Սպիտակի երկրաշարժից քաղած դասերի, առավել սեյսմավտանգ գոտիների և Երևանի շենքերի ապահովության մասին. մասնագետի պարզաբանումները

Այսօր՝ դեկտեմբերի 7-ին, համայն հայությունը հիշում է Սպիտակի ողբերգական երկրաշարժի 25-ամյա տարելիցը: Ի՞նչ ունենք այսօր՝ 25 տարի անց, ի՞նչ դասեր ենք քաղել բնության այդ արհավիրքից, արդյո՞ք այսօր մենք՝ ՀՀ քաղաքացիներս, չենք վնասում այն շենքերը, որտեղ բնակվում ենք: Այս և այլ հարցերի շուրջ Operativ.am-ի թղթակիցը զրուցեց Հայաստանի սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայության գործակալության պետ Հրաչյա Պետրոսյանի հետ:

-Պարո՛ն Պետրոսյան, որո՞նք են առավել վտանգավոր սեյսմիկ գոտիները, ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ տարածաշրջանում:

-1998 թվականին Սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայությունը մշակեց քարտեզ Հայաստանի Հանրապետության տարածքի երկարաժամկետ սեյսմիկ վտանգի քարտեզ կամ սեյսմիկ գոտիավորման քարտեզը: Այդ քարտեզի համաձայն մեր հանրապետության տարածքը բաժանվում է 4 գոտիների՝ ըստ իրենց սեյսմիկ ակտիվության՝ 8 բալանոց, 8-9, 9 բալանոց և 9 ու ավելի: Առավել վտանգավորը 10 բալ ուժգնությամբ գոտիներն են: Կա այդպիսի երկու գոտի՝ առաջինն անցնում է Փամբակ-Սևան խզվածքի երկայնքով, մյուսը՝ հարավից Վեդի-Գառնի-Ելփի ուղղությամբ: Այդտեղ քարտեզից երևում է, որ մենք ունենք սեյսմիկ առումով առավել վտանգավոր 2 գոտի, որտեղ կարող է լինել 9-10 բալ ուժգնությամբ երկրաշարժեր: Բայց այդտեղ չի երևում ժամանակի գործոնը, երևում է միայն տեղը և հավանական ուժգնությունը: Իսկ ժամանակի խնդիրը կարճաժամկետ սեյսմիկ վտանգի կանխատեսման առարկան է:

Մեզանից ավելի հարավ՝ Թուրքիայի տարածքում կա ավելի բարձր սեյսմիկ պոտենցյալ ունեցող գոտի՝ դա Հյուսիսանատոլիական ակտիվ բեկվածքի գոտին է, որը ձգվում է Թուրքիայի ամբողջ տարածքով՝ արևելքից արևմուտք: Այնպես որ, մեր տարածաշրջանում ամենավտանգավորը Հայաստանի տարածքը չէ: Կա ավելի ակտիվ գոտի՝ մեզանից ավելի հարավ:

-Որքանո՞վ են սեյսմակայուն վերջին շրջանում կառուցվող շենքերը, խոսքս հատկապես էլիտար շենքերի մասին է:

-1989 թվականից սկսած, Սպիտակի երկրաշարժից հետո, մեր հանրապետությունը մշակեց իր սեյսմակայուն շինարարության նորմերը: Վերջինը հաստատվել է 2006 թվականին՝ մի խումբ գիտնականների կողմից: Այդ նորմերի համաձայն պահանջները խստացված են շինարարության հանդեպ: Համեմատած Խորհրդային միության նորմերի հետ, որտեղ տարածքը 7-8 բալի համար էր նախատեսված, երկու բալով բարձրացվել է սեյսմիկ վտանգի մակարդակը և հիմա ոչ պակաս, քան 8 բալ է համարվում հանրապետության սեյսմիկ վտանգի տարածքը: Երևանի տարածքը Սովետական շրջանում նախատեսված էր հիմնականում 7 բալ ուժգնության համար, իսկ առանձին հատվածներ՝ 8 և 9 բալի համար: Առանձին շրջաններում, օրինակ Երևանի հարավարևելյան հատվածում, որտեղ ունենք փխրուն գրունտեր, առանձին օբյեկտներ, օրինակ՝ ջերմաէլեկտրակայանը, նախատեսված էր կառուցել 9 բալի համար: Իսկ հիմա Երևանի ամբողջ տարածքը համարվում է 9 բալանոց գոտի:

-Ինչպիսի՞ դասեր ենք քաղել Սպիտակի երկրաշարժից, այսօրվա շենքերը կառուցելիս:

-Նոր շենքերը, որոնք կառուցվում են, իհարկե ավելի սեյսմակայուն են, քանի որ ունենք Սպիտակի դասերը, մենք ունենք մեր սեփական նորմերը, որոնցում խստացված են պահանջները, շինարարությունն արվում է գրագետ և կարող ենք ասել, որ նորակառույց շենքերն ավելի սեյսմակայուն են:

-Պարոն Պետրոսյան, խոսենք քաղաքացիների միջամտության մասին: Այսինքն՝ երբ քաղաքացիները պատշգամբի կողմից շենքն «առաջ են տալիս», կամ նկուղներն են փորում՝ ինչ-ինչ օբյեկտեր կառուցելու համար, և կամ էլ շենքերի գլխին հավելյալ հարկեր են կառուցում:

-Շենքի նախագծից ցանկացած շեղում, որն իրականացնում են բնակիչները, անկասկած թուլացնում է սեյսմակայունությունը, որովհետև եթե միջնորմը, էլ չեմ ասում կրող պատի մասին, եթե երկու քարանոց կրող պատ է և մի քարը հանում են ու զգեստապահարան են կառուցում, իհարկե թուլացնում է: Սպիտակի երկրաշարժի վերլուծությունը ցույց տվեց, որ շենքերի փլուզումների 10 տոկոսը բնակիչների ինքնակամ ձևափոխումների արդյունք է եղել: Մեր ժողովրդի մեջ մարդիկ կան, ովքեր իրենց համարում են խոշոր շինարարներ կամ հանճարեղ ճարտարապետներ և իրենց բակարանների հետ վարվում են իրենց հարմար գտածի պես: Հենց դրա արդյունքը եղավ 88-ի երկրաշարժի 10 տոկոսը, իսկ դա փոքր թիվ չէ:

-Պարոն Պետրոսյան, ինչպե՞ս է կատարվում այդ թույլտվությունը ստանալու գործընթացքը: Ենթադրենք՝ քաղաքացին դիմեց համապատասխան մարմնին, այդ դեպքում, թույլտվություն տվողները դիմո՞ւմ են Սեյսմիկ պաշտպանության ծառայությանը ինչ-որ հետազոտություններ անելու համար:

-Լինում են դեպքեր, երբ քաղաքացիները թույլտվություն ստանում են քաղաքապետարանից կամ համապատասխան բաժնի կամ վարչությունից, բայց շատ դեպքերում բնակիչը բնակարանի ներսում իր ուզած ձևով փոփոխություններ է անում: Քաղաքապետարանի ոչ մի աշխատող չի գա մեկ-մեկ բոլոր բնակարանների դռները թակի և տեսնի, թե ով ինչ փոփոխություն է արել:

-Այսինքն՝ ստացվում է, որ ձեզ չե՞ն դիմում թույլտվություն ստանալու համար:

-Նման դեպքերում համապատասխան թույլտվություն տալիս է կամ չի տալիս քաղաքապետարանը և օբյեկտների տերերն այդ մասին գիտեն ու դիմում են: Բայց միշտ չի, որ դա արվում է թույլտվություն ստանալուց հետո: Կան բազմաթիվ ապօրինի կցակառույցներ, և պաշտգամբներ, որ սկզբից մի քայլ են առաջ գալիս, հետո իրենց թվում է, թե մի քայլը քիչ է, մի քայլ էլ են գալիս առաջ, շենքի տանիքին կառուցում են 1-2 հարկանոց տնակներ, անզեն աչքով էլ է երևում, որ դա չի կարող օրինական լինել: Ենթադրենք 60-ականների կառուցված 4 կամ 5 հարկանի քարե շենքի մի բնակարանի վրա երկու հարկանի բետոնե տնակ է հայտնվում, ո՞նց կարող է դա օրինական լինել: Առանց այդ էլ խրուշչյովյան շենքերը նախատեսված են կարճ ժամանակի համար՝ 20-25 տարվա համար:

Զրուցեց Աստղիկ Հովհաննիսյանը