Գևորգ Վարդանյանի մասին գիրքը կբացի ՌԴ արտաքին հետախուզության 100-ամյակին նվիրված շարքը

Հետախույզ-գործակալ Գեւորգ Վարդանյանի մասին գիրքը, ով 1943 թվականաին Թեհրանի կոնֆերանսի ժամանակ խափանել էր աբվեր դիվերսանտների` Ստալինի, Ռուզվելտի եւ Չերչիլի դեմ մահափորձի պլանները, կբացի Ռուսաստանի արտաքին հետախուզության 100-ամյակին նվիրված գրքերի շարքը, հայտնում է ՏԱՍՍ-ը:

Դոնի Ռոստովն ու գրքի գաղափարը:

«Գործակալը, որը գերազանցեց Աբվերը» գրքի հեղինակ, Դոնի Ռոստովի բնակիչ Խաչիկ Խութլուբյանը պատմեց, որ գիրքը գրել նրան առաջարկել է Ռուսաստանի արտաքին հետախուզական ծառայության (ԱՀԾ) մամուլի բյուրոյի ղեկավար Սերգեյ Իվանովը: «Զանգահարեց եւ առաջարկեց վեպ գրել հերոս հետախույզ Գեւորգ Վարդանյանի մասին: Նրա պապը Ռոստով էր տեղափոխվել Իրանից: Գեւորգ Անդրեեւիչը ծնվել էր Ռոստովում եւ կյանքի վերջին տարիներին հաճախ գալիս էր Ռոստով,- պատմում է հեղինակը: - Ես նրան ճանաչում էի, երբ դեռ թերթում էի աշխատում: Ինձ միշտ ապշեցնում էր նրա ոչ մեզ նման նուրբ քաղաքավարությունը, հասանելիությունը, պարզությունը շփման մեջ, խելքը, ինտելեկտը, եւ ես հաճույքով համաձայնեցի»:

Սերգեյ Իվանովը հավելեց. «Ես զանգեցի նրան եւ ասացի.« Խաչիկ, ինչպե՞ս չես ամաչում: Դու հա՞յ ես: Ռոստովի՞ց: Գրո՞ղ: Ինչպե՞ս չես ամաչում գիրք չգրել ձեր հայտնի հայրենակցի մասին»: Նա մի րոպե տատանվեց, ապա հարցրեց. «Որտե՞ղից եմ գտնելու նյութերը»: Ես պատասխանեցի. «Կգտնես»: Եվ մեկ տարի անց նա բերեց ձեռագիրը: Յասենեւում այն ոգեւորությամբ կարդացին եւ դիմեցին հրատարակչություն»,- հավելեց Իվանովը:

Անրին եւ Անիտան

Հետախուզության լեգենդար զույգի` Գեւորգ եւ Գոհար Վարդանյանների կյանքից մի շարք նոր փաստերի մասին, ովքեր «Թեհրան-43» ֆիլմի հերոսների նախատիպն են դարձել, պատմել է ԱՀԾ-ի վետերան, Ռուսաստանի հերոս Յուրի Շեւչենկոն: ՏԱՍՍ-ում կայացած շնորհանդեսի ժամանակ նա առաջին անգամ հայտնվեց լրագրողների առջեւ այն բանից հետո, երբ հունվարին նրա անունը, մի շարք այլ հետախույզ գործակալների հետ միասին, գաղտնազերծվել էր ԱՀԾ-ի տնօրեն Սերգեյ Նարիշկինի նախաձեռնությամբ:

Հարցին, թե ինչպիսին է նա իրեն զգում` առաջաին անգամ ներկայանալով մարդկանց, Շեւչենկոն թեթեւ ժպտալով պատասխանեց. «Դա, իրականում, տխուր է: Երբ հետախույզը հայտնի է դառնում, նա մահանում է, նա այլեւս չկա: Միշտ թվում է, որ ամբողջ կյանքը դեռ առջեւում է»,- ասել է 80-ամյա վետերանը: Եվ դա ամենասարսափելին չէ, դա կարել է վերապրել, ամեն ինչ մոտենում է ավարտին: Բայց ամենակարեւորն այն է, որ այս կյանքը ինչ-որ տեղ կապված է եղել այն հիանալի մարդկանց հետ, որոնց հետ ինձ բախտ է վիճակվել աշխատել: Թվում է` կարելի է հանգստանալ թոշակի գնալով եւ ձկնորսության գնալ: Բայց ես չեմ կարող ապրել առանց այս ծառայության, քանի որ սրանք հիանալի մարդիկ են, որոնց հետ ես աշխատել եմ, եւ նրանցից մեկը Գեւորգ Անդրեեւիչն էր»,- ասել է Շեւչենկոն:

Նրա խոսքով` երբ Վարդանյան ամուսինները պետական պարգեւների են ներկայացվել, ոմանք հարցնում էին. «Ինչու՞ են նրանց հերոսի կոչում տվել: Ընդամենը տղան ու աղջիկը վազվզել են Թեհրանում եւ բռնել են գերմանացի լրտեսներին (Թեհրանում գործողության ընթացքում Գեւորգ Վարդանյանը 19 տարեկան էր, նրա ապագա կինը ՝ 17)»: Նրա խոսքով` աշխատանքում Վարդանյանի հետ իրենց ճանապարհներն ավելի ուշ են հատվել: «Պետք էր մի միջոցառում իրականացնել, որը չէր կարող անել ոչ արքան, որ աստված, այլ միայն` ապագա հերոս Գեւորգ Անդրեեւիչը: Եվ նա արեց այն, ինչն անհնար էր: Դա անհրաժեշտ էր հայրենիքի համար, եւ նա դա արեց: Սակայն այդ մասին չի խոսվի դեռ 50 տարի,- ասաց Շևչենկոն: - Երբ հետո մենք նրա հետ անձամբ ծանոթացանք, դա վիրահատությունից մի քանի տարի անց էր, ես նրան ասացի. «Միայն այն բանի համար, ինչ դուք արեցիք այն ժամանակ Արևմուտքում, միայն այդ օպերացիայի համար պետք է ձեզ Խորհրդային Միության հերոսի կոչում շնորհել»: Բայց նա միշտ ընկերասեր մարդ էր եւ ասում էր. «Ես հերոս եմ չեմ, սա մեր ընդհանուր գործն է»: Եվ դա պարծենալ չէր, այլ` անկեղծ վերաբերմունք նրան, ինչ արվել էր»: «Որովհետեւ հետախույզներին միմյանց կապում է մինչեւ վերջ Հայրենիքին ծառայելը»,- շեշտեց նա: Նրա խոսքով` չնայած դավադրության օրենքների համաձայն, հետախույզները սկաուտները երբեք միմյանց անձամբ չեն ճանաչում, բայց «Վարդանյանի հետ նա աշխատել է նույն բաժանմունքում եւ նույնիսկ` ընդհանուր ղեկավարի հետ»: «Եվ երբ ես մտնում էի պետի մոտ, սեղանի վրա «Անրի» եւ «Անիտա» գործերի (Գեւորգ եւ Գոհար Վարդանյանների օպերատիվ կեղծանունները) երկու հատորներն էին: Բայց թե ինչ էր դրանցում, հայտնի չէ,- ասում է Շեւչենկոն:- Գիրքը կարդացի, բառացիորեն կուլ տվեցի մի օրվա ընթացքում: Գիրքն ինձ հիասքանչ թվաց, քանի որ դրանում ճշմարտությունն է: Այն հիմնված է պատմական փաստերի վրա, բոլոր հերոսներն իրական մարդիկ են: Թեեւ, առանց նորմալ գեղարվեստական հորինվածքի գեղարվեստական ստեղծագործություն չի լինում»:

Ուսադիրներ՝ ՊԱԿ նախագահից

Յուրի Շեւչենկոն նշել է, որ ամուսնական զույգի աշխատանքի զգալի մասը կատարվել է Թեհրանից հետո հաջորդած տարիներին: «Հաղթանակը եկավ: Նրանք վերադարձան հայրենիք՝ Երեւան, բարձրագույն կրթություն ստացան: Հոյակապ կյանք էր սկսվում, նրանք վերջապես տանն էին: Բայց Հայրենիքը նրանց կրկին կանչեց, եւ նրանք գնացին պատերազմ՝ սառը պատերազմի: Այն պատանեկան տարիներից հետո նրանք գիտակցաբար ընտրեցին Հայրենիքի պաշտպանության ճանապարհը: Եվ ոչինչ ավելի սրբազան չկա»,- պատմել է նա:

Վետերանը բերել է մեկ օրինակ, որը բացատրում է գրքի անվանումը՝ «Աբվերին հաղթած գործակալ»: «Արեւմուտքում (Վարդանյան ամուսինները) յուրահատուկ գործեր ունեին, որոնց մասին գաղտնի հետախուզության վարչության պետ Յուրի Դրոզդովը զեկուցում էր անձամբ Յուրի Անդրոպովին: Եվ նա հարցրեց. «Իսկ նրանք ի՞նչ կոչում ունեն»: Իսկ նրանք ատեստավորված չեն, կոչում չունեն: Վարդանյանը գործակալ էր: Անդրոպովը հարցրեց. «Ինչպե՞ս կարող է այդպես լինել: Սպայական կոչում շնորհել»: Եվ դրանից հետո շնորհեցին կապիտանի առաջին կոչումը, տվեցին զինվորական բոլոր պարգեւները, որոնց արժանի էր՝ «Գերմանիայի դեմ հաղթանակի համար», «Կովկասի պաշտպանության համար» եւ այլն: Իսկ մի քանի տարի հետ գնդապետ դարձավ, իսկ հետո ԽՍՀՄ Հերոս: Բայց սա նրա մեծ խիզախության գնահատականն է՝ նրա եւ Գոհար Լեոնովնայի»,- նշել է Շեւչենկոն:

Որտեղ է ավարտվում հետախուզությունը

Գրքի հեղինակ Խաչիկ Խուտլուբյանը խոստովանել է, որ փորձել է հեռու մնալ «Թեհրան-43» ֆիլմի տպավորություններից՝ մոտենալով Գեւորգ Վարդանյանի իրական կերպարին: «Գեւորգ Անդրեեւիչը սիրում էր ասել, որ այնտեղ, որտեղ կրակոցներ են սկսվում, հետախուզությունն ավարտվում է: Մեր հոյակապ «Թեհրան-43» ֆիլմում, ես այն մի քանի անգամ եմ դիտել, հետախույզը, որի կերպարում նկատի է առնված Գեւորգ Անդրեեւիչը, ամբողջ ժամանակ կրակում է: Գեւորգ Անդրեեւիչն իրեն հատուկ նրբանկատությամբ ասում էր, որ ֆիլմն իսկապես լավն է, բայց մի փոքր չի համադրվում (ճշմարտությանը), որովհետեւ եթե մարդը սկսում է կրակել, ապա արդեն բացահայտված է: Իսկ Գեւորգ Անդրեեւիչը շատ քիչ հետախույզներից մեկն է, որը մի քանի տասնամյակների ակտիվ հետախուզական գործունեությունից հետո չբացահայտված է վերադարձել»,- նշել է հեղինակը: