Ալիևը հայտարարություններն «ավելի խրոխտ է անում», քանի որ իր դիմաց ունի մի իշխանություն և դրան սատարող հասարակության մի շերտ, որն այլևս չունի դիմադրողականություն․ Ռուբեն Մելքոնյան

Թուրքագետ, «Հայաստան» դաշինքի անդամ Ռուբեն Մելքոնյանի խոսքով՝ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հայտարարություններում նոր բան չկա։ Նա Tert.am-ի հետ զրույցում նշեց, հիմա սակայն իրողություններն են փոխվել, և ինքը դրանք երեք հարթություններում է դիտարկում։

«Առաջինն այն է, որ Ալիևի՝ Զանգեզուրի, Սևանի, Երևանի հետ կապված այս հայտարարությունները նպատակ ունեն ներքին լսարանին նոր գաղափարով սնուցելու։ Երկար տարիներ Ադրբեջանի պետական քարոզչությունը և այդ հասարակության ինքնությունը ձևավորվում էր Ղարաբաղի հարցի, օկուպացիայի գաղափարի շուրջ։ Հիմա նրանց պետք է նոր գաղափար, իսկ Արցախի օկուպացիայից հետո իշխանական պատգամավորների, քարոզչամեքենայի կողմից անմիջապես հրապարակ նետվեց Զանգեզուրի գաղափարը որպես միավորող մի հանգամանք։ Երեկվա Ալիևի խոսքում դա ակնհայտ երևում էր։ Այսինքն՝ հասարակությանը ներկայացվում է նոր թիրախ, և հասարակությունը դա շատ լավ ընկալում է»,- ասաց նա։

Հիշեցնենք, որ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հայտարարել էր, որ «ամբողջ Զանգեզուրն իրենց պատմական հողն է, որտեղ իրենք վերադառնալու են»:

«Հիմա Հայաստանում ասում են, որ Իլհամ Ալիևը տարածքային պահանջներ է ներկայացնում: Եթե կա Արևելյան Զանգեզուր, ուրեմն կա նաև Արևմտյան Զանգեզուր: Այո, Արևմտյան Զանգեզուրը մեր պապերի ու նախապապերի հողն է: Ես ասել եմ, որ մենք պետք է վերադառնանք և վերադառնում ենք այնտեղ...Ոչ ոք չի կարող կանգնեցնել մեզ: Մենք հաստատ կվերադառնանք, քանի որ այլ տարբերակ չկա: Այժմ, բոլոր հաղորդակցությունները բացելուց հետո, մենք, իհարկե, կվերադառնանք, և ադրբեջանական բնակչությունը կվերադառնա իրենց պապական հողերը: Նոյեմբերի 10-ի եռակողմ հայտարարության մեջ նշվում է, որ բոլոր փախստականները պետք է վերադառնան իրենց հայրենիք: Մեր հայրենի երկիրը Զանգեզուրն է, մեր հայրենի երկիրը՝ Գոյչա (Սևան), Իրևան (Երևան): Մենք, իհարկե, կվերադառնանք», - ասել էր Ալիևը Արցախյան վերջին պատերազմում զոհված ադրբեջանցի զինծառայողների ընտանիքների հետ հանդիպմանը:

Ռուբեն Մելքոնյանի խոսքով՝ ստացվում է, որ ադրբեջանական հանրությանը, որը, առանց այն էլ հայատյաց է, հրամցվում է նոր գաղափար՝ Զանգեզուրը, Սևանը, Երևանը տիրելու։

«Երկրորդ հանգամանքն այն է, որ եթե նախկինում Ալիևի խոսքերը ընկալվում էին որպես պարտված երկրի՝ տրամաբանությունից զուրկ, էմոցիոնալ, կոմպլեքսներից բխող հայտարարություններ, հիմա արդեն՝ Արցախի օկուպացիայից հետո միջազգային հանրության համար առաջին հերթին (չնայած մեր ամբողջ պատմության ընթացքում մենք տեսել ենք, որ այն ունեցել է զրոյական նշանակություն- Ռ․ Մ․) պետք է դրանք ընկալվեն միջազգային իրավունքի և տարբեր միջազգայնորեն ամրագրված իրավունքների ոտնահարում․Ալիևն արդեն բացահայտ խոսում է այլ երկրի մայրաքաղաքի մասին հավակնությունների վերաբերյալ։ Այն դեսպանները, որոնք հրճվանքով այցելել էին Շուշի, երևի թե իրենց երկրների ղեկավարությանը պետք է ներկայացնեն, որ սա ոչ թե 21-րդ դարի ղեկավարի արտահայտվելու ոճ է, այլ՝ նախնադարյան հասարակությանը հատուկ ոճ»,- ասաց նա։

Նրա դիտարկմամբ՝ այստեղ է, որ ՀՀ համապատասխան մարմինները պետք է արձագանքեն և ոչ հերթապահ հայտարարություններով։ «Լավագույն խաղաքարտ է տրված Հայաստանին, որը նա պետք է օգտագործի միջազգային տարբեր հարթակներում, եռակողմ բանակցությունների ժամանակ․ սա ասում է երկրի ղեկավարը, պաշտոնական հայտարարություն է և դրանից հետո խոսել տարածաշրջանային խաղաղության և այլնի մասին, ուղղակի անհեթեթություն է»,- ասաց նա՝ նշելով, որ ստեղծվել է հնարավորություն Հայաստանի համար՝ իր դիրքերը ամրապնդելու միջազգային ասպարեզում, իսկ դրա համար հմտություններ են պետք։

Ռուբեն Մելքոնյանի խոսքով՝ Ալիևը հիմա է նման հայտարարություններն «ավելի խրոխտ անում», քանի որ իր դիմաց ունի մի իշխանություն և այդ իշխանությանը սատարող հասարակության մի շերտ, որն այլևս չունի այն դիմադրողականությունը, որն ուներ Հայաստանը նախկինում։

«Եթե նախկինում սահմանային միջադեպ էր տեղի ունենում, և մենք զոհ էինք ունենում, Հայաստանը հանդես էր գալիս հայտարարությամբ, որ անպայմանորեն համարժեք, ասիմետրիկ պատասխան տրվելու է, և ադրբեջանական կողմից նույնպես վնասներ են լինելու։ Հիմա սահմանային միջադեպերը՝ առևանգումները, սպանություններ և այլն, որևէ համարժեք արձագանք չեն ունենում, և Հայաստանն այդ մասին չի էլ հայտարարում,- ասաց նա, ապա հավելեց, որ նույնը վերաբերում է քաղաքական մնացած հայտարարություններին,- Ալիևը տեսնում է, որ Հայաստանում մի իշխանություն է, որին ընտրել է հասարակության մի շերտ, որն ասում է՝ «Շուշին թուրքական է, թող Ալիևը գա, մեզ կոտորի, միայն թե նախկինները չգան»։ Բնական է, որ Ալիևի հայտարարություններն ավելի համարձակ ու խրոխտ են լինելու»։

Անդրադառնալով վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանի՝ Ալիևի հայտարարություններին այսօրվա արձագանքին՝ Ռուբեն Մելքոնյանը նշեց, որ այս անգամ արձագանքի բացակայությունը որևէ կերպ չէր ընկալվի։

«Կարծում եմ, որ արձագանքը չպետք է լինի սիտուատիվ, և ձևակերպումներն ու դրանց տակ դրված տեսությունները շատ ավելի հիմնավոր ու խորքային պետք է լինեն։ Սա հնարավորություն է Հայաստանի համար, և ոչ թե սահմանազատման և այլնի հետ կապված, որոնց մասին նշեց Փաշինյանը, այլ՝ պետք է շեշտը դրվի, որ սա միջազգային իրավունքի, միջազգային հարաբերությունների կոպիտ ոտնահարում է, երբ միջազգայնորեն ճանաչված երկրի մայրաքաղաքի հանդեպ մեկ այլ երկրի ղեկավար հավակնություններ է ներկայացնում, ընդ որում, բարձրաձայն»,- ասաց նա՝ նշելով, որ ինքը կարծում է, որ կառավարության նիստի ժամանակ արված հայտարարությունը պարտադիր էր, բայց պետք է համալրվի նոր թեզերով և չբավարարվի միայն դրանով, պետք տեղափոխվի մեր միջազգային գործընկերների հետ տարբեր հարթակներ։

Անդրադառնալով Փաշինյանի մեղադրանքներին, որ Ալիևը տապալում է եռակողմ համաձայնության, սահմանագծման և սահմանազատման գործընթացների իրականացումը՝ նա նշեց, որ ի սկզբանե էր կանխատեսելի, որ Ալիևի նպատակը ոչ թե խաղաղությունը կամ Արցախի մի հատվածի «դեօկուպացիան էին», այլ Հայաստան պետության «չգոյությունն էր»։

«Հիմա հաղթողի հոգեբանությամբ և հաղթողի իներցիայով չի փորձելու կանգ առնել և տապալելու է ցանկացած պայմանավորվածություն, ցանկացած հարթակ՝ ձգտելով ավելիին, որովհետև հիմա նրա մոտ ձևավորվել է պատմական շանս՝ իր նպատակը, երազանքը ի կատար ածելու՝ Հայաստանը ոչնչացնելու․ բոլոր նախապայմանները դրա համար կան՝ և՛ արտաքին քաղաքական, և՛ ներքին քաղաքական վիճակը, և՛ բանակի վիճակը ու նաև այս իշխանությունների գոյությունն ու հասարակական տրամադրություններն ու անհամերաշխությունը։ Այնպես որ, ես կարծում եմ, որ սրանք շատ բնական զարգացումներ են, և ակնկալել, որ նման երկիրը կարող է հարգել որևէ պայմանավորվածություն, միջազգային իրավունք, ուղղակի միամտություն է»,- ասաց նա։

Ռուբեն Մելքոնյանն այս համատեքստում նկատեց, որ այս իրավիճակում մենք անընդհատ բախվելու ենք նման անակնկալների, և հակառակ այն լավատեսությանը, որ իշխանությունները փորձում են տարածել, թե ահա մեզ մոտ խաղաղություն կլինի, սահմանազատում կլինի և այլն, բախվելու ենք այն իրականության հետ, որ հերթական անգամ ՀՀ իշխանությունները հայտարարելու են, որ Ադրբեջանը չի կատարում իր պարտավորությունները։ «Սա դառնալու է մեր իշխանությունների ամենաշատ կրկնվող հայտարարություններից մեկը»,- ասաց նա։

Խոսելով միջազգային հարթությունում Հայաստանի և Ադրբեջանի դաշնակիցների, գործընկերների, նրանց կողմից հնարավոր սատարման մասին՝ նա նկատեց, թե ակնհայտ է, որ երկրորդն ունի կարևոր դաշնակից՝ ի դեմս Թուրքիայի և ունի գործընկերներ, որոնց թիվն ավելանալու միտում ունի։

«Չմոռանանք Պակիստանի պարագան, այլ երկրների պարագան՝ Իսրայելի, Շուշի այցելած երկրների մի հատվածը, «քաղաքակրթության կղզի» Մեծ Բրիտանիան և այլն, որոնք բացահայտ կամ ոչ բացահայտ սատարում են Ադրբեջանին և շարունակելու են սատարել»,- ասաց նա։

Ինչ վերաբերում է Հայաստանին, ապա ըստ Ռուբեն Մելքոնյանի, երկիրն ինքն իրեն դրել է բավական ծանր իրավիճակի մեջ։ «Ֆորմալ առումով, այո՛, մենք ունենք գործընկերներ և դաշնակից, ի դեմս Ռուսաստանի, որն ինքը բավական լուրջ խնդիրների առջև է կանգնած, և հայ-ռուսական հարաբերությունները հիմա գտնվում են ամենաոչբարվոք իրավիճակում։ Իսկ թե այս պայմաններում ինչքանով կկարողանա մեր դաշնակիցն օգնել մեզ, մանավանդ որ մենք ինքներս մեզ չենք կարողանում օգնել, արդյոք մեր դաշնակցային հարաբերությունները վերականգնելու ձգտում, փորձ մեզ մոտ կա, լուրջ հարցեր են։ Բայց հստակ մենք պետք է ֆիքսենք, որ մեր դաշնակից Ռուսաստանն ունի խնդիրներ և այլևս չի գտնվում հզորության այն մակարդակի վրա, որի վրա էր մի քանի տարի կամ տասնամյակ առաջ։ Այնպես որ, միջազգային ասպարեզում իրավիճակն իրոք փոխվել է նաև այս առումով՝ ի վնաս Հայաստանի։ Իսկ ինչ վերաբերում է գործընկերներին, ապա ես կարծում եմ, որ նրանք կարող են բավարարվել միայն բանավոր հայտարարություններով, եռագույն «նասկիներ» հագնելով և Հյուսիսային պողոտայում սելֆիներ անելով։ Իրականում Հայաստանը չունի որևէ գործընկեր, ունի մեկ դաշնակից, որի հետ էլ ունի լրջագույն խնդիրներ»,- ասաց նա։