Վոլոդյա Ավետիսյանը «Նուբարաշեն» ՔԿՀ-ում պահվել է անմարդկային պայմաններում. ՄԻԵԴ-ի վճիռը

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը մայիսի 3-ին Հայաստանի դեմ վճիռ է կայացրել՝ արձանագրելով Վոլոդյա Ավետիսյանի իրավունքների խախտումը:

Վերջինս «Նուբարաշեն» քրեակատարողական հիմնարկում պահվել է անմարդկային պայմաններում: ՄԻԵԴ-ը պարտավորեցրել է Հայաստանի Հանրապետությանը Վոլոդյա Ավետիսյանին փոխհատուցել 3900 եվրոյի չափով:

Նշենք, որ 2015թ. հունվարին Վոլոդյա Ավետիսյանը հայցադիմում է ներկայացրել Շենգավիթ վարչական շրջանի ընդհանուր իրավասության դատարան` հայտնելով, որ 23.09.2013թ.-ից գտնվում է «Նուբարաշեն» ՔԿՀ-ում` անմարդկային և արժանապատվությունը նվաստացնող պայմաններում: Նշել է, որ կալանքը կրելու ժամանակ գտնվել է գերբնակեցված խցում և իր համար չի ապահովվել բնակելի տարածության նվազագույն չափը` դրանից բխող հետևանքներով: Չեն ապահովվել բավարար սանիտարահիգիենիկ պայմանները, որոնք հանգեցրել են անմարդկային և արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի:

Վոլոդյա Ավետիսյանը դատարանից խնդրել էր ճանաչել իր նկատմամբ դրսևորված անմարդկային և արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի փաստը, վերացնել խախտված իրավունքը և փոխհատուցել խախտված իրավունքի համար:

Դատարանը 22.01.2015թ. որոշմամբ վերադարձրել էր Վոլոդյա Ավետիսյանի հայցադիմումը՝ պատճառաբանելով, որ ներկայացված պահանջը բխում է հանրային իրավահարաբերություններից, հետևաբար այն քաղաքացիական դատավարության կարգով չի կարող քննության առնվել ընդհանուր իրավասության դատարանում:

Նշված որոշման դեմ ներկայացվել է վերաքննիչ բողոք, որը Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 02.03.2015թ. որոշմամբ բավարարվել է, առաջին ատյանի դատարանի որոշումը վերացվել է:

Վերաքննիչ դատարանի որոշումից հետո առաջին ատյանի դատարանը հայցադիմումի ընդունումը մերժել է:

Նշված որոշման դեմ Վոլոդյա Ավետիսյանը ներկայացրել է վերաքննիչ բողոք։ Նա պնդել է, որ ցանկացած քրեաիրավական բնույթի գործ ենթակա է քննության ընդհանուր իրավասության դատարանում, իսկ տվյալ դեպքում ներկայացված հայցը կրում է քրեաիրավական բնույթ, ուստի պետք է կիրառելի լինի քրեադատավարական օրենսդրությունը: Մինչդեռ առաջին ատյանի դատարանը հայցը վարույթ ընդունելու հարցը քննարկել է քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի համատեքստում:

Ավելին, նույնիսկ եթե հարցը քննվեր քաղաքացիական դատավարության օրենսդրության շրջանակում, ապա դատարանը պարտավոր էր հայցը վարույթ ընդունել: Ինչ վերաբերում է պահանջի քննությանը, ապա դրա նկատմամբ կարող էր կիրառելի լինել քաղաքացիական օրենսդրությունը, հատկապես որ քրեական դատավարության օրենսդրությունը նախատեսում է քաղաքացիական հայցի հասկացությունը: Վերոգրյալի հիման վրա Վ. Ավետիսյանը խնդրել էր բեկանել առաջին ատյանի դատարանի որոշումը և կայացնել նոր դատական ակտ՝ պարտավորեցնելով դատարանին վարույթ ընդունել 20.01.2015թ. ներկայացված հայցը։

Վերաքննիչ դատարանը մերժել էր Վոլոդյա Ավետիսյանի բողոքը՝ պատճառաբանելով, որ առաջին ատյանի դատարանն իրավացիորեն է մերժել հայցադիմումի ընդունումը, քանի որ ներկայացված ձևով, բովանդակությամբ և հայցի առարկայով հայցադիմումի ընդունումը ենթակա է մերժման: Այն ենթակա չէ քննության քաղաքացիական դատավարության կանոններով, քանի որ դատարան է ներկայացվել պատժի կատարման հետ կապված պահանջ, իսկ քաղաքացիական դատավարությունը նման հարցի քննության հնարավորություն չի նախատեսում: Վճռաբեկ դատարանը Վ. Ավետիսյանի բողոքը թողել էր առանց քննության:

Ներպետական դատարաններում հաջողության չհասնելուց հետո Վ. Ավետիսյանը դիմել էր ՄԻԵԴ:

Վոլոդյա Ավետիսյանը նշել էր, որ իր պահման խցերը եղել են 15-20 քառ. մետր: Բանտում բացակայել է կենտրոնական օդափոխության համակարգ: Խցերը օդափոխվել են պատուհաններով և օդափոխիչներով: Ջեռուցման համակարգի բացակայության պարագայում խցերը ջեռուցվել են էլեկտրական սալիկների միջոցով։ Բանտում անընդհատ տհաճ հոտ էր տիրում։ Պնդել է, որ իր կալանքի ողջ ժամանակահատվածն անցկացրել է խցերում, բացառությամբ դրսում օրական մեկժամյա զբոսանքի և իր մասնակցությամբ քննչական գործողությունների։

Վ. Ավետիսյանը նշել է, որ խցակիցներից ոմանք խցերում ծխում էին։ Խցերի ընդհանուր հատվածներում հաճախ նկատվում էին ոջիլներ, ուտիճներ և այլ միջատներ, սակայն բանտի ղեկավարությունը ոչինչ չի ձեռնարկել դրանք վերացնելու համար։

Կառավարությունը պնդել է, որ խցերը եղել են 32 և 35 քմ, իսկ Վ. Ավետիսյանի կալանավորման ընթացքում խցերում պահվողների թիվը տատանվել է 5-8 հոգու միջև: Մինչդեռ ՄԻԵԴ-ում պարզվել է, որ Վ. Ավետիսյանին կալանքի տակ պահելու ժամանակահատվածում, երկու՝ 21.9քմ և 18,6քմ մակերեսով խցերում պահվել է 7-10 մարդ, երբեմն 12 մարդ: Ստացվել է, որ Վ. Ավետիսյանն ունեցել է 3քմ-ից պակաս բնակելի տարածք, որը տարբեր ժամանակահատվածներում կազմել է 1.5-ից մինչև 2.7 քմ:

Ի հակադրություն Վ. Ավետիսյանի պնդումների՝ կառավարության ներկայացուցիչը ներկայացրել է տեղեկատվություն բանտի յուրաքանչյուր խցում գտնվող կալանավորների թվի վերաբերյալ: Սակայն, Վ. Ավետիսյանի կալանքի տակ գտնվելու 36 օրվա ամբողջական տեղեկատվություն չի տրամադրվել կամ գրանցամատյանի համապատասխան էջերը բացակայել են, կամ կալանավորների թիվը գրանցված չի եղել, կամ անհասկանալի է եղել, թե որ ժամանակահատվածին է վերաբերում համապատասխան տեղեկատվությունը: Կառավարության ներկայացուցիչն ըստ էության չի առարկել, որ «Նուբարաշեն» ՔԿՀ-ում պահման պայմանները վատն են՝ չկա օդափոխության համակարգ և այլն:

«Նշված փաստաթղթում ամբողջական տեղեկատվություն չկա դիմումատուի կալանքի տակ գտնվելու 36 օր ժամկետի մասին։ Քանի որ Կառավարությունը չկարողացավ տրամադրել ամբողջական տեղեկատվություն այդ առնչությամբ, Դատարանը հիմքեր չի տեսնում կասկածելու դիմումատուի այն պնդմանը, որ խնդրո առարկա խցերում ընդհանուր առմամբ 8 բանտարկյալ է եղել՝ դրանով իսկ թողնելով նրան 3 քմ՝ վեց օր»,-եզրակացրել է ՄԻԵԴ-ը՝ արձանագրելով Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի խախտում, որը պայմանավորված է «Նուբարաշեն» ՔԿՀ-ում պահման պայմաններով:

Վոլոդյա Ավետիսյանը պահանջել էր 6000 եվրոյի չափով փոխհատուցում, ինչին Հայաստանի կառավարության ներկայացուցիչն առարկել է, պնդելով, որ չափից մեծ գումար է:

Եվրոպական դատարանն արձանագրել է՝ այն տառապանքը, որը պատճառվել է անձին, կալանքը կրել է այնպիսի վատ պայմաններում, որով Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի իմաստով անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի է արժանացել, չի կարող վերացվել միայն խախտման հայտնաբերմամբ: Նման դեպքերում առաջանում է փոխհատուցման անհրաժեշտություն և փոխհատուցել է 3900 եվրոյի չափով:

Նշենք, որ, ինչպես ներպետական դատարաններում, այնպես էլ ՄԻԵԴ-ում Վոլոդյա Ավետիսյանի իրավունքները պաշտպանել է փաստաբան Ռոբերտ Ռևազյանը: