Ինչպե՞ս է COVID-19-ի համավարակն ազդել ՄԻԱՎ-ի հետ կապված գլոբալ իրավիճակի վրա

Դեռ դժվար է գնահատել COVID-19-ի համավարակի ազդեցությունն աշխարհում ՄԻԱՎ-ի հետ կապված իրավիճակի վրա, սակայն այսօր մենք կարող ենք ասել, որ բացասական հետեւանքներ կան եւ կլինեն: Այս մասին NEWS.am Medicine-ի թղթակցի հարցին ի պատասխան ասել է ՄԱԿ-ի ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի միացյալ ծրագրի տարածաշրջանային գրասենյակի ռազմավարական տեղեկատվության խորհրդատու Լեւ Զոհրաբյանը։

Մասնավորապես, կորոնավիրուսի համավարակի պատճառով նվազել է ՄԻԱՎ-ի ախտորոշման համար պարբերաբար թեստ հանձնող մարդկանց թիվը: Իսկ նման թեստավորումները շատ կարեւոր են վարակի նոր դեպքերը բացահայտման եւ, հետևաբար, «90–90–90» ռազմավարության նպատակներին հասնելու համար: Ըստ այս ռազմավարության՝ ՄԻԱՎ-ով ապրող բոլոր մարդկանց 90 տոկոսը պետք է տեղյակ լինի իր կարգավիճակի մասին. ՄԻԱՎ-ով ախտորոշված ​​բոլոր հիվանդների 90 տոկոսը պետք է հակավիրուսային թերապիա անցնի, հակավիրուսային թերապիա անցնող բոլոր հիվանդների 90 տոկոսի մոտ պետք է զրոյական վիրուսային ծանրաբեռնվածություն լինի: Այս դեպքում աշխարհում ՄԻԱՎ-ի համաճարակը հնարավոր կլինի վերահսկողության տակ առնել:

Սակայն կորոնավիրուսային վարակի համավարակը բազմաթիվ մարտահրավերներ է առաջացրել այս նպատակներին հասնելու ճանապարհին: Եվ խոսքը միայն այն մասին չէ, որ արգելափակման պատճառով ավելի քիչ մարդ է սկսել թեստավորվել ՄԻԱՎ-ի համար եւ պարզել իրենց կարգավիճակը: Խնդիրները, փորձագետի կարծիքով, կարող են առաջանալ ՄԻԱՎ վարակի բուժման մեջ օգտագործվող դեղամիջոցների հետ:

Մասնագետի խոսքով՝ չնայած մեր տարածաշրջանում ARV դեղամիջոցների առկայությունն առաջիկա 6 ամսվա ընթացքում բավականին մեծ է, չպետք է մոռանալ, որ երկրների միջեւ օդային եւ ծովային հաղորդակցությունը կտրուկ կրճատվել է, ավելին՝ համավարակի պայմաններում ավելի քիչ մարդ է սկսել աշխատել հակառետրովարակային թերապիայում օգտագործվող ակտիվ բաղադրիչների եւ դեղամիջոցների արտադրության ուղղությամբ: Եթե ​​ոչինչ չձեռնարկվի, այս դեղամիջոցների պակասի վտանգ կա աշխարհի բազմաթիվ երկրներում։

Դեղամիջոցների պակասը եւ լոգիստիկ խնդիրները, իրենց հերթին, կարող են հանգեցնել նրան, որ ՄԻԱՎ-ով ապրող ավելի քիչ մարդկ հակառետրովիրուսային թերապիա կանցնի: Եվ սա հղի է մի շարք խնդիրներով: Բանն այն է, որ եթե ՄԻԱՎ-ով վարակված անձը ARVT է ընդունում եւ բուժումն արդյունավետ է, մարդու մարմնում վիրուսային ծանրաբեռնվածությունն իջնում է մինչեւ անորոշ մակարդակ. Այդպիսի մարդը չի կարող վարակել ուրիշներին եւ ինքն էլ չի կարող լիարժեք կյանքով ապրել: Իսկ եթե ​​բուժումը դադարեցվի, վարակային ծանրաբեռնվածությունը հիվանդի օրգանիզմում նորից կբարձրանա, ավելին՝ կարող է դիմադրություն առաջանալ արդեն օգտագործված դեղամիջոցների նկատմամբ, եւ հետագայում դրանք այլեւս արդյունավետ չեն լինի նրա համար, ինչը լրացուցիչ դժվարություններ կստեղծի նրա բուժումը կազմակերպելու համար։

ՁԻԱՀ-ի գլոբալ համաճարակի մասին ՄԱԿ-ի ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ համատեղ ծրագրի զեկույցի համաձայն՝ 2020 թվականի նպատակային ցուցանիշները չեն իրականացվի ձեռքբերված հաջողության անհամաչափության պատճառով: Կորոնավիրուսը կարող է լրջորեն դանդաղեցնել առաջընթացը ՄԻԱՎ-ի դեմ պայքարում:

Կորոնավիրուսն արդեն լրջորեն ազդել է ՁԻԱՀ-ի դեմ հակազդեցության միջոցներին եւ հետագայում կարող է էլ ավելի խոչընդոտել այդ ջանքերին: 6 ամսով ՄԻԱՎ վարակի բուժման լրիվ դադարեցումը կարող է 2020-2021 թվականներին Աֆրիկայի երկրներում հավելյալ 500 000 մահվան դեպքերի պատճառ դառնալ: Նույնիսկ 20 տոկոսանոց դադարեցումը կարող է հավելյալ 110 000 մահվան դեպքերի պատճառ դառնալ:

Զեկույցում նշվում է զգալի, սակայն անհամաչափ առաջընթաց, հատկապես հակառետրովիրուսային թերապիայի նկատմամբ հասանելիության ընդլայնման առումով: «Բաց չթողնել պահը» վերնագրով զեկույցը զգուշացնում է, որ նույնիսկ առկա արդյունքները կվերանան, իսկ առաջընթացը էլ ավելի կդանդաղի, եթե անհապաղ միջոցներ չձեռնարկվեն: Զեկույցում ասվում է, որ երկրները պետք է կրկնապատկեն ջանքերը:

Զեկույցի համաձայն՝ 14 երկրներ հասել են «90–90–90» նպատակային ցուցանիշներից: Նրանց թվում է Էսվատինին՝ երկիր, որտեղ ՄԻԱՎ տարածման ամենաբարձր ցուցանիշն ՝ 2019-ին 27 տոկոս: Երկիրը հասել է «95–95–95» մակարդակի:

Նշենք, որ Հայաստանը «90–90–90» ցուցանիշի դեռ չի հասել: