էթնիկ զտումներ. ՄԱԿ-ը բացահայտում է Սիրիայում Թուրքիայի հանցագործությունները. Jerusalem Post

Թուրքիայի կողմից աջակցություն ստացող ծայրահեղականներն իրագործել են մի շարք հանցագործություններ Սիրիայի հյուսիսում Անկարայի կողմից Աֆրինը, Ջերաբուլուսը, Իդլիբը եւ Էթ Թել էլ Աբյադն ավելի քան չորս տարի անօրինական օկուպացնելուց հետո, գրում է Jerusalem Post-ը:  Այդ նյութը հերթական անգամ ապացուցում է, որ Անկարայի ցեղասպան քաղաքականությունը վերջին հարյուրամյակում գրեթե չի փոխվել:

«Վերջին տարիներին այդ մեղադրանքները ստացել են շատ ավելի լայն հնչեղություն եւ այժմ ներառվել են ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների հարցերով խորհրդի կիսամյակային հաշվետվության մեջ: Այս տարի ստացվել են միջազգային հումանիտար իրավունքին հակասող հանցագործությունների ամենաակնհայտ եւ համապարփակ ապացույցները, նշված է զեկույցի մեջ:

Հանցագործություններն ուղղված էին ընդդեմ կանանց եւ երեխաների, առաջին հերթին թիրախավորվում էին ազգային եւ կրոնական փոքրամասնությունների ներկայացուցիչները՝ եզդիներ, քրդեր, քրիստոնյաներ, որոնցից շատերը ենթարկվել են էթնիկ զտումների Սիրիայի՝ Թուրքիայի կողմից օկուպացված տարածքներում: Աբերին Զամանի կողմից գրված Al-Monitor-ի զեկույցում հեղինակը պատմում է տղայի մասին, որն առեւանգվել էր 2019 թվականին Թուրքիայից աջակցություն ստացող ընդդիմադիր Սիրիայի ազգային բանակի կողմից: Նշվում է, որ տղայի գերության ընթացքում ներկա են գտնվել ինչպես սիրիական ազգային բանակի, այնպես էլ ռազմական համազգեստով պաշտոնական անձինք, որոնք խոսել են թուրքերեն: Զեկույցում նաեւ բացահայտված են միջադեպի մանրամասները, երբ Թուրքիայի կողմից աջակցություն ստացող սիրիացի ծայրահեղականները ստիպում էին սիրիացի տղամարդկանց հետեւել մանկահասակ երեխայի բռնաբարությանը: Այդ դեպքը տեղի է ունեցել Աֆրինում 2018 թվականին:

Ավելի քան 150 000 քրդերի ստիպել են լքել իրենց տները օկուպացիայի հետեւանքներից խուսափելու համար, իսկ Անկարան մասնակցել է դեմոգրաֆիական փոփոխություններում, որոնք նույնական են 1990-ական թվականներին Բալկաներում էթնիկ զտումների գործընթացին: Անկարան քրդերին փոխարինել է Սիրիայում խմբերով, որոնք համարել է իր համար առավել լոյալ: Այդ խմբերը թալանել են տեղացիներին, հարձակվել ազգային փոքրամասնությունների կրոնական տաճարների վրա, առեւանգել են կանանց եւ պահել նրանց գաղտնի «սեւ» բանտերում: Թուրքիան ներխուժել է Աֆրին 2018 թվականին «ահաբեկչության» դեմ պայքարի քողի ներքո, սակայն այնտեղ ահաբեկչության որեւէ նշույլ չի եղել: Անկարան օգտագործել է Սիրիայում իր հանցագործներին, իսկ այժմ նաեւ Լիբիայում՝ հավաքագրելով սիրիացի փախստականերին արտասահմանում պատերազմներին մասնակցելու համար:

Ավելի վաղ հրապարակված ԱՄՆ-ի զեկույցում Թուրքիան մեղադրվում է Լիբիա հազարավոր սիրիացիներ տեղափոխելու մեջ: Նա նաեւ փորձել է ճնշել սիրիական ապստամբությունը եւ տրամադրել ընդդեմ քրդերի: Թուրքիան մեղադրում է քուրդ ահաբեկիչներին Քրդստանի աշխատանքային կուսակցությանն ադնամակցելու մեջ: 2015 թվականից Անկարան օգտագործել է իր պատերազմն ընդդեմ քրդերի՝ որպես առիթ հարեւան երկրի տարածք ներխուժելու համար: Ստանալով հաղորդագրություններ թուրքամետ սիրիացի ապստամբների հանցագործությունների մասին՝ Անկարան փորձել է հայտարարել, որ ինքն է աջակցում նրանց: Թուրքիայից աջակցություն ստացող ամենաարյունարբու խմբավորումներից մեկը՝ «Ախրար ալ Շարքիա»-ն, իբրեւ, դատավճռի է ենթարկել իր անդամներից մեկին սիրիացի ակտիվիս Խեւրին Խալաֆայի սպանության մեջ ներգրավվելու համար: Ծայրահեղականները հայտարարել էին որս Խալաֆի վրա եւ սպանել նրան 2019 թվականի հոկտեմբերին Սիրիա ներխուժելու ժամանակ:

Հաղորդվել է, որ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թարմփը հայտարարել է, որ համաձայնվել է Թուրքիայի ներխուժման հարցում, քանի որ հիանում է «չար եւ դաժան» առաջնորդներով, եւ որ Թուրքիայի ծայրահեղ աջակողմյա կուսակցությունն ունի այդ որակները: Այդ մոտեցումը հանգեցրել է Խալաֆ անունով անզեն կնոջ դաժան սպանության, որը ծայրահեղականները ցնծությամբ հրապարակում էին Համացանցում: Այդ ժամանակ Անկարան ոչինչ չէր նախաձեռնել այդ սպանությունը դատապարտելու համար: Փոխարենը ծայրահեղ աջակողմյա ԶԼՄ-ները տոնել են «ահաբեկչության չեզոքացումը»: Սակայն չկար որեւէ ապացույց, որ Խալաֆն ահաբեկիչ էր:

Թուրքական անօդաչուները հաճախ հարվածում էին Սիրիայում եւ Իրաքում ակտիվիստների ուղղությամբ: Անկարան անվանել էր այդ գործողությունները «ահաբեկչության չեզոքացում»: Թուրքիայում «ահաբեկչություն» բառը հաճախ կիրառվում է մարդկանց նկատմամբ, որոնք համաձայն չեն կառավարության հետ: Հումորիստները ազատազրկվում են պատմական անձանց մասին սքեթչերի պատճառով, իսկ անցած տարի հազարավոր մարդիկ ազատազրկվել էին «նախագահին վիրավորելու» համար: Անկարան նաեւ աշխարհում լրագրողների խոշորագույն բանտապահն է: Քանի դեռ Թուրքիայի կողմից աջակցվող սիրիական խմբավորումները պնդում էին, որ Անկարան պատշաճ չի վճարում նրանց իրենց հանցագործություններն արդարացնելու համար, ապացույցները վկայում են, որ նրանց առեւանգել են, բռնաբարել եւ հարձակվել առավելապես ավելի աղքան ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչների վրա: Անկարայի դեմ մեղադրանքներն այժմ թափ են հավաքում: Ըստ Rojava տեղեկատվական կենտրոնի վկայությունների՝ ներկայում Սիրիայի հյուսիսում Թուրքիայի օկուպացիոն ուժերի համար ծառայում են ԻՊ-ի անդամները: Վերջին տարվա ընթացքւոմ ԱՄՆ-ը գաղտնի ավիահարվածներ է հասցրել «Ալ Քաիդա» անդամների եւ այլ ծայրահեղականների ուղղությամբ Իդլիբում եւ դրա արվարձաններում, որտեղ գտնվում են թուրքական բանակի դիրքերը՝ մատնանշելով այդ ծայրահեղականների նեկայության մասին:

ՄԱԿ-ի զեկույցում ներկայացվել են նաեւ համակարգված թալանի թեմայով քննարկումները, ինչպես նաեւ փաստերը, թե ինչպես են Սիրիայի ազգային բանակի անդամները դռնեդուռ փնտրել քրդերին. պրակտիկա, որը կիրառվել է նացիստների կողմից, կրկին կիրառվել է ազգային փոքրամասնությունների դեմ: Այժմ պարզվում է, որ Անկարան փորձում է կրճատել սիրիական օկուպացված տարածքում իրագործված հանցագործությունների համար քննադատությունը: Զեկույցում նշվում է, որ Թուրքիան փորձում է ոչ միայն ձեւացնել, որ կարգուկանոն է հաստատում հանցագործություններին մասնակից սիրիական ազգային բանակում, սակայն նաեւ փորձում է կանգնեցնել միմյանց հետ պայքարող սիրիացի ծայրահեղականներին: Դա տեղի է ունենում, քանի որ այնպիսի շրջանները, ինչպես Աֆրինը, որոնք ժամանակին եղել են խաղաղ բնակավայրեր, դարձել են հրաձգությունների դաշտ Անկարայից աջակցություն ստացող խմբավորումների միջեւ: Համաձայն միջազգային իրավունքի՝ օկուպանտ երկիրը պետք է երաշխավորի տեղաբնակների իրավունքները: Զեկույցում ասվում է առանց դատավարության եւ հետաքննության սպանությունների տարածված պրակտիկայի, անհամաչափ ուժի, անհետացումների եւ կանանց ու ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչների վրա հարձակումների մասին:

2018 եւ 2019 թվականներին Անկարայի առաջին ներխուժումների ժամանակ ՄԱԿ-ը, ՆԱՏՕ-ն, ԵՄ-ն եւ ԱՄՆ-ը կարծես հաստատել են այդ քայլը կամ Թուրքիայի կողմից սպառնալիքների, կամ այն պատճառով, որ նրանք ընդունել են պնդումները, որ Թուրքիան փորձում է հաստատել անվտանգություն Սիրիայի հյուսիսում: Փոխարենը Սիրիայի հյուսիսը դարձել է շատ ավելի վտանգավոր եւ վերածվել ծայրահեղական խմբավորումների ապաստարանի:

Պարզ չէ՝ կնպաստի՞ արդյոք ՄԱԿ-ի զեկույցը Սիրիայի հյուսիսում եւ թուրքական զորքի օկուպացրած շրջաններում փոփոխություններին: Չարաշահումների եւ էթնիկ զտումների մասին վկայությունները շատ ավելի ակնհայտ են, սակայն աշխարհն ընդհանուր առմամբ դադարել է լինել լիբերալ՝ հիմնված միջազգային կարգուկանոնի հիմնական օրենքների վրա, ուստի երկրներն այլեւս չպետք է պահպանեն միջազգային օրենքները: Հենց այդ պատճառով վերջին տարիներին աշխարհի բազմաթիվ տարածաշրջաններ դարձել են նոր, ավելի կոշտ ավտորիտարիզմի օբյեկտ:

Ինչպես նշում են Վաշինգտոնում, ոչինչ չի անի, ինչպես նաեւ ՆԱՏՕ-ն, իսկ ԵՄ-ն վարում է ներքին պայքար իր սեփական խնդիրների դեմ, եւ բնակչության շրջանում խաղաղության հույս գրեթե չկա: Դա նշանակում է ավելի ցնցող փաստեր կանանց առեւանգումների մասին եւ այն, որ ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիայի կողմից աջակցության ստացող զինված հանցախմբերին թույլատրվում է անել ամեն ինչ իրենց ցանկությամբ:

Այնպիսի անձինք, ինչպես Խեւրին Խալաֆն էր, որը հավատում էր, որ ԱՄՆ-ը եւ նրա ժողովրդավար արժեքներն ու մարդու իրավունքները թույլ կտան լինել խաղաղ ակտիվիստ, տեղեկացրին, թե իրականում որքան փխրուն է այդ պաշտպանությունը»: