Զենքի մատակարարումները Եվրոպա ավելացել են՝ Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների վատթարացման ֆոնին

Զենքի մատակարարումները Եվրոպա ավելացել են՝ Ռուսաստանի հետ հինգ տարում, մինչեւ 2021թ., հարաբերությունների վատթարացման ֆոնին, անգամ չնայած զենքի համաշխարհային առեւտրի դանդաղմանը, տեղեկացրել է Ստոկհոլմի խաղաղության խնդիրների հետազոտության միջազգային ինստիտուտի (SIPRI) վերլուծաբանական կենտրոնը։

2012-2016-ից մինչեւ 2017-2021թթ. հիմնական սպառազինությունների միջազգային մատակարարումների ծավալը փոքր-ինչ նվազել է (-4,6 տոկոս)։ Այնուամենայնիվ, ԱՄՆ եւ Ֆրանսիա արտահանումը էապես ավելացել է, ինչպես եւ ավելացել է ներմուծումը Եվրոպայում (+19 տոկոս), Արեւելյան Ասիայում (+20 տոկոս) եւ Օվկիանիայում (+59 տոկոս)։ Համաձայն զենքի գլոբալ մատակարարումների մասին նոր տվյալների՝ Մերձավոր Արեւելք մատակարարումների ծավալը մնացել է բարձր, իսկ Աֆրիկա եւ Ամերիկա մատակարարումների ծավալը կրճատվել է։

«Զենքի գլոբալ մատակարարումների ոչ մեծ կրճատումը քողարկում է տարածաշրջանային միտումների մեծ տարբերությունները»,- ասել է SIPRI-ի ծրագրի ավագ գիտաշխատող Փիթեր Դ. Վեզեմանը։ «Այն դեպքում, երբ որոշ դրական իրադարձություններ են տեղի ունեցել, այդ թվում՝ Հարավային Ամերիկայից զենքի ներմուծումը հասել է ամենացածր մակարդակին 50 տարվա մեջ, զենքի ներմուծման ավելացումը կամ բարձր տեմպերի պահպանումն այնպիսի վայրերում, ինչպիսին են Եվրոպան, Արեւելյան Ասիան, Օվկիանիան եւ Մերձավոր Արեւելքը, նպաստել է այն բանին, որպեսզի սպառազինությունները տագնապալիորեն ավելանան»։

Եվրոպա. զենքի ներմուծման ամենամեծ աճ

Աշխարհի տարածաշրջաններում սպառազինությունների ներմուծման ամենամեծ աճը տեղի է ունեցել Եվրոպայում։ 2017-2021թթ. հիմնական սպառազինությունների ներմուծումը եվրոպական պետությունների կողմից 19 տոկոսով ավելին էր, քան 2012-2016թթ., եւ նրան բաժին էր ընկել զենքի համաշխարհային մատակարարումների 13 տոկոսը։ Եվրոպայում զենքի ամենամեծ ներկրողներն են եղել Մեծ Բրիտանիան, Նորվեգիան եւ Նիդեռլանդները։ Սպասվում է, որ եվրոպական այլ երկրները նույնպես զգալիորեն կավելացնեն սպառազինությունների իրենց ներմուծման ծավալները առաջիկա տասնամյակում, նրանք վերջերս սպառազինությունների խոշոր պատվերներ են տվել ԱՄՆ-ին, մասնավորապես՝ մարտական ինքնաթիռների։ Չնայած Ուկրաինայի արեւելքում 2017-2021թթ. զինված հակամարտությանը՝ այդ շրջանում հիմնական սպառազինությունների ներմուծումը շատ սահմանափակ էր։

«Եվրոպական պետությունների մեծ մասի եւ Ռուսաստանի միջեւ հարաբերությունների լուրջ վատթարացումը սպառազինությունների եվրոպական ներմուծման աճի կարեւոր շարժիչ ուժն է դարձել, հատկապես այն պետությունների համար, որոնք չեն կարող բավարարել իրենց բոլոր պահանջները՝ ի հաշիվ սեփական ազգային ռազմական արդյունաբերության»,- ասել է Փիթեր Դ. Վեզեմանը։ «Զենքի մատակարարումները անվտանգության ոլորտում կարեւոր դեր են խաղում տրանսատլանտյան հարաբերություններում»։

Ասիայից եւ Օվկիանիայից ներմուծումը նվազել է, սակայն որոշ ենթաշրջաններում ավելացել է

Ասիան եւ Օվկիանիան մնացել են զենք ներմուծող խոշորագույն տարածաշրջանը, որին բաժին է ընկնում 2017-2021թթ․ համաշխարհային մատակարարումների 43 տոկոսը, եւ տարածաշրջանի վեց երկրներ ներառվել են աշխարհի 10 լավագույն ներմուծողների շարքում՝ Հնդկաստան, Ավստրալիա, Չինաստան, Հարավային Կորեա, Պակիստան եւ Ճապոնիա։

Զենքի ներմուծումը Հարավային Ասիա նվազել է 21 տոկոսով, իսկ Հարավարեւելյան Ասիա՝ 24 տոկոսով 2012-2016 եւ 2017-2021թթ․։ Նույն ժամանակահատվածում Օվկիանիայից զենքի ներմուծումն աճել է 59 տոկոսով՝ Ավստրալիա ներմուծման 62 տոկոս աճի շնորհիվ, մինչդեռ Արեւելյան Ասիա ներմուծումն ավելացել է 20 տոկոսով։

«Չինաստանի եւ Ասիայի ու Օվկիանիայի շատ պետությունների միջեւ լարվածությունը տարածաշրջանում զենքի ներմուծման հիմնական շարժիչ ուժն է»,- ասել է Սիմոն Թ. Վեզեմանը: «Այս լարվածությունը նաեւ կարեւոր գործոն է տարածաշրջան ամերիկյան զենքի մատակարարման հարցում։ Միացյալ Նահանգները մնում է Ասիայի եւ Օվկիանիայի ամենամեծ մատակարարը, քանի որ զենքի արտահանումը Չինաստանի նկատմամբ ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության կարեւոր տարրն է:

2012-2016 եւ 2017-2021թթ․ Հնդկաստան զենքի ներմուծումը նվազել է 21 տոկոսով։ Այնուամենայնիվ, այն շարունակում է մնալ աշխարհի խոշորագույն ներկրողը եւ ծրագրում է առաջիկա մի քանի տարիների ընթացքում ներմուծել զենքի լայնածավալ ներմուծում մի քանի մատակարարներից:

Մերձավոր Արեւելք զենքի ներմուծումը կայունանում է կտրուկ աճից հետո։

2017-2021թթ․ Մերձավոր Արեւելքի երկրները 2,8 տոկոսով ավելի շատ զենք են ներկրել, քան 2012-2016թթ․։ Սա հաջորդել է 2007-2011 եւ 2012-2016թթ․ տարածաշրջան զենքի ներմուծման 86 տոկոս աճին։

Քանի որ Եմենում հակամարտությունը շարունակվում էր, իսկ Իրանի եւ տարածաշրջանի այլ պետությունների միջեւ լարվածությունը մնում էր բարձր, զենքի ներմուծումը կարեւոր դեր է ունեցել Պարսից ծոցում անվտանգության զարգացման գործում: 2012-2021թթ․ Սաուդյան Արաբիայի զենքի ներկրումը, որը աշխարհում երկրորդ խոշորագույն զենք ներմուծողն է, աճել է 27 տոկոսով: Կատարի զենքի ներմուծումն ավելացել է 227 տոկոսով։ Ի հակադրություն, Արաբական Միացյալ Էմիրությունների (ԱՄԷ) զենքի ներմուծումը նվազել է 41 տոկոսով 2012-2016 եւ 2017-2021 թթ․։

ԱՄՆ-ից եւ Ֆրանսիայից զենքի արտահանումն աճում է, Ռուսաստանից, Չինաստանից եւ Գերմանիայից զենքի արտահանումը նվազում է

2017-2021թթ․ ԱՄՆ զենքի արտահանումն աճել է 14 տոկոսով։ 2017-2021թթ․ ԱՄՆ-ին բաժին է ընկել համաշխարհային մատակարարման 39 տոկոսը, մինչդեռ 2012-2016թթ․ ԱՄՆ-ին բաժին է ընկել 32 տոկոսը։ 2017-2021թթ․ ԱՄՆ-ի զենքի արտահանումը կրկնապատկվել է (108 տոկոս)՝ գերազանցելով աշխարհի երկրորդ խոշոր արտահանող Ռուսաստանի արտահանման ցուցանիշներին։

2017–2021թթ․ Ռուսաստանից զենքի արտահանումը 2012–2016 թթ․ համեմատ նվազել է 26 տոկոսով, իսկ համաշխարհային արտահանման ընդհանուր ծավալում Ռուսաստանի մասնաբաժինը կազմել է 19 տոկոս։ Ռուսական արտահանման անկումը գրեթե ամբողջությամբ պայմանավորված էր Հնդկաստան եւ Վիետնամ զենքի մատակարարումների կրճատմամբ։ Այնուամենայնիվ, առաջիկա տարիներին սպասվում են ռուսական զենքի մի քանի խոշոր մատակարարումներ Հնդկաստան։

2017-2021թթ․ Ֆրանսիայի մասնաբաժինը սպառազինության համաշխարհային արտահանման մեջ կազմել է 11 տոկոս։ Ֆրանսիան 2017-2021թթ․ զենք արտահանող երրորդ երկիրն էր։ 2017-2021թթ․ ֆրանսիական արտահանումն աճել է 59 տոկոսով։

Նույն տարիներին Չինաստանը սպառազինությունների արտահանման ծավալներով չորրորդն էր, իսկ Գերմանիան՝ հինգերորդը: 2017-2021թթ․ Չինաստանից զենքի արտահանումը նախորդ հինգ տարվա համեմատ նվազել է 31 տոկոսով, իսկ Գերմանիայից զենքի արտահանումը՝ 19 տոկոսով։