Փաշինյանն այլեւս չկա, նա ուղղակի չի կարող լինել, Հայաստանին լուրջ որակի քաղաքական հոսանքներ են պետք․ Վահե Հովհաննիսյան

Հայաստանի ամենամեծ խնդիրներից մեկը պետականության եւ քաղաքական մտքի չհամընկնում է։ Դրանք մի տեսակ իրարից անկախ են։ 30 տարվա մեջ չունեցանք ընկալումը, որ պետականության հիմքում քաղաքական միտքն է։ Այս մասին հոդված է հրապարակել «Այլընտրանքային նախագծեր խմբի» անդամ Վահե Հովհաննիսյանը:

Հոդվածն ամբողջությամբ ներկայացնում ենք ստորեւ.

«Ֆիլմերի դասակարգման համակարգում 17+ը դեռ չի ձգում լիակատար հասունության մակարդակի։ Գրեթե մոտ է, բայց դեռ լիարժեք մեծական` 18+ չէ։ Մեր 17-ի հարթակն այսօր այդ վիճակում է։

Առաջին փուլում` նոյեմբերի 10-ից, հարթակը կատարել է կարեւոր ֆունկցիա՝

1. Փողոցին տվել է կառավարելի տեսք եւ պրոցեսները պահել օրինականության սահմաններում։ Դրա շնորհիվ, ի դեպ, Փաշինյանը հնարավորություն ստացավ դուրս գալ բունկերից, իսկ Արարատ Միրզոյանն ապաքինվեց։

2. Ձեւակերպվեց համընդհանուր եւ հստակ պահանջ՝ Հայաստանն առանց Նիկոլի։ Սրա շնորհիվ հանրային ագրեսիան ստացավ քաղաքական բանաձեւ, ինչը կարող է վերադարձնել պետությունը բնականոն զարգացման հուն։

Բայց ցանկացած պրոցես ունի իր տրամաբանական փուլերը, եւ համակարգերի խնդիրն է՝ զարգանալ ժամանակի պահանջներին համահունչ։ Ահա հենց սա է, որ 17-ի հարթակը չի կարողանում անել։ Նրա բացերը սկսում են ակնառու դառնալ։ Այն, ինչի վրա սկզբնական փուլում ուշադրություն չէր դարձվում, հիմա դառնում է ակնհայտ խոչընդոտ։ Սկսած հարցից՝ ովքե՞ր են այդ 17-ը։ Ես ինքս դրանցից 12-13-ին չեմ ճանաչում, եւ դժվար է հասարակությանը բացատրել, թե ինչպես կարող են անհայտ եւ երբեւէ հանրայնորեն որեւէ միտք չձեւակերպած մարդ-կուսակցություններն այս դժվար պահին զբաղվել հայրենիքի փրկությամբ։

Քաղաքական հետագա զարգացումների երկրորդ փուլի համար 17-ի հարթակը դիսֆունկցիոնալ միավոր է։ Նրա որոշ առանձին անդամներ գուցե լավն են, բայց միասին արժեք չեն ստեղծում։ Ժամանակի ընթացքում, աննկատորեն, 17-ի հարթակը Փաշինյանի հետ ինչ-որ իմաստով սիմբիոզի մեջ է հայտնվել՝ նրանք փոխադարձաբար գոյատեւում են այդ սիմբիոզի հաշվին։ Մեկը մյուսին պայմանավորող եւ կենսական էներգիա տվող. Փաշինյանն իր թույլ, էապես սասանված լեգիտիմությամբ իր իշխանությամբ՝ 17-ի հետ ինչ-որ բալանսի եկած՝ «համերաշխ ապրում» են։

Փետրվարի 20-ի հանրահավաքը

Եթե խնդիր է դրվում՝ փետրվարի 20-ից սկսած ունենալ ավելի լուրջ որակի քաղաքական պրոցես, ստանալ հասարակական լուրջ կոնսոլիդացիա ու իսկապես հասնել հաջողությունների, ապա պետք է հենց այսօր՝ մինչեւ հանրահավաքի օրը, անել լուրջ վերլուծություն եւ հետեւություններ։

Հաջողության հարթակից պետք է միշտ ինֆորմացիա դուրս գա՝ առաջարկի, գաղափարի, ծրագրի, ընթացիկ հարցերի, ընթացիկ դեպքերի, վաղվա նկարագրության եւ այլնի տեսքով։ Այդպես են հաջողության հարթակները ձեւավորում օրակարգ, դառնում բեւեռ ու հաղթում։ Այսօրվա հարթակից կա զրո ինֆորմացիա։

Նայենք պրոցեսին միջին քաղաքացու աչքերով, որն ամեն օր հեռուստացույց է նայում, կայքեր ու թերթեր կարդում, մեքենայում ռադիո լսում, քննարկում անցուդարձը։ Կա հանրային գործիչների մի 20-25 հոգանոց խումբ՝ բոլոր նրանք, ովքեր ամենօրյա ռեժիմով եթերներից, կայքերից գրագետ խոսում են, մարդկանց ստիպում լսել, կարդալ, մտածել, համաձայնել, քննարկել ... Նրանք բոլորը բացակայում են 17-ի ձեւաչափից։ Նրանց թվում կան տարբեր կուսակցությունների ներկայացուցիչներ, անկուսակցականներ, փորձագետներ, վերլուծաբաններ, խմբագիրներ, ոլորտային մասնագետներ, նախկին պաշտոնյաներ եւ այլն։ Սա աննորմալ վիճակ է։ Քաղաքացին լսում է գրագետ խոսք այլ մարդկանցից, ճանաչում այլ մարդկանց, բայց նրան հրպարակ են հրավիրում ուրիշները։ Սա քաղաքացու մոտ բազմաթիվ հարցեր է առաջացնում։

Պետք է ընդունել շատ կարեւոր մի իրականություն. այսօր ձեւավորվել է հանրային դեմքերի մի շերտ, ովքեր ձեւավորում են տրամադրություններ, ովքեր բավական ազդեցիկ են, ունեն զգալի լսարան, բայց որեւէ կապ չունեն «Հայրենիքի փրկության» պրոցեսի կամ ընդդիմադիր հարթակի հետ։ Եվ չեն կարող ունենալ, քանի դեռ հարթակն այս բովանդակային-կառուցվածքային տեսքն ունի։ Պատահական չէ, որ հայրենիքի փրկության շարժման եռամսյա հանրահավաքային ցիկլի ամենահնչեղ ու ամենալսված ելույթը Գեղամ Նազարյանինն է, ով ոչ մի կապ չունի ո´չ 17-ի հարթակի հետ, ոչ՝ որեւէ կուսակցության։

Եթե հարցնես, թե ո՞րն է Հայրենիքի փրկության շարժման հեռախոսահամարը, էլ. փոստը, հասցեն, աշխատակազմը, ոչ ոք չի ասի։ 21-րդ դարում հնարավոր չէ առանց աշխատանքային-կազմակերպչական համակարգերի քաղաքական պրոցես գեներացնել։ Ուղղակի հնարավոր չէ առանց մարզային կառույցների լայն կոնսոլիդացիա ապահովել։ Սյունիքն անպաշտպան էր՝ հարթակն այնտեղ չէր, Սյունիքն ապստամբել էր, իսկ շարժումը Սյունիք չէր գնում։ Նման պայմաններում ինչպե՞ս ենք պատկերացնում հաջողությունը, երկխոսությունը հասարակության հետ։

Ինչպես ուժեղացնել պրոցեսը

1. Հայրենիքի Փրկության շարժումը պետք է փոխի ձեւաչափը։ Հասարակական կոնսոլիդացիայի պրոցեսը չպետք է խոչընդոտվի հարթակի որակով։ Այն պետք է կազմված լինի հանրային իրական դեմքերից, որոնք ամենօրյա ռեժիմով աշխատում են, ձեւավորում հանրային կարծիք։ Այն պետք է ընդգրկի հանրության հնարավորինս լայն շերտերի։ Փետրվարի 20-ի հարթակը պետք է համալրված լինի նոր դեմքերով, նոր ասելիքով։ Սա առաջին հետեւությունն է, որը պետք է արվի մինչեւ հանրահավաքը. ունենալ ժողովրդական հարթակ։

2. Հայրենիքի փրկության շարժումը պետք է ներառի մարզային էլիտաներին։ Նրանք գործոն են, նրանց հետ պետք է աշխատել։

3. Հայրենիքի փրկության շարժման նոր ձեւաչափը պետք է ստանա նոր բովանդակություն։

4. Հայրենիքի փրկության շարժումը պետք է խոսի ա/ մարդկանց հետ, բ/ մարդկանց մասին, գ/ մարդկանց խնդիրների շուրջ։ 21-րդ դարում հաջողության են հասնում մարդկային դեմքով միավորները։ Խոսե´ք մարդկանց կյանքի մասին, մարդիկ այսօր մոլորված են։ Անհանգիստ են իրենց ընտանիքների եւ երեխաների ճակատագրով։

5. Հայրենիքի փրկության շարժումը պետք է հասկանալի դառնա արտաքին աշխարհի համար՝ եւ´ բարեկամների, եւ´ հակառակորդների համար։ Այսօր ո´չ մեկը կա, ո´չ մյուսը։ Հիմա ընթանում է Կովկասի նոր ճարտարապետության գծագրումը. Փաշինյանը դրանից ոչի´նչ չի հասկանում, նա չկա, մոռացե´ք, բայց հարթակից նույնպես չկա որեւէ ծրագրային խոսք։

6. «Մերժիր Նիկոլին» բանաձեւը շատ արագ կդառնա իրականություն, եթե նոր հարթակը սկսի ներկայացնել գործող իրականության ռեալ այլընտրանքը՝ անվտանգային, սոցիալական, քաղաքական, տնտեսական ծրագրեր։

7. Ինչի՞ց եւ ինչպե՞ս սկսել վերելքը. այս հարցերին է պետք հնարավորինս հստակ պատասխանել։ Մարդիկ տեսնում են, որ այս իշխանության օրոք երկիրը քանդվում է, ամեն օր կորուստներ են լինում։ Բայց միասնական հարթակից նույնպես պատասխաններ չի ստանում։ Փաշինյանը 44-օրյա ստից հետո հիմա սկսել է ստի արշավ՝ տնտեսության թեմայով։ Մարդը, որը քանդել է տնտեսությունը, որի օրոք ոչ մի լուրջ ձեռնարկություն չի բացվել, որն աննախադեպ տեմպերով միայն պարտք է վերցնում, այսօր խոսում է տնտեսական զարգացման եւ մակրոտնտեսական կայունության մասին։ Իսկ գիտե՞ք, թե ինչու է խոսում. որովհետեւ այդ թեմաներով լռում է հարթակը։

8. Հայրենիքի փրկության շարժումը պետք է տիրապետի իր մեջ չներառվող այլ ուժերի եւ շրջանակների հետ կոնստրուկտիվ աշխատանքի մշակույթին։ Բազմակարծությունը եւ ընդհանուր խնդիրների շուրջ համախմբվելու կարողությունը պետք է վեր դասվեն ցանկացած տեսակի անձնական վերաբերմունքից ու նախորդ, նախապատերազմյան կյանքում եղած հակադրություններից։

9. Վերջապես՝ շարժումը պետք է ունենա գործունյա աշխատակազմ, որտեղ կարելի է առաջարկներ ներկայացնել, որտեղ կկատարվի քաղաքացիների ընդունելություն, որտեղ սոցիալական, հանրային, մասնագիտական տարբեր խմբերի ներկայացուցիչներ, միավորներ կկարողանան ներկայացնել իրենց խնդիրները եւ ըմբռնում ստանալ։ Կձեւավորվի համագործակցության դաշտ։

10. Պետք է բացառվեն տրամադրության եւ պահի ազդեցության տակ հընթացս կայացվող, երբեմն չկշռադատված որոշումները։

11. Շարժումը պետք է ունենա մշտական գործող միասնական տեղեկատվական հարթակ, որտեղ պետք է հանրային քննարկումներ լինեն՝ ասուլիսներ, հանդիպումներ եւ այլն։

Մի քանի պարզաբանում

Հայաստանի ամենամեծ խնդիրներից մեկը պետականության եւ քաղաքական մտքի չհամընկնում է։ Դրանք մի տեսակ իրարից անկախ են։ 30 տարվա մեջ չունեցանք ընկալումը, որ պետականության հիմքում քաղաքական միտքն է։

Բերեմ մեկ օրինակ. օգոստոսի 12-ին հայաստանյան 10 կուսակցություն հայտարարությամբ է հանդես եկել Սեւրի պայմանագրի վերաբերյալ։ Պատկերացնո՞ւմ եք՝ պատերազմից ընդամենը 45 օր առաջ, հուլիսյան դեպքերից հետո, երբ թուրքական բայրաքթարների շարժիչներն արդեն միացած էին, եւ թիրախները՝ ընտրված, հայաստանյան առաջատար քաղաքական ուժերը Սեւրի պայմանագրի մասին են հայտարարություն անում։ Իսկ որպես «բոնուս»՝ իշխող խմբակցության ղեկավարն էլ հայտարարում է, թե Թուրքիան չի միջամտի հնարավոր պատերազմին։ Սա է մեր քաղաքական միտքը։

Այնուհանդերձ, որակական փոփոխությունների ռեսուրս մենք ունենք։ Փաշինյանն այլեւս չկա, նա ուղղակի չի կարող լինել։ Հայաստանին նոր, լուրջ որակի քաղաքական հոսանքներ են պետք, որոնք կա´մ համագործակցությամբ, կա´մ մրցակցությամբ կկարողանան ապահովել երկրի կայունությունը եւ զարգացումը։ 17-ի հարթակի առնվազն 4-5 կուսակցությունում կան լուրջ, գրագետ մարդիկ, ովքեր կարող են նոր քաղաքական հոսանքներում էֆեկտիվ դերակատարում ունենալ։ Նրանց նույնպես անհրաժեշտ են նոր պայմաններ եւ նոր միջավայր։

Ինչ վերաբերում է հարթակին, ապա, վերափոխվելու եւ 21-րդ դարին համահունչ դառնալու դեպքում, այն ունի տեսանելի ապագայում հաջողության հասնելու բոլոր հնարավորությունները։ Ավելին, այն պարզապես պարտավո´ր է հասնել հաջողության։

Իսկ որպես հաջողության տանող համերաշխության առաջին քայլ՝ բոլոր մտածող մարդիկ պետք է փետրվարի քսանին գնան հանրահավաքի»։