Հանրային վայրերում ծխախոտի արգելքի օրինագծի մասին.Հարևան Վրաստանի փորձը

Մեկ տարուց ավելի է, որ հարևան Վրաստանում ընդունվել է հակածխախոտային խիստ օրենք։ Ի թիվս այլ սահմանափակումների, նոր օրենքն արգելում է ծխել փակ տարածքներում։ Հաշվի առնելով, որ վերջերս Հայաստանում նույնպես ակտիվ քննարկվում է հակածխախոտային օրենքի նոր նախագիծը, Past.am-ի նկարահանող խումբն ուղևորվել է Թբիլիսի՝ տեղում իրավիճակին ծանոթանալու և պարզելու նոր օրենքի ընդունման թե՛ դրական, թե՛ բացասական հետևանքները։

Ռեստորանների ասոցիացիայի նախագահ Կոտե Կապրեչիձեի համոզմամբ, օրենքի ընդունման արդյունավետության մասին դեռ վաղ է խոսել․ տարիներ են պետք հանրային առողջության վրա ազդեցությունը գնահատելու համար։

Միևնույն ժամանակ, այն պայմաններում, երբ օրենքի ընդունման առողջապահական բաղադրիչը դեռևս գնահատել չի հաջողվում, ի հայտ են եկել զգալի խնդիրներ տնտեսվարող սուբյեկտների համար։ Փորձագետների կարծիքով, ծխելու դեմ պետք է խելամիտ պայքարել։

Փորձագետներն ահազանգում են․ նմանատիպ օրենքի ընդունմանը հաջորդած առաջին ամիսների ընթացքում երկրում էականորեն նվազել է ռեստորանների ու սրճարանների հաճախորդների քանակն ու կրճատվել եկամուտները, ինչի արդյունքում որոշ սննդի կետեր փակվել են։

Ինչպես նշում է վրացական ակումբներից մեկի տնօրենը, ռեստորանատերերը դեռ մինչև օրենքի ընտրությունը այլընտրանք էին առաջարկում․ առանձնացնել ծխողների ու չծխողների սրահներ։

Հետաքրքիր է, որ օրենքի սահմանափակումները Վրաստանում չեն տարածվում կազինոների վրա։ Հավանաբար, զբոսաշրջության մեծ ներհոսք ունեցող երկրի համար տնտեսական շահն այս դեպքում գերակա է ճանաչվել։

Կազինոներից բացի, հնարավոր է ծխելու լիցենզիա գնել մասնագիտացված սիգար ակումբների և ժամանցի կազմակերպման այլ վայրերի համար։ Այսինքն, ամենախիստ օրենքն էլ, բախվելով երկրի տնտեսական առանձնահատկություններին, ձևափոխվել ու տեղայնացվել է։

Բնակիչների համոզմամբ, օրենքը չի ազդել երկրում ծխողների քանակի վրա։ Ազդեցությունն ավելի շատ տնտեսվարող սուբյեկտների մակարդակում է․ որոշ ժամանցի վայրեր ավելի մրցունակ են դարձել, քանի որ թույլ են տվել, որ իրենց մոտ ծխեն։

Մանրածախ վաճառողների ասոցիացիայի նախագահ Լուկա Չելիձեի հետ զրույցում պարզեցինք, որ խնդիրը ոչ միայն խիստ սահմանափակումներն են, այլ նաև վարչարարությունը։ Օրենքի կատարումը ապահովող գործիքակազմը թերի է։

Ասոցիացիայի նախագահը նշում է՝ մեկ օրվա ընթացքում Վրաստանում սիգարետի գինը կրկնապատկվել է։ Գնաճից, բնականաբար, շտապեցին օգտվել անբարեխիղճ վաճառողները։

Արդյունքում աննախադեպ աճ ապրեց ստվերային շրջանառությունը՝ վերջին վեց ամսում մոտ 200%-ի չափով։

Օրինական արտադրանքի դեպքում վաճառողը ստանում է 10%, իսկ ստվերային տնտեսվարող՝ 100%․ 1 լարի ինքնարժեքով գլանը ստվերային տնտեսվարողը վաճառում է 2 լարիով այն դեպքում, երբ օրենքի տառին համապատասխան արտադրված սիգարետը վաճառվում է 4-6,5 լարիով։ Ինչպես պարզեցինք, օրենքն ուներ բացեր, ինչի արդյունքում երկրում կտրուկ աճ է ապրել ինքնաշեն սիգարետի օգտագործումը, ինչից բյուջեն որևէ կերպով չի շահել, իսկ կորցրած եկամուտը կազմել է մոտ 300 միլիոն լարի։

Բնակչությունը դժգոհում է․ սիգարետ սպառողները ծխելը թողնելու  փոխարեն, նախապատվությունը տալիս են ավելի էժան ու հաճախ անորակ արտադրանքին, որի շրջանառության առյուծի բաժինը ստվերային է։

Ամենամեծ կորուստը կրել են արտադրանքի օրինական վաճառողները․ օրինական շրջանառությունը կրճատվել է 40-45%-ով