Երևան, 08.Փետրվար.2025, 00:00 |
Ասենք՝ շնորհավոր․ ԵՊՀ-ում դեռևս Նոր տարի են ն... Ռուսաստանի ՀՆԱ-ն 2024-ին աճել է 4.1 տոկոսով. ... Էրդողանը հեռախոսազրույց է ունեցել Մակրոնի հետ... Արփինե Սարգսյանն ընդունել է ԵԽ պատվիրակության... ՀԱՄԱՍ-ը մեղադրում է Իսրայելին հրադադարի համաձ... Արամ Առաջինը Թրամփին նամակ է ուղղել՝ կոչ անել... Վրաստանի անդամակցությունը Եվրամիությանը մինչև... Փաշինյանը վերադարձել է Հայաստան (տեսանյութ) Այլևս ոչ ոք ԱՄՆ-ին չի օգտագործելու․ Թրամփ Մուրմանսկի օդանավակայանում ժամանակավոր սահման... Վարորդն իրավունք չունի ո՛չ պահանջել՝ վճարեք, ... Եթե հեռանալ Կրասնոդարից, ապա միայն դեպի բարձր... Տիրան Խաչատրյանին ներկայացված մեղադրանքը փուչ... Դատախազը ԵԽ բարձրաստիճան պաշտոնյայի հետ քննար... Դավիթ Բեկ փողոցում բախվել են «Tesla»-ն և «Nis... ՀԱՄԱՍ-ը հայտարարել է իսրայելցի պատանդների անո... Ո՞վ է իրավապահների կողմից բերման ենթարկված հա... Գործարարները մեր տնտեսության ողնաշարն են. Պապ... Շոլցը Սիրիայի նախագահին հավաստիացրել է, որ պա... Միջադեպ՝ 31 համարի ավտոբուսում․ ուղևորը կոտրե... Հրդեհ` Հալաբյան փողոցի շենքերից մեկում․ երեք ... Միրզոյանը Նորվեգիայի խորհրդարանի անդամների հե... ՀՀ և Ադրբեջանի սահմանին տեղի է ունեցել գերինե... Ուղեցույց եմ կազմել և միջազգային այցերի, շփու... Հայաստանի հյուսիսային գեղեցկուհին՝ Արփի լիճը ... Բողոքարկելու ենք․ Ջալալ Հարությունյանի եղբայր... Գյուղը բաժանել են երկու մասի, որդիս մարդու կյ... Պարեկները բերման են ենթարկել Հայաստանում հայտ... Քարաթափում՝ Կապանում․ անհրաժեշտ է եղել փրկարա... Լարսը բաց է բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցն... ՀՀ ՄԻՊ-ը Շվեյցարիայի դեսպանի հետ զրույցում կա... Մեկնարկել է ՀՀ-ի ծանրամարտի կանանց և տղամարդկ... Ամերիաբանկը և Մատենադարանը ստորագրել են հուշա... Հասանք միջանկյալ օդանավակայան. Փաշինյան (տեսա... Մասիսի երկաթգծի մոտակայքում ավտոմեքենա է այրվ... Փաստաբանները դեմ են խտրական հարկային քաղաքակա... Հենց ունենանք ազգային իշխանություն, նորից կլի... Գյումրիում այսուհետ գործելու է Կադաստրի կոմիտ... ՊՍԺ-ն այսօր կերկարաձգի պայմանագիրը գլխավոր մա... Բոյկոտը շարունակվում է. մի ամաչեք բոյկոտելուց... Լիբանանում Իսրայելի հարվածի հետևանքով ընտանիք... Ոսկու ոլորտում խայտառակ ստվեր կա, ինչը կապված... Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատն 8 հոգո... Տունդարձ. վարչապետը տեսանյութ է հրապարակել Ջալալ Հարությունյանը դատապարտվեց 5,5 տարի ժամ... Նորվեգիան կմնա ՀՀ-ի և ձեր եվրոպական ձգտումներ... Հայ դատի Ամերիկայի հանձնախումբն Ադրբեջանին մի... Համահայկական ձմեռային խաղերին տեսանք մրցակցու... Իրավիճակը՝ ՀՀ ավտոճանապարհներին Ակցիաները շարունակվելու են ու տապալելու ա այն... Կեղծ թղթադրամով վճարում կատարած անձը հայտնաբե... Լավ խոսակցություն ունեցանք. Փաշինյանը՝ Դեյվիդ... 66-ամյա կինը ցած է նետվել Կիևյան կամրջից Էս պետությունը գոնե մի լավ բան կանի՞, մեր համ... Տեառնընդառաջի տոնին կկատարվի նորապսակների օրհ... Իրանը սպառնացել է ԱՄՆ-ին Ալեն Սիմոնյանը Բելգիայի գործընկերոջ հետ քննար... Երևանում «Էվոլուշն» ընկերության դիլլերը հարթա... Գլխավոր դատախազի որոշմամբ դատախազի նկատմամբ ն... Թուրքիայում տասնյակ մարդիկ են մահացել կեղծ ալ... Գյումրու նախկին քաղաքապետի որդու՝ Խաչատուր Բա... Սերժ Սարգսյանի քրեական գործը քննող քննիչը՝ Հա... ՀՀ և Նորվեգիայի ԱԳ նախարարները քննարկումը շար... 50 դրամը շատ մեծ բան է․ թանկացմանը կողմ են նր... 3 զոհ, 1 վիրավոր․ վթար Երևան-Գյումրի ճանապարհ... «Կերած-խմածներդ անուշ լինի»․ ուղևորները խորով... Ջալալ Հարությունյանի գործով վճիռը կհրապարակվի... «Գոհ եմ, որ պարեկներն ինձ էլ են տուգանում». Է... Ադրբեջանի հերթական թիրախը Հադրութի Մարիամաձոր... «Ես ընդդիմադիրներին մեղադրում եմ, լավ չեք պայ... Իսրայելի վարչապետը պատրաստ է դադարեցնել պատեր... Ավտոմեքենան դուրս է եկել ավտոճանապարհի երթևեկ... Քննարկվել են միգրացիայի և քաղաքացիության ոլոր... Երևանում վարորդների համար տեղադրված մոտ 5000 ... Հարբած վիճակում սուտ է խոսել․ Սարո Լալայանի կ... Ինչի ուրիշ ճար կա՞ այս կառավարության դեմ, ստի... Մեկնարկել է Արարատ Միրզոյանի պաշտոնական այցը ... ՀՀ-ում կան փակ ճանապարհներ․ ոստիկաններն ու փր... Շղթայական վթար՝ Տանձավեր գյուղում. 150 ավտոմե... Ահազանգ․ քաղաքացուց խոշոր գումար են կորզել ու... Թարգմանիչը սխալ է թարգմանում Ռուբեն Վարդանյան... Սիդնեյում տանտերն իր բակում 102 թունավոր օձ է... Բաքվի նպատակը ոչ այնքան գերեվարության մեջ հայ... Լխճված ու անմարդկային պայմաններում ենք երթևեկ... Տարադրամի փոխարժեքները այսօրվա դրությամբ ՀՀ ԶՈՒ կազմավորման 33-րդ տարեդարձին նվիրված պ... Շատ զայրացած եմ, մի շնորհակալություն էլ չեն ա... Ավտովթար՝ Երևանում. վարորդներից մեկը «Ուրարտո... Սիրիայի ո՞ր բարեփոխումներին է պատրաստ աջակցել... Աստղագուշակ՝ փետրվարի 7-ի համար Ի՞նչ եղանակ է սպասվում առաջիկա օրերին Հրդեհ է բռնկվել Գյումրիի տներից մեկում. այրվե... Քաղաքացիները բոյկոտում են տրանսպորտի թանկացու... ԼՂ-ից տեղահանված մեր հայրենակիցներին ո՞ր բուժ... Փրկարարներն արգելափակումից դուրս են բերել 311... Հոռոմ-Արթիկ-Ալագյազ ավտոճանապարհին բուք է Երևանի և մարզերի որոշ հասցեներում լույս չի լի... ԱԺ պատգամավորները բելգիացի գործընկերների հետ ... Քաղաքացիները ֆինանսները չհայտարարագրելու նոր ... Տեղի է ունեցել ՀՀ վարչապետի հանդիպումն ԱՄՆ փո...

«Պետք է խստացնել վնասակար սննդի և ըմպելիքների գովազդի կանոնակարգումը»․ Արմեն Մուրադյան

ԵՊԲՀ ռեկտոր, ՀՀ առողջապահության նախկին նախարար Արմեն Մուրադյանը գրել է․ 

«Շաքարով քաղցրացված ըմպելիքների ազդեցությունը մանկական ճարպակալման վրա՝ գլոբալ առողջապահական մարտահրավեր

Մանկական ճարպակալումը լուրջ գլոբալ առողջապահական խնդիր է, նրա տարածվածությունը աճում է ինչպես զարգացած, այնպես էլ զարգացող երկրներում: Ըստ ԱՀԿ Եվրոպական տարածաշրջանային գրասենյակի զեկույցի՝ ԱՀԿ Եվրոպական տարածաշրջանում 5 տարեկանից ցածր երեխաների 8%-ը, 7–9 տարեկան երեխաների ավելի քան 30%-ը և 10–19 տարեկան երեխաների շուրջ 25%-ը ավելորդ քաշ կամ ճարպակալում ունեն: Սկսած 1990 թվականից՝ 5–19 տարեկան երեխաների և դեռահասների շրջանում ճարպակալման տարածվածությունն ամբողջ աշխարհում քառապատկվել է: Այս միտումը նկատվում է ոչ միայն զարգացած երկրներում, այլև զարգացող երկրներում, որտեղ թերսնուցումը շարունակում է մնալ լուրջ խնդիր:

Գիրությունը սահմանվում է որպես ճարպի ոչ նորմալ կամ ավելորդ կուտակում, որը կարող է վնաս հասցնել առողջությանը: Մարմնի զանգվածի ինդեքսը (ՄԶԻ), որը հաշվարկվում է որպես քաշը կիլոգրամներով բաժանված հասակի քառակուսուն մետրերով, սովորաբար օգտագործվում է ավելորդ քաշի ու ճարպակալման ախտորոշման նպատակով: Մինչև 5 տարեկան երեխաների դեպքում ավելորդ քաշն ու ճարպակալումը սահմանվում են որպես քաշի և հասակի հարաբերություն, որը գերազանցում է ԱՀԿ աճի ստանդարտների միջնաթիբը, համապատասխանաբար, երկու և երեք ստանդարտ շեղումներով: 5–19 տարեկան երեխաների դեպքում ավելորդ քաշն ու ճարպակալումը սահմանվում են որպես ՄԶԻ-ը ըստ տարիքի, որը գերազանցում է ԱՀԿ աճի ստանդարտ ցուցանիշի միջնաթիվը,համապատասխանաբար, մեկ և երկու ստանդարտ շեղումներով:

Գիրության պատճառները բարդ են և բազմաթիվ: Բարձր ՄԶԻ-ն հաճախ կապված է այնպիսի գործոնների համադրության հետ, ինչպիսիք են՝ ֆիզիկական ակտիվության պակասը, կալորիաների ավելորդ օգտագործումը և սննդակարգի վատ որակը: Ներկայումս ազատ շաքարների, հատկապես շաքարով քաղցրացված ըմպելիքների (ՇՔԸ) և քաղցրավենիքի օգտագործումը հանդիսանում է բարձր կալորիականության հիմնական աղբյուր և նպաստում է երեխաների սննդակարգի որակի վատթարացմանը: ՇՔԸ-ն ներառում է խմիչքների լայն շրջանակ՝ գազավորված և ոչ գազավորված ըմպելիքներ, հյութեր, համեմված կաթ, էներգետիկ ըմպելիքներ, ինչպես նաև քաղցր թեյ և սուրճ:

Աշխարհի երկրների մեծամասնությունում երեխաների կողմից ազատ շաքարների օգտագործումը գերազանցում է նրանց օրական էներգիայի 10%-ը, ինչը բարձր է ԱՀԿ-ի առաջարկած շեմից: Վերջին 15 տարիների ընթացքում ՇՔԸ-ի օգտագործումն աճել է 21.2%-ով: 6–9 տարեկան երեխաների շուրջ քառորդը շաբաթական երեք և ավելի անգամ շաքարով քաղցրացված ըմպելիքներ է օգտագործում:

Հեղուկի տեսքով ընդունվող էներգիան սովորաբար հանգեցնում է ավելի ցածր հագեցվածության՝ համեմատած պինդ սննդի հետ, ինչի պատճառով սննդի հաջորդ ընդունման ժամանակ էներգիայի փոխհատուցումը չի լինում ամբողջական: Մանկական գիրությունը ոչ վարակիչ հիվանդությունների (ՈՎՀ), այդ թվում՝ սիրտ-անոթային հիվանդությունների, շաքարային դիաբետի, քաղցկեղի և երիկամային հիվանդությունների հիմնական ռիսկի գործոններից է: Այն նաև կապված է հոգեկան առողջության խանգարումների, այդ թվում՝ տագնապայնության և դեպրեսիայի զարգացման բարձր ռիսկի հետ:

Ճարպակալում ունեցող երեխաները մեծ հավանականությամբ կմնան գիրավուն նաև մեծահասակ տարիքում, ինչը բարձրացնում է ՈՎՀ-ների զարգացման ռիսկը: Գիրության հետ կապված ՈՎՀ-ները հանդիսանում են գլոբալ մահացության հիմնական պատճառներից մեկը: 2019 թվականին ՈՎՀ-ները պատասխանատու էին աշխարհի մահերի մոտ 75%-ի համար: Կանխատեսվում է, որ 2048 թվականին ՈՎՀ-ների պատճառով մահացության մասնաբաժինը կհասնի 86%-ի՝ տարեկան 77 միլիոն մահով:

Համաձայն ԱՀԿ 2019թ․-ի զեկույցի` Հայաստանում գրանցված բոլոր մահերի շուրջ 93%-ը պայմանավորված է ՈՎՀ-ով: ՀՀ բնակչության շրջանում առավել տարածված չորս ՈՎՀ-ից որևէ մեկով պայմանավորված վաղաժամ մահվան (մինչև 70 տարեկան) հավանականությունը կազմում է 22%: Տնտեսական վնասի վերլուծությունը վկայում է, որ ՈՎՀ-ով պայմանավորված ՀՀ տնտեսական ծախսերը (թե՛ ուղղակի և թե՛ անուղղակի) կազմում են 362.7 մլրդ ՀՀ դրամ, որը հավասար է 2018թ-ին հանրապետության համախառն ներքին արդյունքի 6.5%-ին:

Մանկական գիրության հետևանքները նպաստում են հիվանդությունների գլոբալ բեռի աճին և ֆինանսական ծանրաբեռնվածություն ստեղծում ընտանիքների, առողջապահական համակարգերի և համաշխարհային տնտեսության վրա: ԱՀԿ-ն ընդգծում է շաքարով քաղցրացված ըմպելիքների օգտագործման հետ կապված մանկական ճարպակալման հիմնախնդրի լրջությունը և կոչ է անում համալիր միջոցներ ձեռնարկել այս խնդրի լուծման ուղղությամբ։

ԱՀԿ հիմնական խորհուրդներից են՝

1. ՇՔԸ-ների հասանելիության և տարածվածության սահմանափակում:
ԱՀԿ-ն շաքարով քաղցրացված ըմպելիքների հարկումը համարում է հեռանկարային գործիք՝ սպառումը նվազեցնելու համար: Ներկայումս 59.1% երկրներներում այդ հարկերն արդեն գործում են:

2. Գովազդի սահմանափակում: Պետք է խստացնել վնասակար սննդի և ըմպելիքների գովազդի կանոնակարգումը:

3. Սննդի, սննդամթերքի սպառման և հիվանդությունների դինամիկայի համաճարակաբանական հսկողության արդյունավետ համակարգերի զարգացման և աջակցության ապահովում:

4. Դպրոցական սննդի պատշաճ կազմակերպում։ ՇՔԸ-ների օգտագործումը դպրոցներում պետք է սահմանափակվի կամ արգելվի:

5. Առողջապահական աշխատակիցների վերապատրաստում:
Պետք է մեծացնել մասնագետների կարողությունները՝ աջակցելու գիրությամբ տառապող երեխաներին:

6. Մոնիտորինգ և գնահատում: Անհրաժեշտ է վերահսկել առողջապահական նախաձեռնությունները և խթանել միջոլորտային համագործակցությունը:

7. Հանրային իրազեկում: Կարևոր է բարձրացնել հանրության իրազեկվածությունն առողջ սննդի և ֆիզիկական ակտիվության առավելությունների մասին»:

Այս թեմայով

Ասենք՝ շնորհավոր․ ԵՊՀ-ում դեռևս Նոր տարի են ն... Ռուսաստանի ՀՆԱ-ն 2024-ին աճել է 4.1 տոկոսով. ... Էրդողանը հեռախոսազրույց է ունեցել Մակրոնի հետ... Արփինե Սարգսյանն ընդունել է ԵԽ պատվիրակության... ՀԱՄԱՍ-ը մեղադրում է Իսրայելին հրադադարի համաձ... Արամ Առաջինը Թրամփին նամակ է ուղղել՝ կոչ անել... Վրաստանի անդամակցությունը Եվրամիությանը մինչև... Փաշինյանը վերադարձել է Հայաստան (տեսանյութ) Այլևս ոչ ոք ԱՄՆ-ին չի օգտագործելու․ Թրամփ Մուրմանսկի օդանավակայանում ժամանակավոր սահման... Վարորդն իրավունք չունի ո՛չ պահանջել՝ վճարեք, ... Եթե հեռանալ Կրասնոդարից, ապա միայն դեպի բարձր... Տիրան Խաչատրյանին ներկայացված մեղադրանքը փուչ... Դատախազը ԵԽ բարձրաստիճան պաշտոնյայի հետ քննար... Դավիթ Բեկ փողոցում բախվել են «Tesla»-ն և «Nis... ՀԱՄԱՍ-ը հայտարարել է իսրայելցի պատանդների անո... Ո՞վ է իրավապահների կողմից բերման ենթարկված հա... Գործարարները մեր տնտեսության ողնաշարն են. Պապ... Շոլցը Սիրիայի նախագահին հավաստիացրել է, որ պա... Միջադեպ՝ 31 համարի ավտոբուսում․ ուղևորը կոտրե... Հրդեհ` Հալաբյան փողոցի շենքերից մեկում․ երեք ... Միրզոյանը Նորվեգիայի խորհրդարանի անդամների հե... ՀՀ և Ադրբեջանի սահմանին տեղի է ունեցել գերինե... Ուղեցույց եմ կազմել և միջազգային այցերի, շփու... Հայաստանի հյուսիսային գեղեցկուհին՝ Արփի լիճը ... Բողոքարկելու ենք․ Ջալալ Հարությունյանի եղբայր... Գյուղը բաժանել են երկու մասի, որդիս մարդու կյ... Պարեկները բերման են ենթարկել Հայաստանում հայտ... Քարաթափում՝ Կապանում․ անհրաժեշտ է եղել փրկարա... Լարսը բաց է բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցն... ՀՀ ՄԻՊ-ը Շվեյցարիայի դեսպանի հետ զրույցում կա... Մեկնարկել է ՀՀ-ի ծանրամարտի կանանց և տղամարդկ... Ամերիաբանկը և Մատենադարանը ստորագրել են հուշա... Հասանք միջանկյալ օդանավակայան. Փաշինյան (տեսա... Մասիսի երկաթգծի մոտակայքում ավտոմեքենա է այրվ... Փաստաբանները դեմ են խտրական հարկային քաղաքակա... Հենց ունենանք ազգային իշխանություն, նորից կլի... Գյումրիում այսուհետ գործելու է Կադաստրի կոմիտ... ՊՍԺ-ն այսօր կերկարաձգի պայմանագիրը գլխավոր մա... Բոյկոտը շարունակվում է. մի ամաչեք բոյկոտելուց... Լիբանանում Իսրայելի հարվածի հետևանքով ընտանիք... Ոսկու ոլորտում խայտառակ ստվեր կա, ինչը կապված... Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատն 8 հոգո... Տունդարձ. վարչապետը տեսանյութ է հրապարակել Ջալալ Հարությունյանը դատապարտվեց 5,5 տարի ժամ... Նորվեգիան կմնա ՀՀ-ի և ձեր եվրոպական ձգտումներ... Հայ դատի Ամերիկայի հանձնախումբն Ադրբեջանին մի... Համահայկական ձմեռային խաղերին տեսանք մրցակցու... Իրավիճակը՝ ՀՀ ավտոճանապարհներին Ակցիաները շարունակվելու են ու տապալելու ա այն... Կեղծ թղթադրամով վճարում կատարած անձը հայտնաբե... Լավ խոսակցություն ունեցանք. Փաշինյանը՝ Դեյվիդ... 66-ամյա կինը ցած է նետվել Կիևյան կամրջից Էս պետությունը գոնե մի լավ բան կանի՞, մեր համ... Տեառնընդառաջի տոնին կկատարվի նորապսակների օրհ... Իրանը սպառնացել է ԱՄՆ-ին Ալեն Սիմոնյանը Բելգիայի գործընկերոջ հետ քննար... Երևանում «Էվոլուշն» ընկերության դիլլերը հարթա... Գլխավոր դատախազի որոշմամբ դատախազի նկատմամբ ն... Թուրքիայում տասնյակ մարդիկ են մահացել կեղծ ալ... Գյումրու նախկին քաղաքապետի որդու՝ Խաչատուր Բա... Սերժ Սարգսյանի քրեական գործը քննող քննիչը՝ Հա... ՀՀ և Նորվեգիայի ԱԳ նախարարները քննարկումը շար... 50 դրամը շատ մեծ բան է․ թանկացմանը կողմ են նր... 3 զոհ, 1 վիրավոր․ վթար Երևան-Գյումրի ճանապարհ... «Կերած-խմածներդ անուշ լինի»․ ուղևորները խորով... Ջալալ Հարությունյանի գործով վճիռը կհրապարակվի... «Գոհ եմ, որ պարեկներն ինձ էլ են տուգանում». Է... Ադրբեջանի հերթական թիրախը Հադրութի Մարիամաձոր... «Ես ընդդիմադիրներին մեղադրում եմ, լավ չեք պայ... Իսրայելի վարչապետը պատրաստ է դադարեցնել պատեր... Ավտոմեքենան դուրս է եկել ավտոճանապարհի երթևեկ... Քննարկվել են միգրացիայի և քաղաքացիության ոլոր... Երևանում վարորդների համար տեղադրված մոտ 5000 ... Հարբած վիճակում սուտ է խոսել․ Սարո Լալայանի կ... Ինչի ուրիշ ճար կա՞ այս կառավարության դեմ, ստի... Մեկնարկել է Արարատ Միրզոյանի պաշտոնական այցը ... ՀՀ-ում կան փակ ճանապարհներ․ ոստիկաններն ու փր... Շղթայական վթար՝ Տանձավեր գյուղում. 150 ավտոմե... Ահազանգ․ քաղաքացուց խոշոր գումար են կորզել ու... Թարգմանիչը սխալ է թարգմանում Ռուբեն Վարդանյան... Սիդնեյում տանտերն իր բակում 102 թունավոր օձ է... Բաքվի նպատակը ոչ այնքան գերեվարության մեջ հայ... Լխճված ու անմարդկային պայմաններում ենք երթևեկ... Տարադրամի փոխարժեքները այսօրվա դրությամբ ՀՀ ԶՈՒ կազմավորման 33-րդ տարեդարձին նվիրված պ... Շատ զայրացած եմ, մի շնորհակալություն էլ չեն ա... Ավտովթար՝ Երևանում. վարորդներից մեկը «Ուրարտո... Սիրիայի ո՞ր բարեփոխումներին է պատրաստ աջակցել... Աստղագուշակ՝ փետրվարի 7-ի համար Ի՞նչ եղանակ է սպասվում առաջիկա օրերին Հրդեհ է բռնկվել Գյումրիի տներից մեկում. այրվե... Քաղաքացիները բոյկոտում են տրանսպորտի թանկացու... ԼՂ-ից տեղահանված մեր հայրենակիցներին ո՞ր բուժ... Փրկարարներն արգելափակումից դուրս են բերել 311... Հոռոմ-Արթիկ-Ալագյազ ավտոճանապարհին բուք է Երևանի և մարզերի որոշ հասցեներում լույս չի լի... ԱԺ պատգամավորները բելգիացի գործընկերների հետ ... Քաղաքացիները ֆինանսները չհայտարարագրելու նոր ... Տեղի է ունեցել ՀՀ վարչապետի հանդիպումն ԱՄՆ փո...
Ամենաընթերցվածը
website by Sargssyan