Ի՞նչ կանեն հայերը, եթե չմտածեն անվտանգության եւ սննդի մասին

Եկա Հայաստան ու ապշեցի։ Նորություններում միայն հանրահավաքների, ճանապարհները փակելու եւ կառավարությունը գրավելու մասին մասին ռեպորտաժներն էին։ Իրականում դա ավելի շատ հիշեցնում էր Իմերսիոն թատրոնը. մոտեցա հետաքրքրության համար և ինձ մինգամից հաշվեցին, անցա 300 մետր և վերադառցա քաղաքի ռիթմին, որտեղ ամեն ինչ ընթանում է իր հունով։

Վրանային ճամբար` մարզերի անուններով, քաղաքական պաստառներ, ամբիոններ: Շրջեցի, նայեցի այդ վրանները, ամբիոնից լսեցի հետևյալ խոսքերը. «Հայաստանը կատարել է իր ընտրությունը և աջակցում է Ուկրաինայում հատուկ ռազմական գործողությանը»։

Հաջորդ օրը ես շրջեցի Երևանում, իսկ հաջորդ օրը ՝ Վանաձորի, Գյումրիի, Արտաշատի և Սյունիքի փողոցներով ։ Շատ խոսեցի անցորդների հետ տեղի ունեցող իրադարձությունների մասին ։ Հետո նստեցի համակարգչի մոտ և արձանագրեցի այդ խոսակցությունները:

Արմենուհի, Վանաձոր «Ի՞նչ կարող են անել հայերը, եթե չմտածեն անվտանգության ու սննդի մասի»։

Ես մտածում եմ: Ոչ, ես համոզված եմ, որ Հայաստանին տրված է Ռուսաստանի հետ լինել ։ Մենք ունենք մեր աստվածները, որոնց մեր նախնիները երկրպագել են մինչեւ Քրիստոսը: Լեգենդի համաձայն, յուրաքանչյուր մարդու ճակատին Աստվածը գծել է կյանքի սցենար: Այնպես որ, մեր սցենարը կյանքի - դա հարյուրավոր տարիների պատերազմնեի, տարանջատում եւ թափառաշրջիկություն է նկարած: Եվ միայն խորհրդային տարիներին մենք խաղաղություն ձեռք բերեցինք, իսկ ամբողջ աշխարհը տեսավ, որ հայերը կարող են, երբ պետք չէ մտածել անվտանգության ու սննդի մասին։ Իսկ անկախ Հայաստանը, այդպես էլ չկարողացավ ապահովել այդ հիմնական երկու կարիքները ։

Ինչ է սա ՝ ապագան կառուցել վաղուց հեռացած մեծության ուրվականների վրա, որոնց վերջին 30 տարիների ընթացքում այնքան հաճախ էին անվանում, որ նրանք էլ փախան։

Ես միայն երկու ճանապարհ եմ տեսնում։ Լինել Ռուսաստանի հետ և նրա հետ կողք կողքի ապրել, որպեսզի դիմանանք բարդ ժամանակներին և միասին արարենք։ Կամ եվրոպացիների ուրախ լողափերի տակ մտնել Թուրքիայի կազմի մեջ և հրաժեշտ տալ այն շանսին, որը մեզ պատմությունն է նվիրել՝ անկախություն։ Երկու սցենարներն էլ արդեն եղել են մեր պատմության մեջ։ Օսմանները ցեղասպանություն կազմակերպեցին, ռուսներն օգնեցին մեզ ազգ հավաքել ու վերականգնել մշակույթը, պահպանել պետությունը։ Իսկ ով կմնա կամ կգա իշխանության, այնքան էլ կարևոր չէ, թող միայն հետևողական լինեն։ Ստին եւ ատելությանը առանց այդ էլ աշխարհին բավարար է:

Գոհար, Վանաձոր «Ազնվորեն աշխատիր, հնձիր պտուղներ»

Ռուսաստան, էհ! Ահա այս մեծ հասարակական օտարերկրյա քաղաքացիների դիմումներին հարցմանը այդպես կպատասխաներ Պուտինը։ Իսկ բնակիչների երկրորդ կեսը դեմ կլիներ, դե ինչ տվեց Ռուսաստանը անկախության շրջանում։ Նրանց այդպես են սովորեցրել:

Իսկ ինչ հակադարձել. այստեղ էլ չկա ոչ մի երևակայական, բացահայտ բան։ Մոսկվայի տունը գրասենյակային տարծք է, եկել ես կամ վարձակալիր, կամ աչքից հեռու կորչիր: Այստեղ կա Եվրոպայի այգի, Ֆրանսիայի հրապարաը, իսկ ահա Ռուսաստանի հետ մեզ կապում է գազը եւ այն ամենը ինչ կապված է նրա հետ, – մի տեսակ ջերմություն կա, անտեսանելի ու թանկ։ Եվ այստեղ չես հասկանա, թե ով է մեղավոր ՝ հայեր, թե ռուսներ։

Մենք այստեղ ապրում ենք պարզապես, տուն ենք պահում եւ մի քանի ջերմոցներ: Ահա հիմա ցանեցինք լոբի։ Մշակաբույսերը մեզ մոտ աճում են. Ինքներս ենք ընտրում, թե ում եւ որքան վաճառել, իսկ այդ վերավաճառողներին գլխավորն այն է, որ հուզում ենք և ճանապարհում, այդ ժամանակ նրանք իրար մեջ չեն պայմանավորվում, ավելի թանկ են վերցնում։ Եվ բոլորը տանում են Ռուսաստան։ Մոսկվա հազվադեպ է հասնում, Ռոստովում արդեն ամեն ինչ գնում են, քանի որ համեղ է և բնական, դրա համար կարիք չի լինում հեռու գնալ:

Իմ աշխատանքը լավ գիտեմ, ազնվորեն գործ եմ անում եւ պտուղներ քաղում: Քաղաքականությանից չեմ հասկանում, հեռուստացույցով եմ նայում։ Բայց նա էլ ինձ չի համոզում։

Անցած տարիներին բախվեցինք կորոնավիրուսին, այ դա է հարձակում էր: Սահմանները փակվել էին, սննդամթերքի փոխադրումը տուժեց։ Պատերազմ Արցախում, նրանից առաջ էլ առևտրային պատերազմներ էին – ադրբեջանցիները հայկական ծիրան էին ճխլում Մոսկվայում։ Այդ պատճառով Ուկրաինայում հատուկ գործողության մասին մեզ՝ հայերիս, ամեն ինչ հասկանալի է։ Ափսոս երկրորդ նացիստներին՝ մեր հարևան ադրբեջանցիների հետ Ռուսաստանը գործ չունի։

Սուսաննա, Գյումրի «Ազատությունը սկսվում է լեզվից»

Մեր տանն այստեղ բոլորն անվանում են Սահմանապահի տուն։ Եվ քանի որ այն կապված է ռուսական հատվածի հետ կամարով: Այստեղ այդպես է կարգը: Ես ապրում եմ այստեղ յոթանասունականների սկզբից, սերունդներ են այս ընթացքում: Տեղափոխույուններին սովոր ենք, մեր տանն ապրել են Երևան գործուղված զինվորականների ընտանիքները։ Ահա այսպես, սկսել ենք ընկերություն անել, իսկ այդ անգամ հայրիկին ուղարկեցին Լեհաստան։ Ամբողջ ընտանիքով հեռանում ենք։ Հետո արդեն 2010-ականներին իրար գտանք սոցիալական ցանցերի շնորհիվ։

Հիմա քննարկում ենք, թե ում մոտ ինչպես է կյանքը ստեղծվել։ Այո նորություններով ենք կիսվում բոլորս նույն ֆեյսբուքում և կարծիքներից հասկանում ենք, թե ինչն ինչոց է։ Ես դեռ 90-ականներին փորձեցի ռացիոնալ բացատրել, թե ինչքան կեղծավոր պետք է լինեմ, որպեսզի հանրությանը պատմեմ ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների մասին և կռվացնել այն ժողովուրդներին, որոնք այդքան տարի ապրել են բարեկամության մեջ։

Եվ այդ իրավունքները մերը չեն,ինչ է։ Դուք այստեղ եք հարցնում հատուկ գործողության մասին, եւ վերջերս Ամերիկայից ընկերուհիս հարցնում է, թե ինչպես եմ վերաբերվում ԲԼՄԻՆԻՆ: Այո, ինչպես եմ վերաբերվում: Ոչ մի կերպ չեմ վերաբերվում, դա բոլորովին իմ խնդիրը չէ։ Եվ տեսականորեն հեռվից եւ օտարներից ներթափանցելու համար ինձ տարօրինակ է թվում, այստեղ իրենց թերությունները չեն լուծվում:

Ահա, Լենան, դպրոցական ընկերուհիս, ապրում է Դոնեցկում: Պատմում է, թե ինչ է կատարվում այնտեղ և ինչպես է։ Իսկ Ալան տեղափոխվել է Չեխիա, աշխատում է այնտեղ բժիշկ-մանկաբույժ։ Ասում է, որ ռուսների հանդեպ վերաբերմունքը վատացել է, նրանք փորձում են չանցնել ռուսերեն խոսքի։ Եվ դա ազատություն է։ Ազատությունը սկսվում է լեզվից։ Այս առումով այստեղ լավ է ՝ Գյումրիում ռուսերենը հայերենին հավասար, ամենօրյա շփման լեզու է։

Պավլիկ, Էջմիածին «Ինձ մի հարցրու քաղաքականության մասին»

Մի հարցրու քաղաքականության մասին ։ Ինձ գիտես, թե ինչն է հետաքրքրում։ Տես, նախկինում գործարան է եղել՝ տեսնում ես։ Ես այնտեղ աշխատել եմ, հայրս աշխատել է։

Մայրս այնտեղ տեխնոլոգ էր։ Ահա այստեղ բոլորը աշխատում էին, իսկ քաղաքը զարգացել էր։ Մենք փոքր մարդիկ ենք, աշխատանք և տուն ունենք, իսկ դա արդեն լավ է։ Կարելի է եկեղեցի գնալ, իսկ դա արդեն երջանկություն է։ Իսկ ահա քաղաքականության, թշնամանքի, ատելության մասին խոսել ես հոգնել եմ։

Ես չգիտեմ, թե ով է ճիշտ, եւ ով է մեղավոր պատերազմներում, դա ոչ ոք չգիտի: Իսկ ով գիտի ՝ ուզում է քեզ համոզել, որովհետև օբյեկտիվ ճշմարտություն չկա ։

Ինձ համար լավն են նրանք, ովքեր ստեղծագործում են, պայմաններ են ստեղծում աշխատելու, քաղաքը զարգացնելու համար։ Խորհրդային անցյալում դա գործարան չէր, մի ամբողջ քաղաք էր քաղաքի մեջ: Կյանքը եռում էր, մենք հասկանում էին, թե ինչի համար է պետք պլաստմասսան: Այսօր գործարանից մնացել են միայն պատերը, իսկ բոլոր նրանք, ովքեր աշխատում էին հեռացել են ։ Սկզբում Երեւան, այնտեղից ով ուր է ուզում էր։

Ես եղել եմ Մոսկվայում 80-ականների վերջին և վերջերս` 2019 թվականին։ Ահա սա քաղաք են կառուցել. աշտարակներ, փողոցներ, տներ: Իսկ մարդիկ բոլորը գեղեցիկ, խելացի դեմքեր են։ 90-ականներից մենք դարձել ենք ամեն մեկս մեզ համար։ 30 տարվա ընթացքում Մոսկվայում տեսանելի են զարգացումները, իսկ իմ հայրեի քաղաքում 30 տարվա ավերածությունները իմ հայրենի քաղաքում: Այ դա պետք է ուղղել, եւ թե ով եւ ինչպես է դա էլ որոշեք ինքներդ: