Eurasian Times. Թուրքիայի ամբիցիաները դառնում են էլ ավելի առճակատային եւ անխոհեմ

Ռեջեփ Էրդողանի ուլտրաազգայնական ղեկավարության ներքո Թուրքիայի աշխարհաքաղաքական ամբիցիաները դառնում են էլ ավելի առճակատային եւ անխոհեմ: Տարածքների շուրջ նրա համառ վեճերը, միջազգային նորմերից եւ օրենքներից հրաժարումը, անվերահսկելի միակողմանի մոտեցումը դարձել են հարեւաններից մեկուսացման, աննախադեպ դիվանագիտական մեկուսացման պատճառով, գրում է Eurasian Times-ը:

«Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ վերջին ռազմական գործողություններին միջամտել է Թուրքիան, որն աջակցում է Բաքվին իր քաղաքական ու դիվանագիտական ներուժով:

Անկարան նաեւ Սիրիայից վարձկանների է ուղարկել ադրբեջանական կողմ, որպեսզի կշեռքի նժարն ուղղի իր թշնամու՝ Հայաստանի դեմ, չնայած նրան, որ հերքում է դա: Այդ էսկալացիան, հավանաբար, զայրացրել է Ռուսաստանին, որը ոչ միայն ավանդական տարածաշրջանային միջնորդ է, այլ նաեւ Հայաստանի հետ կապված է անվտանգության մասին պակտով:

Հոկտեմբերի 10-ին Ռուսաստանի միջնորդությամբ կողմերը համաձայնության են եկել հրադադարի շուրջ, բանակցությունները տեւել են գրեթե մեկ օր: Դրանից հետո Թուրքիան հայտարարություն է տարածել, որում Հայաստանին կոչ է արել հեռանալ Լեռնային Ղարաբաղից որպես խաղաղ բանակցությունների նախապայման:

Նման դիրքորոշումը բարդացնում է ՌԴ ղեկավարության ներքո միջնորդական ջանքերը:

Թուրքիան տարաձայնություններ ունի Հունաստանի, Կիպրոսի, Իսրայելի եւ Եգիպտոսի հետ Արեւելյան Միջերկրական ծովում գազի պաշարների պատճառով: Այդ ծովային տարածքային վեճերն առաջանում են այն պատճառով, որ Թուրքիան հրաժարվում է ճանաչել ծովային իրավունքի ՄԱԿ Կոնվենցիան, միջազգային ծովային ռեժիմը, որը սահմանազատում է բացառիկ տնտեսական գոտիները ափից մինչեւ 200 մղոն հեռավորության վրա:

Հոկտեմբերի 12-ին Թուրքիան սրել է հակամարտությունը՝ նավ ուղարկելով հունական Կաստելորիզո կղուց դեպի հարավ սեյսմիկ հետազոտություններ անցկացնելու համար: Հունաստանը, Ֆրանսիան, ԵՄ-ը եւ ԱՄՆ-ը դատապարտել են այդ քայլը:

Թուրքիան միջամտել է սիրիական եւ լիբիական քաղաքացիական պատերազմներին՝ երկու դեպքերում Ռուսաստանի դեմ հանդես գալով:

Լիբիայում Անկարայի վերջնանպատակն է էներգառեսուրսներ ստանալ՝ փոխարենը զենք տրամադրելով եւ դիվանագիտորեն աջակցելով Ազգային համաձայնության կառավարությանը:

Սակայն Լիբիայում Թուրքիայի ռազմական ներկայության մեծացմանը զուգահեռ պետք է նույնը սպասել Ռուսաստանից, Արաբական Միացյալ Էմիրություններից, Ֆրանսիայից եւ Եգիպտոսից, որոնք աջակցում են Բենգազիում տեղակայված Լիբիական ազգային բանակին գեներալ Խալիֆա Խաֆթարի հրամանատարության ներքո:

Չնայած իր նախնական հաջողությանը Ազգային համաձայնության կառավարության օգտին ազդակի շրջադարձի գործում, Թուրքիան չի կարող մրցակցել ձգձգված հակամարտությունում հիշատակված 4 զինված ուժերի միավորված ուժերի հետ։

Նա այդ դասը չյուրացրեց Սիրիայում, որտեղ գրեթե 10 տարվա մասնակցությունից հետո Թուրքիային չհաջողվեց իր համար ապահովել Հյուսիսային Իդլիբ նահանգում 20 մղոնանոց բուֆերային գոտի, հիմնականում Ռուսաստանի պատճառով։

Եվ չնայած Անկարային հաջողվեց հյուսիսային սահմանամերձ տարածքներից դուրս մղել քուրդ աշխարհազորայիններին, ստիպված է պայքարել միլիոնավոր սիրիացի փախստականների դեմ, որոնք մշտապես հյուծում են նրա տնտեսությունը։

Թուրքիան այս տարվա օգոստոսին ակտիվացրել է իր ռուսական արտադրության Ս-400 ՀՀՊ համակարգերից մեկը՝ հունական F-16-ին հետեւելու համար, ինչը հարուցել է ոչ միայն Հունաստանի զայրույթը, այլեւ ՆԱՏՕ-ի շատ անդամների։

Նրանց թվում հիմնականը եղել է Միացյալ Նահանգները, որը Ս-400-ի գնումը դիտարկում է որպես սպառնալիք իր 5-րդ սերնդի F-35 անտեսանելի կործանիչին։ Ավելի լուրջ մտահոգություն է հարուցում այն, որ թուրքական համակարգի ակտիվացումը, որին կարող է հետեւել Ռուսաստանը, կմերկացնի ՆԱՏՕ-ի սպառազինության համակարգերի մասին չափազանց կարեւոր տվյալները։

Անցյալ տարի հակաօդային պաշտպանության գովաբանված համակարգի ձեռքբերումից հետո Վաշինգտոնն Անկարային արգելեց գնել F-35 կործանիչներ։ Միաժամանակ ԱՄՆ-ն եւ ՆԱՏՕ-ի անդամ մյուս երկրները Թուրքիայի դեմ պատժամիջոցները դիտարկում են որպես պատիժ ռազմական դաշինքի առջեւ իր ստանձնած անվտանգության ապահովման պարտավարությունների խափանման համար։

Վերջնարդյունքում Թուրքիան պետք է որոշի՝ ինչում է կայանում իր օրինապահությունը, որովհետեւ ՆԱՏՕ-ին նրա ադամակցությունը կարող է վերջնարդյունքում սպառնալիքի տակ հայտնվել։

Չնայած Թուրքիայի ուժերի պրոյեկտումն իր սահմաններից դուրս նախատեսված է աճող ռազմական հզորության ցուցադրման համար, այդ արշավները քիչ բան են բերել զգալի աշխարհաքաղաքական օգուտների տեսակետից։ Պատճառն այն է, որ Անկարան ցանկություն չունի սեփական ռեսուրսներն ամբողջությամբ ներդնելու իր աշխարհաքաղաքական նպատակների իրականացման համար։

Դրա փոխարեն օտարերկրյա վարձկաններին եւ ջիհադիստներին հանձնարարվել է ապահովել Անկարայի արտասահմանյան շահերի պաշտպանությունը։ Դրա նման կարճատես որոշումներն ընդգծում են քաղաքացիական պատերազմների եւ տարածաշրջանային աշխարհաքաղաքական վառոդի տակառների բարդությունը գնահատելու անկարողությունը, որոնց ծուղակում է հայտնվել Թուրքիան։

Թուրք առաջնորդների կողմից սադրիչ եւ ռազմատենչ հռետորաբանության մշտական հոսքը, հավանաբար, շեղում է ծանր տնտեսությունից եւ կործանում ժողովրդավարական ինստիտուտները։

Բայց միջազգային հանրության համբերությունը սպառել է այս մարտավարությունը։ Որպեսզի թուրքական պետությունը կարողանա փրկել իր լեգիտիմությունը, պետք նվազեցնի քաղաքականության բեւեռայնացումը եւ անպարկեշտ վերաբերմունքը։

Անկարան որքան վաղ գիտակցի, որ իր արտաքին քաղաքականության սահմաններն անկայուն են, այնքան ավելի արագ կկարողանա հրաժարվել իր թեթեւամիտ արկածախնդրությունից եւ կարգավորել տարածաշրջանային ու աշխարհաքաղական կապերը»։