյանը ասել են, որ հրաժարականի հայտարարության բնօրինակը հատուկ առաքչի միձոցով ժամանակին հասցվել է ԱԺ։

Ավելին, բարոյականության տարրական նորմերը լիովին արհամարհելով՝ Ազգային անվտանգության ծառայությունը զբաղվում է ՍԴ նախագահի 75-ամյա հոր տան տանիքով, որը կառուցվել է այն ժամանակ, երբ նրա որդին առհասարակ պաշտոնատար անձ չէր, ինչպես նաեւ շարժական գույքի կապակցությամբ բացատրություններ տալու համար կանչում է Հրայր Թովմասյանի աղջիկներին, որն առանձնակի արժեք չի ներկայացնում եւ նվիրվել է նրանց հարազատների կողմից, ովքեր մշտական բնակության են մեկնելԱՄՆ։

Այնտեղ, որտեղ իշխանությունները չեն կարողանում ուղղակի գործել, գործում են բռնություն կիրառելու խուլիգանական խմբեր, որոնք առնչակցվում են իշխանության հետ։ Ընդդիմադիր գործիչների կամ պարզապես իշխանության ընդդիմախոսների դեմ մի քանի գործողություններ կատարելով եւ անպատիժ մնալով՝ չորս ջահելներ հարձակվել են ՍԴ նախագահի քրոջ ղեկավարած «Հայելի» մամուլի ակումբի վրա, որի դռները, բարեբախտաբար, այդ պահին փակ են եղել, եւ, ձվեր գցելով, պահանջել են, որպեսզի Հրայր Թովմասյանի քույրը՝ հայտնի լրագրող Անժելա Թովմասյանը, դադարեցնի պրոֆեսիոնալ գործունեությունը եւ եղբոր հետ միասին հեռանա երկրից։ Թեեւ այդ անգամ այդ ջահելները որպես մեղադրյալ ներգրավվել են քրեական գործում լրագրողի օրինական գործունեությանը խոչընդոտելու պատճառով, այնուամենայնիվ, նրանց դեմ որպես խափանման միջոց կիրառվել է չբացակայելու մասին ստորագրությունը, չնայած, ինչպես արդեն նշվեց, պրոֆեսիոնալ իրավաբան Արսեն Բաբայանը ՍԴ նախագահի մերձավոր շրջապատից ընդամենը գործավարության ենթադրյալ խախտման պատճառով անմիջապես կալանավորվել է հատկապես ծանր հանցագործության մեղադրանքով։

Այս ամենը վկայում է այն մասին, որ հետհեղափոխական Հայաստանը ոչ իրավական, ոչ էլ դեմոկրատական պետություն է, եւ այնտեղ, արեւմտյան դեմոկրատիաների թողտվությամբ, իրականացվում է նորագույն եվրոպական պատմության մեջ նախադեպը չունեցող ճնշում Սահմանադրական դատարանի ու նրա նախագահի վրա՝ ամենակեղտոտ մեթոդների կիրառմամբ, սկսած պատգամավորական եւ ծառայողական էթիկայի նորմերի կոպիտ ոտնահարումից եւ ավարտած քրեական գործերի սարքմամբ Հրայր Թովմասյանի ամենամտերիմ շրջապատի ու իր իսկ դեմ։

Նպատակը մեկն է՝ վերցնել դատական բարձրագույն մարմինը լիակատար վերահսկողության տակ։ Առանց դրա արդեն վերը նշված բազմաթիվ իրավախախտումներ կատարած Նիկոլ Փաշինյանը, որը դրանցում ներքաշել է նախագահ Արմեն Սարգսյանին, պատգամավորական կորպուսի մեծ մասին եւ անգամ իրավապահ մարմինները, չի կարող անարգել «ճնշել» այն, ինչ ուզի, ինչպես նաեւ «խմբագրել» օրենքների եւ Սահմանադրության նախկին կոպտագույն խախտումները, որոնք նրան իշխանության բերեցին։ Չնայած առաջատար համաշխարհային տերությունների՝ Հայաստանում հավատարմագրված դիվանագիտական կորպուսի ոչ բնութագրական լռությանը, որոնք ժամանակին ամենափոքր պատրվակով աղմկալի հայտարարություններ էին անում, ՍԴ եւ նրա նախագահի շուրջ գործընթացը չէր կարող աննկատ մնալ միջազգային կազմակերպությունների կողմից։ Մասնավորապես, Եվրոպական ժողովրդական կուսակցության (ԵԺԿ) նախագահ Ջոզեֆ Դոլը Թվիթերի պաշտոնական միկրոբլոգում անդրադարձել է ստեղծված իրավիճակին. «Եվրոպական ժողովրդական կուսակցությունը (ԵԺԿ) մտահոգ է Հայաստանի Սահմանադրական դատարանի նախագահ Հրայր Թովմասյանի դեմ քրեական գործի հարուցմամբ եւ նրա հանդեպ սպառնալիքներով։ Հայաստանում պետք է երաշխավորվեն սահմանադրական կարգն ու օրենքի գերակայությունը։ Հայաստանի գործող իշխանությունները պետք է հավատարմություն պահպանեն Սահմանադրությանը, երաշխավորեն հավասարակշռվածության, զսպվածության եւ իշխանության բաժանման սկզբունքները։ ԵԺԿ-ն կոչ է անում եվրոպական եւ միջազգային այլ կառույցների սեւեռուն ուշադրությամբ հետեւել իրավիճակին եւ կանխել ցանկացած զարգացում, որոնք կարող են խախտել դեմոկրատիան Հայաստանում»։

Իր մտահոգությունը Հայաստանի կառավարության եւ խորհրդարանի՝ մի կողմից, եւ մյուս կողմից՝ Սահմանադրական դատարանի միջեւ կոնֆլիկտից արտահայտել է նաեւ Վենետիկյան հանձնաժողովի նախագահ Ջանի Բուքիքիոն՝ իրավիճակը դիվանագիտական լեզվով բնութագրելով որպես անօրինական գործողություն ՍԴ ղեկավարի հանդեպ, եւ կոչ է արել կողմերին գտնել լուծումներ ստեղծված իրավիճակից երկխոսության միջոցով։

Ինչ կնստեն պետության վրա ՍԴ-ի շուրջ իրավիճակի հետագա թեժացումը եւ նրա նախագահի աննախադեպ հետապնդումը՝ դժվար չէ պատկերացնել։ Սակայն արդեն այսօր համարձակորեն կարող ենք պնդել, որ պետության հեղինակությանը լուրջ վնաս է հասցված, եւ վերականգնման համար շատ ջանքեր ու կամք կպահանջվեն։