ՀՀ տարածքից զինծառայողների առևանգումը միջազգային գանգստերություն է, բայց այստեղ օրենքները քիչ դեր են խաղում․ միջազգային հանրությունը շարժվում է երկակի ստանդարտներով․ ամերիկացի իրավապաշտպան

ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների և ժողովրդավարության հարցերով նախկին անկախ փորձագետ, ամերիկացի իրավաբան և պատմաբան Ալֆրեդ դե Զայասի խոսքով՝ նախորդ տարի Ղարաբաղյան պատերազմի ժամանակ և վերջերս ՀՀ տարածքից գերեվարված 6 զինծառայողերի դեպքերում ընդհանրությունն այն է, որ երկուսն էլ Ադրբեջանի կողմից ագրեսիայի գործողություն են։ Նա Tert.am-ի հետ զրույցում նշեց՝ կատարվածը ՄԱԿ-ի Կանոնադրության 2-րդ հոդվածի 4-րդ մասի խախտում է, քանի որ Ադրբեջանը չի դադարում ուժի սպառնալիքի լեզվով խոսելուց։

«Ադրբեջանը մտել է այլ երկրի տարածք և մարդ է գողացել։ Ակնհայտորեն ստացվում է, որ այս դեպքում գործ ունենք միջազգային հանցագործության հետ։ Այստեղ առանցքային խնդիր է, որ գործ ունենք ագրեսիայի հանցագործության՝ Հռոմի կանոնադրության 5-րդ հոդվածի խախտման հետ»,- ասաց նա՝ նշելով, որ Ադրբեջանի արածը կարող է դատապարտվել նաև Հռոմի կանոնադրության 7-րդ հոդվածով՝ որպես մարդկության դեմ հանցագործություն, Միջազգային քրեական դատարանի 8-րդ հոդվածով՝ որպես պատերազմական հանցագործություն։

Վերջինը, ըստ նրա, հատկապես կարող է վերաբերել սեպտեմբերյան պատերազմի ժամանակ Ադրբեջանի կողմից իրականացված գործողություններին։

Գերիների խնդրի մասին ընդհանրապես խոսելով՝ միջազգային իրավապաշտպանը նկատեց, որ այստեղ հարկ կա, որ կենտրոնանանք Ժնևի Կարմիր խաչի 1949-ի կոնվենցիայի և 1977-ի լրացուցիչ արձանագրությունների վրա։

«3-րդ Կոնվենցիայի 132-3 հոդվածը նախատեսում է ռազմագերիների անհապաղ ազատ արձակում պատերազմից անմիջապես հետո»,- ասաց նա։ Ըստ Ալֆրեդ դե Զայասի, ամեն դեպքում, այստեղ օրենքները քիչ դեր են խաղում։ Նկատեց, որ հարցն այն է, որ միջազգային հանրությունն այնքան էլ հետաքրքրված չէ խնդրով։ «Ցնցող է Ռուսաստանի պասիվությունն այս իրավիճակում, Արևմուտքի մեղսակցությունը, որը շարունակում է համագործակցել Թուրքիայի հետ՝ չնայած Թուրքիայի կողմից մարդու իրավունքների և միջազգային իրավունքի զանգվածային խախտումներին, օրինակ, Սիրիայից վարձկանների օգտագործումը և այլն»,- ասաց նա։

Նա խայտառակություն համարեց մինչ այժմ Թուրքիայի և Ադրբեջանի անպատժելիությունը։ «Եվրամիությունը ոչ մի պատժամիջոց չի կիրառել Թուրքիայի կամ Ադրբեջանի նկատմամբ։ Մենք ապրում ենք կատարյալ երեսպաշտության աշխարհում, և «եվրոպական արժեքները» պաշտպանվում են միայն այն դեպքում, երբ կա շահ»,- ասաց նա։

Այս իրավիճակում, ըստ նրա, արդարության վերականգնման համար, կարևոր է, որ գերտերությունները հարգեն ազգերի ինքնորոշման իրավունքը։ Նա, սակայն նկատեց, որ այդ իրավունքն ընտրովի է հարգվում․ մի իրավիճակում, երբ ձեռնտու է կարևորվում է այն, մեկ այլ իրավիճակում, երբ ձեռնտու չէ, հետաքրքրված չեն, առավել կարևորվում է «տարածքային ամբողջականության» սկզբունքը։ «Օրինակ՝ ասում են, որ ինքնորոշման իրավունքն օրինական է Կոսովոյի համար, բայց Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի համար այդպիսին չէ»,- ասաց նա՝ նկատելով, որ ինքն այն համոզմանն է, որ եթե ցանկություն կա, որ մարդիկ ապրեն մի տարածքում և զգան, որ պաշտպանված են, ունեն իրավունքներ, ուրեմն աշխարհը պետք է ճանաչի նրանց ինքնորոշման իրավունքը։

Նրա նկատառմամբ՝ միջազգային լրատվամիջոցները թքած ունեն Հայաստանի, Արցախի վրա, դրանք նույնքան կոռումպացված են, որքան Լոնդոնի, Փարիզի, Բեռլինի, Մադրիդի և այլնի կառավարությունները:

«Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային դաշնագրի 1- ին հոդվածը, որը նախատեսում է ինքնորոշման իրավունքի պաշտպանություն,

տարածվում է միայն «ընկերների» վրա, երբ առկա է աշխարհաքաղաքական կամ աշխարհատնտեսական շարժառիթ»,- ասաց նա։

Այս իրավիճակից դուրս գալու, հայ գերիներին ազատելու տարբերակներից մեկը, Ալֆրեդ դե Զայասի խոսքով, այն է, որ ՀՀ կառավարությունը կարողանա աշխատել Ռուսաստանի, մասնավորապես նախագահ Պուտինի հետ։ Նա, նորից վերադառնալով Ադրբեջանի կողմից ՀՀ տարածքից զինծառայողների առևանգման թեմային, նշեց՝ դա միջազգային գանգստերություն է (ավազակություն), որ կարողացել են անել Ադրբեջանն ու Թուրքիան։

«Սեպտեմբերին նրանց կողմից արված պատերազմական հանցագործությունները դատապարտվել են իմ շատ միջազգային գործընկերների՝ իրավապաշտպանների կողմից։ Շատ խոսվել է այն մասին, որ օրինակ, նրանց կողմից Սիրիայից վարձկաններ են մասնակցել պատերազմին։ Բայց որպեսզի քաղաքական գործիչները չկարողանան խուսանավել, պետք է հետաքննող լրագրողները ուսումնասիրեն փաստերը և ներկայացնեն դրանք։ Այդ ժամանակ քաղաքական գործիչները չեն ասի, որ դրանք հավաստի տեղեկություններ չեն»,- ասաց նա։

Խոսելով արդեն ՀՀ իշխանությունների կողմից այս հարցերի առաջմղման համար արված աշխատանքների մասին՝ Ալֆրեդ դե Զայասը նշեց, որ Հայաստանը պետք է ավելի բարձր խոսի, պետք է դառնա խոսափողը միջազգային հանրության համար»։

«Երևանը պետք է ճիշտ ձևով դիմի Եվրամիությանը, որ ինչ-որ բան արվի։ Վատ է, որ ԵԱՀԿ-ն կանխող քայլեր չի ձեռնարկել, որ Ադրբեջանի կողմից նման ագրեսիա տեղի չունենա։ Եվրամիությունն էլ ճիշտ բառեր չօգտագործեց Ադրբեջանին և Թուրքիային ուղղված՝ որոշ հանգամանքների բերումով,- ասաց նա՝ նկատելով, որ օրինակ, միջազգային կառույցները հեշտությամբ մեղադրեցին, պատժամիջոցներ սահմանեցին Բելառուսի նկատմամբ, որը որևէ երկրի տարածք ապօրինի չէր էլ ներխուժել,-Եվրոպայի հիմնական ուժերը երկակի ստանդարտներով են աշխատում։ Աշխարհը շարժում է փողը»։

Իրավիճակի հանգուցալուծումը, ըստ նրա, Ռուսաստանի՝ Պուտինի հետ հարաբերութունները զարգացնելն է, իսկ այս հարցում, ՀՀ այսօրվա իշխանությունները որոշ հնարավորություններ արդեն կորցրել են։

Անդրադառնալով նրան, որ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, ադրբեջանական զինված ուժերի ՀՀ տարածք ներխուժելուց և հայ զինծառայողների գերեվարելուց հետո հայտարարել է, որ պատրաստվում է հարցը բարձրացնել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում, Ալֆրեդ դե Զայասը նշեց․«Ցավոք սրտի, մենք գիտեք, թե ինչպես է աշխատում Անվտանգության խորհուրդը։ Իհարկե, լավ է այնտեղ քննարկումներ ունենալը, բայց ես չեմ տեսնում հնարավորություն, որ այն կլուծի խնդիրը։ Ես կարծում եմ, որ տարածաշրջանային խաղացողները պետք է ներգրավվեն այս գործընթացներում, հատկապես Ռուսաստանը, որը պետք է երաշխավորի, որ այլևս չլինի ագրեսիա Հայաստանի նկատմամբ և անպայմանորեն Հայաստանի և Արցախը միմյանց կապող միջանցքը լինի»,- ասաց նա։