Պետք չէ լուրջ ներդրումների սպասել մինչեւ 2024 թվականը. Հայաստանն այսօր դրան պատրաստ չէ. Բագրատ Ասատրյան
Հայաստանն այսօր պատրաստ չէ լուրջ ներդրումների համար: Այս մասին, այսօր՝ փետրվարի 19-ին, լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ նշեց ԿԲ նախկին նախագահ, տնտեսագետ Բագրատ Ասատրյանը:
«Սա այսօրվա խնդիր չէ. Հայաստանի զարգացման վերջին տասնամյակները այնպիսին էին, որ ներդրումների հոսքը պետք է կրճատվեր:
Ներդրումների աճը Հայաստանում կոնկրետ գործարքներով է պայմանավորված եղել: Այստեղ ինստիտուցիոնալ լուծումներ են պետք, ընդհանրապես, միջավայրն այդպիսին չէ: Իհարկե, ես հասկանում եմ, որ իշխանությունները ուզում են ամեն տարի ավելի մեծ ներդրումներ տեսնել, բայց դրա համար շատ ավելին պետք է արվի՝ այդ միջավայրսը ստեղծելու համար»,-ասաց նա:
Բագրատ Ասատրյանը նշեց, որ Հայաստանը ինստիտուցիոնալ առումով ծավալուն ներդրումներ, մանավանդ եթե խոսքը ուղղակի օտարերկրյա ներդրումների մասին է, պատրաստ չէ. «Պետք չի դրան սպասել մինչեւ 2024 թվականը: Այստեղ պետությունը պետք է պատասխանատվություն վերցնի՝ սկսած կոնկրետ փոքր ծրագրերի մշակումից եւ միջազգային հանրությանը ներկայացնելուց մինչեւ այդ ծրագրերի իրականացմանը նպաստելուց: Այդ պարագայում կարելի է դրական միտումը սպասել»,-ասաց նա:
«Զարգացրեք դատական համակարգը եւ ես ձեզ խոստանում եմ, որ ներդրումների հոսքը որակապես կավելանա, նաեւ խոստանում եմ, որ տոկոսադրույքները բանկային համակարգում էապես կնվազեն: նաեւ կա սեփականության իրավունքի պաշտպանության խնդիրը»,-հավելեց Բագրատ Ասատրյանը:
Ըստ տնտեսագետի` կա մի ոլորտ, որով կարելի է գնահատել բոլոր զարգացումները, դա ժողովրդագրությունն է: «Ժողովրդագրական առումով 2019-ին գրանցվել է թեեւ փոքր, բայց դրական տեղաշարժ: Իհարկե, այստեղ վիճակը բարդանում է նրանով, որ մենք մտնում ենք ժողովրդագրական հերթական փոսի մեջ, երբ առաջիկա 2-3 տարիների ընթացքում ակտիվ վերարտադրողական տարիք է մտնելու այն սերունդը, որը ծնվել է 2000-2001 թվականներին, իսկ մենք նորանկախ հանրապետության պատմության մեջ ամենաքիչ ծնունդներ ունեցել ենք հենց այդ ժամանակահատվածում՝ 30-32 հազար ծնունդ»,-ասաց Ասատրյանը՝ հավելելով, որ նաեւ մահացության աճ է լինելու, քանի որ ակտիվ մահացության տարիք է մուտք գործում հետպատերազմյան «բեյբի բում»-ի սերունդը:
Բագրատ Ասատրյանն ընդգծեց, որ 2017-2018 թվականներին ՀՀ որոշ մարզերում արդեն գործ ունեինք դեպոպուլյացիայի հետ, երբ մահերի թիվը ավելի մեծ է, քան ծնուդներինը. «Լոռու մարզում ամեն երկրորդ ամուսնությունն ավարտվում էր ամուսնալուծությամբ: Բայց 2019-ին դրական տեղաշարժեր գրանցվել են»:
Բագրատ Ասատրյանի կարծիքով` Հայաստանը հիմա հայտնվել է մի ցիկլի մեջ, երբ երկրի տնտեսությունը բնութագրվում է գնաճի ցածր մակարդակով, գնաճն իհարկե, չարիք, է, բայց նաև ցածր գնաճն է չարիք, առնվազն բարիք չէ: Տնտեսագետը հավելեց, որ կառավարությունը պետք է մտածի, որ գոնե գնաճի ցուցանիշը ծրագրայինին մոտ լինի:
Նա վստահեցրեց, որ եթե գնաճը լիներ ծրագրային մակարդակի (մոտ 4 տոկոս), ապա մենք կունենայինք ավելի մեծ տնտեսական աճ:
Բագրատ Ասատրյանը նկատեց, որ 2019-ին արտահանման աճի տեմպը էլի ցածր է ներմուծման ծավալներից, ինչը եւս անհանգստացնող է: «Առեւտրի աշխարհագրության տեսակետից նվազում են ԵՄ-ի հետ առեւտրի ցուցանիշները՝ ի հաշիվ ԵՏՄ-ի: Սա մեզ պետք է անհանգստացնի: Մեզ պետք է անհանգստացնի նաեւ Հայաստանը Ռուսաստանին կապող լարսի ճանապարհը: Դա դժողքի ճամապարհ է: Դա այն ճանապարհը չի, որ կարող է ապահովել քիչ թե շատ խելամիտ զարգացում»:
Անդրադառնալով բանկային համակարգին, ԿԲ նախկին նախագահը նշեց, որ այս ոլորտում աճի տեմպերն ավելի բարձր են եղել, քան ընդհանուր տնտեսական աճի տեմպը. «2019-ին բանակային համակարգում կապիտալի զգալի աճ է տեղի ունեցել, մոտավորապես 10 տոկոս, իսկ ակտիվների աճը՝ մոտ 17 տոկոս: Սա նշանակում է, որ բնակչության մոտ կան սպասումներ, որ վաղը ավելի լավ է լինելու, քան երեկ էր, այսօր է: Իշխանությունը պետք է մտածի այդ մասին, հակառակ դեպքում բոլորս էլ հասկանում ենք, թե ինչքան վատ կարող է լինել»:
ԿԲ նախկին նախագահն անդրադարձավ նաեւ 2019-ի բյուջեի ցուցանիշներին. «2019-ին բյուջեի եկամուտների ծրագրավորվածից ավելի բարձր աճ ունենալու պարագայում ծախսերի ծրագիրը բավարար մակարդակով չի կատարվել: Ընդ որում, ծախսերի մեծ մասը կատարվել է վերջին ամսում: 11 ամիս բյուջեն պրոֆիցիտով է եղել. սա զավեշտ է, հեգնանք է տնտեսական իրողությունների նկատմամբ»:
ԿԲ նախկին նախագահը անդրադարձավ նաև այն փաստին, որ 2019 թվականին մասնավոր տրանսֆերների ներհոսքի զգալի աճ ունեցանք, մոտ 10 տոկոսով, սակայն արտահոսքն ավելի մեծ է եղել, ավելին, 2019-ին մեծ թվով ավտոմեքենաների ներմուծման ֆինանսավորման կարեւոր աղբյուրներից մեկը եղել է հենց այդ հոսքը:
«Այսինքն բնակչությունն այստեղ ավելի շատ է միջոցներ ներդրել, քան բանկերից ներգրավված միջոցները: Սա հայկական երեւույթ է, որ եթե մեկը դեղատուն է բացում, մեկ էլ տեսար՝ ամբողջ փողոցը դեղատուն է: Այս դեպքում էլ հայերս ոգեւորված որոշել էինք, որ հունվարի 1-ից ավտոմեքենաների գինը բարձրանալու է ոչ պակաս, որքան հարկերն են ավելանալու՝ մոռանալով, որ պահանջարկ-առաջարկի օրենքը ոչ ոք չի վերացրել: Այստեղ կա խնդիր, բայց դա մեծ չի եւ իշխանություններն այստեղ որեւէ բան չունեն անելու»,-ասաց տնտեսագետը՝ հավելելով, որ ճիշտ կլինի, եթե վարկով ավտոմեքենա ձեռք բերած մարդիկ արագ իրացնեն դրանք, ավելի մեծ պարտքերի տակ չընկնելու համար:
«Սա իրական կյանք է, մենք ապրում ենք շուկայական տնտեսության պայմաններում: Դա ռիսկեր է առաջացնում, իսկ ռիսկը հավելյալ միջոցներ ստանալու կամ չստանալու հնարավորություն է: Պետք է դաստիարակենք հասարակությանն այս առումով: Իսկ պրոբլեմի ծավալներն այդքան մեծ չեն: Ակնհայտ է, որ այս տարի ներմուծվող ավտոմեքենաների ծավալները կտրուկ անկում են գրանցելու: 1-2 տարվա ընթացքում դա մաշվելու է, գնալու է»: