Վիլսոնյան արբիտրաժն ու Արցախի օգնությունը

Հայաստանում լայն արձագանք գտավ տեղեկությունը, որ Սպիտակ տունը դադարեցնում է Արցախին ուղիղ օգնության տրամադրումը, որ իրականացվում էր տարիներ շարունակ, մոտ 5 միլիոն դոլարի չափով՝ մարդասիրական ականազերծման նպատակով: ԱՄՆ միակ պետությունն էր, Հայաստանից բացի, որ հրադադարից ի վեր Արցախին մատակարարում էր այդ օգնությունը՝ դե յուրե չճանաչելով Արցախի անկախությունը:

Սպիտակ տան որոշումը բնականաբար անմիջականորեն դիտարկվում է հայ-ամերիկյան հարաբերության համատեքստում, մասնավորապես այն տրամաբանությամբ, որ հայկական կողմը տարիներ շարունակ համարժեք չի արձագանքել ԱՄՆ այդ ժեստերին, ըստ այդմ՝ Վաշինգտոնը կանգնել է դրանց վերաիմաստավորման անհրաժեշտության առաջ: Ինչ խոսք, կա այդօրինակ գնահատումների հսկայական հիմք՝ հաշվի առնելով այն, որ տասնամյակներ շարունակ Հայաստանը վարել է մի պետական քաղաքականություն, որում ավելի շատ արտացոլվել է Ռուսաստանի շահին ենթակայությունը, քան Հայաստանի և Արցախի շահի սպասարկումը: Ընդ որում, դա վերաբերում է նաև Արցախի անցնող տարիների իշխանություններին:

Դրան զուգահեռ՝ առկա է պարզ հարց, թե այդ դեպքում ինչո՞ւ Հայաստանում թավշյա հեղափոխության և ինքնիշխանության հանգամանքը չփոխեց ԱՄՆ վերաբերմունքը: Այստեղ էլ հնարավոր է գտնել պատճառներ կամ բացատրություններ, մյուս կողմից, սակայն, իրադարձությունների զարգացումը պետք է դիտարկել համաշխարհային լայն գործընթացի համատեքստում: Ըստ այդմ, այդ համատեքստով պետք է դիտարկել նաև հայ-ամերիկյան հարաբերություն ասվածը:

Այդ իմաստով թերևս հայ-ամերիկյան հարաբերության ռազմավարական նշանակության էական նեղացում է դրանում Արցախին ցուցաբերվող մարդասիրական օգնության դադարեցման որոշումը հարաբերության ինդիկատոր դիտարկելը: Իսկ ո՞րն է ինդիկատոր այդ դեպքում՝ առաջանում է պարզ հարց: Ահա այդ հարցը թերևս պետք է դառնա առավել խորքային քննարկումների առարկա՝ հասկանալու համար, թե ի վերջո ինչի վրա պետք է կառուցված լինի հայ-ամերիկյան հարաբերության շենքը, ինչ հիմքի վրա:

Արցախին մարդասիրական օգնությունը գործնականում այդ շենքի ճակատամասի մի դետալն է, որը մեզ համար գուցե հույժ կարևոր է, սակայն միջազգային քաղաքական պրակտիկայի տեսանկյունից ունի խիստ սահմանափակ, լոկալ նշանակություն: Վաշինգտոնն այդ դետալը հեռացնում է՝ անկասկած պատկերացնելով հայ-ամերիկյան հարաբերության, ներառյալ արցախյան հատվածը, շատ ավելի խորքային հիմք և բովանդակություն: Այստեղ շրջանակն առնվազն ռեգիոնալ անվտանգության ռազմաքաղաքական համակարգի նոր սահմաններն են, որոնք վերջին քառորդ դարում անցնող հարյուրամյակի համեմատ առավել ներդաշնակ են դարձրել հայ-ամերիկյան շահերը, որոնք ամերիկյան կողմը, այսպես ասած, շարադրել է Վիլսոնյան արբիտրաժում: Այս տարի լրանում է դրա 100-ամյակը, և հայկական պետականության, ըստ այդմ՝ հասարակական-քաղաքական մտքի համար մարտահրավերն այստեղ է՝ այդ հիշարժան տարեդարձի քաղաքական կապիտալիզացիան տեքստերի և գաղափարների տեսքով:

Նյութի սկզբնաղբյուրը՝ 1in.am