Ինչ կատարվեց եւ ինչու. հաղթական հրավառությունն ու ազգային կոլապս

Եվ այսպես, Հայաստանի 8-րդ խորհրդարանական ընտրություններն արդեն իրականություն են։

Իրականություն, որի հետ բազմաթիվ քաղաքացիներ եւ քաղաքական ուժեր, այդպես էլ չեն հաշտվի, իրականություն, որի պատճառահետեւանքային ամբողջությունը հասկանալու համար մեզ առողջ միտք եւ լուրջ վերլուծություններ են պետք։ Ւրականության հետ չհաշտվողների համար այսօր ամոթի, օտարվածության, ցավի օր է։

Իսկ ինչ կատարվեց

Կատարվեց այն, ինչից վախենում էինք շատերը եւ ինչը ամենանսպասելին էր։
Իշխանությունը, որի օրոք Հայաստանը բազմաթիվ տարածքային, մարդկային կորուստներ ունեցավ, այսօր նորից ստանում է հանրության մեծամասնության վստահությունը՝ 53,92 տոկոս ձայն, որը բավարար է խորհրդարանում մեծամասնություն ունենալու համար։

Իհարկե, եթե համեմատում ենք նախորդ՝ 2018թ ընտրությունների արդյունքների հետ, «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունը վստահության կորուստ ունեցել է, այն ժամանակ ստացել էր 70 տոկոս ձայն, այս անգամ 53 տոկոս, բայց միթե ընտրողների 20 տոկոսն էր հիասթափվել իշխանությունից։

Ինչ կլինի հետո

Արդեն իսկ «Հայաստան» դաշինքը հայտարարել է, որ չի ընդունում ընտրությունների արդյունքները, հավանաբար վերահաշվարկի դիմումներ կներկայացնեն, դատարաններ կդիմեն եւ այլն։ Իհարկե, ընտրությունների ընթացքը, ընտրախախտումները բոլորիս աչքի առաջ էին, իշխանությունը փորձեց անել առավելագույնը մեկ քվե ավել ստանալու համար, բայց եթե նույնիսկ ընդունենք, որ 10-20 տոկոսը ընտրակեղծարարության արդյունք է, ապա պետք է ընդունենք նաեւ, որ 30-40 տոկոս ձայն է ստացել ՔՊ-ն։

Ընտրությունների արդյունքների հետ չհաշտվելու մյուս ճանապարհը փողոցային պայքարն է, սակայն հարց է՝ արդյոք Ռոբերտ Քոչարյանը կգնա այս ճանապարհով, թե ոչ։
Առհասարակ ընդդիմությունը քաղաքացիներին կհանի հրապարակներ, թե ոչ՝ դեռ պարզ չէ, սակայն իշխանությունը այսօր երեկոյան քաղաքացիներին հրավիրել է Հանրապետության հրապարակ՝ «պողպատե մանդատը ստանալու համար»։

Նույն պոպուլիստական հայտարարությունները երեք տարի առաջ, երեք տարի շարունակ եւ այսօր, այդ մանդատը լավագույնս տրվեց այս քաղաքական թիմին դեռ 2018թ, սակայն արդյունքները տեսանք։ Կկարողանա՞ այս անգամ այս իշխանությունը երկրորդ անգամ իրեն տրված հնարավորությունը օգտագործել ի շահ հայրենիքի, պետության, ժողովրդի շահերին՝ ցույց կտա ժամանակը։ Աստված տա, որ այս քաղաքական թիմը, հակառակ հանրության մեծամասնության սպասումների, ապացուցի, որ սխալներից դասեր է քաղել եւ ի վիճակի է երաշխավոր լինել մեր անվտանգության, տարածքային ամբողջականության, տնտեսության։

Եւ ամենակարեւոր հարցը՝ ինչու այսպես եղավ-ենթավերնագիր
Երեկ առաջին արդյունքների հրապարակումից ի վեր ամենուր քննարկումներ են՝ ինչու այսպես եղավ։

Հարցի պատասխանը, իհարկե, կարող են տալ խորը, համապարփակ վերլուծություններից հետո։ Սակայն, նախնական մի քանի դիտարկումներ կարելի է անել։
Գործող իշխանության վերարտադրության առաջին մեղավորը այն մասնակից 23 ուժերն են, որոնք ռեալ հասկանում էին, որ որեւէ շանս չունեն ընտրվելու, բայց որոշեցին շեղել հանրությանը, խլել ձայները, փչացել պայքարը՝ այդպիսով ջուր լցնելով իշխանության ջրաղացին։ 23 ուժերից 13 ուժեր ստացել են մինչեւ 1 տոկոս ձայն,սա լուրջ մեսիջ պետք է լինի այդ ուժերի համար՝ հաջորդ անգամ ընտրողին ձեռ չառնել իրենց քաղաքական հայտով։ 6 ուժեր ստացել են 1-2 տոկոս ձայն, ընդ որում՝ այս ուժերի մեջ են հին քաղաքական ուժեր՝ ԼՀԿ, ՀԱԿ, ԱԺԲ, սրանից պետք է դասեր քաղեն այդ ուժերը եւ հասկանան՝ ինչպես ժամանակի քաղաքական եղանակ ստեղծողներից դարձան լուսանցքի ուժ եւ կարեւորը՝ ինչ մեծ ախորժակ ունեին իշխանություն դառնալու հետ կապված։

Ընտրությունների այսպիսի ելքը պատճառը կամ մեղավորը ժողովուրդն է, ճիշտ է՝ երեկվանից արդեն մերձիշխանական շրջանակները սկսել են ժողովրին պաշտպանող վահանի դերը ստանձնել, բայց պետք է արձանագրենք, որ այս իշխանությանը ընտրող ժողովրդի համար նորմալ է Արցախի կորուստը, 5000 եւ ավելի զոհերը, 10 հազար վիրավորները, մեր տարածքային ամբողջականության խաթարումը, անվտանգության, երկրի կառավարման տապալումը բոլոր ոլորտներում։

Քաղաքացիները ընտրեցին Փաշինյանին, որ չգան նախկինները, նրանք դեռ 2018 քարոզչության ազդեցության տակ են մնացել։

Ընդամենը մի քանի պատճառաբանություն, թե ինչու քաղաքացին չի ընտրել ընդդիմադիր դաշինքներին։ Օրինակ՝ պատերազմում զոհ ունեցած ընտանիքը համակերպվել է այս կորուստի հետ եւ հայտարարում է, թե Փաշինյանը թոշակն է բարձրացրել, կամ դե ինչ աներ Փաշինյանը, պատերազմը ռուս-թուրքական պայմանավորվածություն է, ընտրել են Փաշինյանին, որ նախկին լկտի բարքերը չգան, երբ իշխանության ներկայացուցիչները, նրանց թիկնապահները մարդ էին ծեծում, բիզնես խլում, ընտրել են Փաշինյանին, որովհետեւ Քոչարյանը Հայաստանը Ռուսաստան էր դարձնելու, ընտրել են Փաշինյանին կամ երրորդ ուժի, որովհետեւ Քոչարյանի օրոք մարտի 1 եւ հոկտեմբերի 27 է եղել։
Այս բոլոր պատճառաբանությունները քանիցս լսել ենք, լսել ենք նաեւ ընդդիմադիրների պատասխան-արձագանքները դրան, բայց իշխանության ընտրազանգվածի համար այս ամենը ընկալելի չի եղել։

Իհարկե, նրանք չեն էլ հաշվարկում, թե ինչ կարող է հանգեցնել այսօրվա ընտրությունը՝ տարածքային կորուստներ, անկում բոլոր ոլորտներում...։
Հիմա այսօր շատերը հայտարարում են, թե «ժեխը հաղթեց, զոմբին հաղթեց»։

Անընդունելի են իհարկե բոլոր պիտակավորումները, սակայն եկեք ընդունենք, որ մեր կորուստը եւ կործանումը սկսել է կրթական համակարգից։ Երբ հասարակությանը չես կրթում, չես դաստիարակում իբրեւ քաղաքացի, երբ տարիներ ի վեր կաշառքով ես տանում ընտրության, երբ բթացնում ես սերիալներով, երբ կրթության իջեցնում ես շրիշակից էլ ցածր, քո վաղվա ընտրողը դառնում է այսպիսին՝ մանիպուլյացների ենթարկվող, թացը չորից չտարբերող, չվերլուծող, քննադատական մտածողություն չունեցող։

Այնպես որ ժողովրդի այսօրվա ընտրության համար մեղավոր ենք նաեւ մենք բոլորս։
Սակայն ինչու պետք է ուսյալ փոքրամասնությունը, մտավորականությունը, հասարակության սերուցքը տուժի մեծամասնության ընտրությունից։ Եթե մենք չենք կարողանում կրթել հասարակությանը եւ դարձել քաղաքացի, ուրեմն պետք չէ երկրի ապագայի համար վճռորոշ ընտրությունը վստահել նրանց։

Արդ, կարելի է քննարկել եւ ներմուծել ընտրական իրավունքի շնորհելու համակարգը, չէ՞ որ տարբեր երկրներում ընտրական իրավունքը հեշտ, հանգիստ չի տրվում, դա ձեռքբերում է, որոշ տեղերում՝ ընտրական իրավունքը ունենում են սոցիալական ստատուս ունեցողները, որոշ տեղերում՝ հատուկ գիտելիքների ստուգատեսի միջոցով են ձեռք բերում այդ իրավունքը։

Դաժան է, ինչ խոսք, հակաժողովրդավար եւ հակասում է հավասար, ընդհանուր, ազատ, կամավոր սկզբունքներին։ Բայց եթե այսօր պետության շարժիչ ուժը՝ աշխատող, մտածող մարդիկ հիասթափված հեռանան, ով է այս երկիրը պահելու։ Կամ ումից ապագա պահանջի այս իշխանությանը չընդունող քաղաքացին, ով կորցնելու է իր տունը գյուղեր հանձնելու արդյունքում, կորցնելու է իր որդուն, տեսնելու է, թե ինչպես է Հայաստանը դառնում թուրքական վիլայեթ, իսկ Էրդողանն եւ Ալիեւն էլ սրճում են կասկադում։
Իհարկե, կասեք նման բան չի լինի, մի ծայրահեղացրեք, բայց մեր աչքի առաջ կա Շուշին, որտեղ Աննա Հակոբյանը Մեհրիբանին հրավիրել էր մուղամ լսելու, իսկ այսօր Ադրբեջանն այնտեղ տանտիրոջ կարգավիճակով է։

Եւ վերջում

Իրականում այնպես չէ, որ որեւէ քաղաքական ուժ հիացնում է իր անցյալով, թեկնածուներով, ծրագրերով, քավ լիցի, նույն Քոչարյանի հետ կապված բազմաթիվ վերապահումներ, կասկածներ կան։ Սակայն ցույց տվեք մի ուժ կամ գործիչ, ով կարող է լինել Հայաստանի անվտանգության երաշխավոր, կառուցել եւ շենացնել այս երկիրը։ Դա վստահաբար այս իշխանությունը չէ, ոչ էլ Սերժ Սարգսյանն է, գուցե Քոչարյանն էլ լավագույն տարբերակը չէ, բայց համենայն դեպս, չարյաց լավագույնն է։

Ինչեւէ, Աստված տա, ի դերեւ ելնել բոլոր կասկածները եւ այս իշխանությունները կարողանան կառուցել պետության, ժողովրդի համար լավագույն ապագան։

Հավատացեք, նույնիսկ այս իշխանությանը ձայն չտված քաղաքացին ուրախ կլինի, որովհետեւ իր պայքարը ոչ թե անձերի կամ սեփական շահերի, այլ հայրենիքի համար։