Ադրբեջանը եղել է, կա և կմնա ագրեսոր․ Ֆրանկ Էնգել

Եվրոպական խորհրդարանի նախկին պատգամավոր Ֆրանկ Էնգելն այն կարծիքին է, որ Ադրբեջանի ղեկավարությունը վերջին օրերին հայ-ադրբեջանական սահմանին լարվածություն առաջացնելու քայլին գնաց հասարակության ուշադրությունը ներքին խնդիրներից շեղելու համար։ «Արմենպրես»-ի հետ զրույցում Էնգելը նշել է՝ ամեն անգամ, երբ Ադրբեջանի ներքին քաղաքական կյանքում ինչ-որ բան այն չէ, հասարակության ուշադրությունը շեղվում է «հայկական սպառնալիքի» վրա՝ Արցախի կամ Հայաստանի տարածքների վրա հարձակման միջոցով։ Ֆրանկ Էնգելն անդրադարձել է նաև Հայաստանի ատոմային էլեկտրակայանին հարվածելու ադրբեջանական կողմի սպառնալիքի, հայ-ադրբեջանական սահմանին բախումների ֆոնին Թուրքիայի ակտիվության մասին հարցերին։

-Պարոն Էնգել, հուլիսի 12-ին Ադրբեջանը ագրեսիա իրականացրեց հայ-ադրբեջանական սահմանի հյուսիսարևելյան հատվածում։ Մի քանի օր շարունակվող սահմանային բախումների հետևանքով երկու կողմերն էլ մարդկային կորուստներ ունեցան։ Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք Ադրբեջանի վերջին օրերի գործողությունները։

-Ցավոք, առաջին անգամ չէ, որ սա տեղի է ունենում, և կարելի է ենթադրել, որ չի լինի վերջինը։ Թվում է, թե ամեն անգամ, երբ Ադրբեջանի ներքին քաղաքական կյանքում ինչ-որ բան այն չէ, հասարակության ուշադրությունը շեղվում է «հայկական սպառնալիքի» վրա՝ Արցախի կամ Հայաստանի տարածքների վրա հարձակման միջոցով։ Տասնամյակներ շարունակ Ադրբեջանում հասարակությանը գաղափարապես պատրաստելու, դպրոցներում երիտասարդների ուղեղները լվացող ծրագրերի իրականացումից հետո զարմանալի չէ, որ այս ամենը աշխատել և մինչև հիմա աշխատում է։ Դժբախտությունն այն է, որ Ադրբեջանի ներկայիս իշխանություններն այս անգամ, հնարավոր է, շատ հեռու են գնացել, ինչի մասին են վկայում ամբոխի կողմից ցույցերի անցկացումն ու բռնությունները՝ լայնամասշտաբ պատերազմի պահանջով։ Բայց չեն կարող այս խաղը հավերժ խաղալ։ Վաղ թե ուշ Ալիևը դառնալու է սեփական հռետորաբանության զոհը։ Դա, իհարկե, չափազանց վտանգավոր զարգացում կլինի Հայաստանի համար։

-Ադրբեջանի գործողությունների նպատակի վերաբերյալ այս օրերին տարբեր կարծիքներ են հնչել։ Ձեր կարծիքով ի՞նչ նպատակ էին հետապնդում Ադրբեջանի իշխանությունները և ի՞նչ խնդիր էին ցանկանում լուծել ՝ հայ-ադրբեջանական սահմանին լարվածություն հրահրելով։

-Նրանց նպատակը ներքին խնդիրներից ուշադրություն շեղելն է։ Այս անգամ նրանք նաև աշխատանքից ազատեցին արտաքին գործերի նախարարին։ Ես չգիտեմ Ադրբեջանի իշխանական շրջանակներում ինչեր են եփվում։ Բայց ինձ համար ակնհայտ է, որ Ադրբեջանի հասարակությունը պահանջում է երկրի հարստության իր մասնաբաժինը, որը մինչև այս պահը զավթված է իշխող էլիտայի կողմից։ Ադրբեջանը բախվում է բաշխելու խնդիրների հետ, և հասարակությունը հարց է տալիս, ինչո՞ւ «հայկական խնդիրը» վերջնականապես լուծված չէ, եթե դա է իրենց աղքատության պատճառը։ Նրանք չեն ընդունում նաև մի քանի ամիսը մեկ սպաների և զինվորների անարդյունք զոհաբերումը։ Բայց, ինչպես ես ասացի, վտանգը հետևյալում է՝ նրանք ավելին են պահանջելու, նրանք իսկական պատերազմ են ուզում։ Ալիևը դրան չի գնում, դա ամբողջությամբ կկործանի նրա հարստությունն ու կառավարման համակարգը։

-Հայ-ադրբեջանական սահմանին լարվածություն հրահրելուց բացի, Ադրբեջանը մի քանի օր հրետանային կրակի տակ էր պահում հայկական խաղաղ բնակավայրերը, ինչի մասին վկայող բազմաթիվ փաստեր կան, որոնք ներկայացվել են նաև միջազգային հանրությանը։ Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք խաղաղ բնակչությանը թիրախավորելու Ադրբեջանի պահվածքը։

-Ադրբեջանի իշխանությունները չեն ցանկանում ռիսկի դիմել և նույնքան զոհեր տալ, որքան ունեցան 4 տարի առաջ, երբ նրանց հասարակությանը վրդովեցրել էր հանուն ոչնչի այդքան զոհ տալու հանգամանքը։ Եվ քանի որ նրանց միջազգայնորեն թույլատրվում է հերքել իրենց ագրեսիվ դերակատարումը, որովհետև միջազգային քաղաքականության առաջին գծում կանգնածներից որևէ մեկը նրանց չի անվանել մշտապես պատերազմ հրահրող, նրանք պնդելու են, որ քաղաքացիական բնակչության շրջանում զոհերը հայերի հարձակման տխուր հետևանքն են։ Բայց երբ հասարակությունը երկար ժամանակ դաստիարակվում է ատելության և արյան ծարավի մթնոլորտում, նրանք զվարճանում են իրենց ռազմական հզորության անմեղ զոհերի նկարներով։ Սա ցավալի է, բայց այսպիսին է Ադրբեջանի ողջ համակարգը։ Միայն հիվանդ հասարակությանը կարող է ուրախացնել մահացած հայ գյուղացիների նկարները։

-Պարոն Էնգել, Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարության ներկայացուցիչը սպառնաց հարված հասցնել Հայաստանի ատոմային էլեկտրակայանին։ Ինչպե՞ս կարձագանքեք ադրբեջանական կողմի այս հայտարարությանը։

-Նրանք ակնհայտ ուշադրության կարիք ունեն։ Սթափ մտածող որևէ մեկը նման քայլի չի գնա։ Դրա ողբերգական հետևանքները կրելու են նաև Ադրբեջանն ու Թուրքիան, նրանց հողերը դարերով բնակության համար անպիտան կլինեն։ Բայց սա ևս մեկ անգամ ապացուցում է իմ ասածը՝ Ադրբեջանը հիվանդ համակարգ է, հիվանդ հասարակությամբ։ Նրանց հակահայկական խելագարությունն այլևս հնարավոր չէ զսպել մարդկային կարգապահության ամենապարզ թելերով։ Նրանք պետք է պատժամիջոցների ենթարկվեն միջազգային հանրության կողմից։ Այն բանից հետո, երբ Բաքուն սպառնաց մարդկության դեմ ուղղված հանցագործությամբ, ցանկացած դիտորդ պետք է հասկանա, թե ինչու է Ադրբեջանը հրաժարվել Հայատանի և Արցախի հետ սահմաններին միջազգային մոնիթորինգի մեխանիզմներից։ Բոլորի համար պետք է ակնհայտ լինի, որ Ադրբեջանն ագրեսոր է, եղել է և կմնա ագրեսոր։

-Հայ-ադրբդջանական սահմանին լարվածության ֆոնին ակտիվացել էր նաև Թուրքիան։ Թուրքիայի նախագահը, արտաքին գործերի նախարարը, պաշտպանության նախարարը հանդես եկան Ադրբեջանին սատարող հայտարարություններով։ Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք Թուրքիայի իշխանությունների պահվածքն այդ օրերին և ինչո՞վ էր, ըստ Ձեզ, պայմանավորված Թուրքիայի ակտիվությունը։

-Թուրքիան հիմա ակտիվ է բոլոր ճակատներում, որոնք վերաբերում են Հայաստանին, Կիպրոսին, Հունաստանին։ Իհարկե, Թուրքիան աջակցելու է Ադրբեջանին, ինչ էլ լինի, որովհետև այդ երկրին հովանավորելը աշխարհաքաղաքական նշանակության միակ մասնիկն է, որ Էրդողանը թողել է։ Էլ չենք խոսում Ադրբեջանից ամբողջական էներգետիկ կախվածության մասին, քանի որ Թուրքիան այլևս չի կարող իրեն ոչինչ թույլ տալ, քան ադրբեջանական նավթն ու գազն են, որոնք այդ երկիրը ստանում է գրեթե անվճար։ Ադրբեջանն օգնում է Թուրքիային խուսափել սնանկանալուց
Էրդողանի վարած սխալ քաղաքականության հետևանքով, որը երկիրը կանգնեցրել է տնտեսական կոլապսի առաջ։ Բայց կանի դա այնքան ժամանակ, քանի դեռ Թուրքիան Բաքվին անվերապահ աջակցելու դիրքերում է։ Ամենածիծաղելին այն է, որ Ադրբեջան-Թուրքիա հարաբերություններում Ադրբեջանը հիմա իսկապես կրակողն է։