Ռոհանիի էներգետիկ առաջարկը Հայաստանին

Իրանի նախագահ Հասան Ռոհանիի աշխատանքային այցը Երևան և նրա մասնակցությունը Բարձրագույն Եվրասիական տնտեսական խորհրդի նիստին՝ հրավիրյալ երկրի ղեկավարի կարգավիճակով, անցնող շաբաթվա կարևոր քաղաքական իրադարձություններից էր Հայաստանում։ ԵԱՏՄ նիստին մասնակցելու հետ մեկտեղ՝ իրանցի պատվավոր հյուրը նաև երկկողմ հանդիպում է ունեցել ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ։

Երկու կողմերը, ինչպես հաղորդում են վարչապետի աշխատակազմի տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի վարչությունից, Բաղրամյան 26-ում քննարկել են հայ-իրանական հարաբերությունների օրակարգային մի շարք հարցեր։ Հատկապես ուշագրավ է Իրանի նախագահի հայտարարությունը էներգետիկ ոլորտում երկկողմ համագործակցությունը ընդլայնելու պատրաստակամության մասին։ Ռոհանին ասել է, որ Իրանը պատրաստ է շարունակել աշխատանքները ՀՀ կառավարության հետ՝ ընդլայնելու «գազ՝ էլեկտրաէներգիայի դիմաց» ծրագրի ծավալները։ Ուշագրավ է, որ այս համատեքստում Իրանի նախագահն անդրադարձել է էներգետիկայի բնագավառի մեկ այլ՝ բավական հեռանկարային համարվող և այսօր աշխարհում արագ տեմպերով զարգացող ուղղությանը՝ վերականգնվող էներգետիկային՝ ասելով, որ միաժամանակ իրանական կողմը պատրաստակամ է Հայաստանում գազի, քամու և արևի միջոցով էլեկտրաէներգիայի արտադրության ծրագրերի իրականացմանը:

«Մենք շահագրգռված ենք էներգետիկայի ոլորտում տարածաշրջանային նախագծերի կյանքի կոչմամբ և ենթակառուցվածքների զարգացմամբ», – ասել է Ռոհանին՝ ավելացնելով, որ իրենք պատրաստակամ են քննարկել նաև Մեղրու ՀԷԿ-ի կառուցման ծրագիրը կյանքի կոչելու գործընթացը։

Վարչապետ Փաշինյանն էլ ողջունել է իրանական կողմի պատրաստակամությունը՝ ընդլայնելու «գազ՝ էլեկտրաէներգիայի դիմաց» ծրագիրը: Նշվում է, որ Հայաստանի վարչապետն ու Իրանի նախագահը երկու երկրների կառավարությունների պատասխանատուներին հանձնարարել են սեղմ ժամկետներում մշակել և ներկայացնել նշված ոլորտում համագործակցության ընդլայնման առաջարկություններ:

Հատկանշական է, որ այս հայտարարություններում չի հիշատակվում նույն էներգետիկայի ոլորտում հայ-իրանական համագործակցությանը առնչվող մի քանի այլ կարևոր հարցերի՝ ո՛չ Հայաստան-Իրան 3-րդ էլեկտրահաղորդման գծի (ԷՀԳ) շինարարության ընթացքի, ո՛չ Հայաստանի տարածքով իրանական գազ տարանցելու նախագծի հեռանկարների, ո՛չ էլ «գազ՝ ապրանքի դիմաց» գործարքի շուրջ բանակցությունների մասին։

Այս հարցերի վերաբերյալ վերջին ամիսներին հայտարարություններ ու մեկնաբանություններ եղել են տարբեր մակարդակներով, այդ թվում՝ պաշտոնական մակարդակով։ Մասնավորապես, հուլիսին Թեհրան այցելելուց հետո ՀՀ փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանը հաստատեց իր իրանցի գործընկերոջ՝ Իրանի էներգետիկայի նախարար Ռեզա Արդաքանյանի այն հայտարարությունը, որ Իրանն ու Հայաստանը բանակցություններ են վարում «գազ՝ ապրանքի դիմաց» ձևաչափով գործարք կնքելու հարցի շուրջ։ Իսկ Հայաստան-Իրան 3-րդ ԷՀԳ-ի վերաբերյալ Գրիգորյանը ասել է, որ իրանական կողմի հետ պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել՝ շինարարությունն ավարտին հասցնելու 18 ամսվա ընթացքում։

Ինչ վերաբերում է իրանական գազի տարանցմանը՝ հիշեցնենք, որ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը փետրվարին Թեհրան կատարած պաշտոնական այցի ընթացքում հայտարարել էր, որ Հայաստանը պատրաստ է Իրանի հետ տարանցման համագործակցություն ծավալել և լինել իրանական գազի տարանցիկ երկիր:

Հայաստան-Իրան էներգետիկ համագործակցության խորացման, ընդլայնման հեռանկարներին շատ ենք անդրադարձել, և այսօր էլ այս հարցը շարունակում է մնալ թե՛ քաղաքական, թե՛ հանրային ու փորձագիտական քննարկումների օրակարգում։ Հայաստանն իր էներգետիկ անվտանգությունն ամրապնդելու և այս ոլորտը հնարավորինս բազմազանեցնելու, հավասարակշռելու, այլընտրանքներ գտնելու շատ լուրջ խնդիր ունի։ Եվ իր ածխաջրածնային ռեսուրսներով հարուստ մեր հարևանը՝ Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը, այս առումով ռազմավարական նշանակություն ունեցող գործընկեր է։ Միայն թե հարցն այն է, թե որքանո՞վ կհաջողվի իրացնել առկա ներուժը։

Թեմայի շուրջ «Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Էներգետիկ անվտանգության ինստիտուտի նախագահ Վահե Դավթյանը։

– Պարոն Դավթյան, «գազ՝ ապրանքի դիմաց» ձևաչափը որքանո՞վ է կապված «գազ՝ էլեկտրաէներգիայի դիմաց» ծրագրի հետ։ Արդյոք դա նո՞ւյն ծրագիրն է։ Եվ ի՞նչ կասեք Իրանի նախագահի վերոնշյալ հայտարարությունների մասին։ Ի՞նչ վիճակում է հայ-իրանական համագործակցությունը էներգետիկայի ոլորտում։ Խորացման միտումներ կա՞ն։

– «Գազ՝ էլեկտրաէներգիայի դիմաց» բարտերային գործարքի շրջանակներում որոշակի դինամիկա նկատվում է։

Մասնավորապես, 2006-2007 թթ․-ից, այսինքն՝ Իրան-Հայաստան գազամուղը շահագործման հանձնելուց ի վեր առկա է դրական դինամիկա։ Խոսենք կոնկրետ թվերով։ Եթե վերոհիշյալ ժամանակահատվածում այդ գազամուղով մենք ներկրում էինք մոտ 250 միլիոն մ³ գազ, ապա 2018 թ․ դրությամբ ներկրումը հասնում է արդեն 450 միլիոն մ³-ի։ Այս տարվա դրությամբ կանխատեսում ենք մինչև 500 միլիոն մ³ գազի մատակարարում։ Այսինքն՝ ակներև է որոշակի դրական դինամիկա։ Այնուամենայնիվ, սրանք դեռ այն ծավալները չեն, որոնք թույլ կտան մեզ խոսելու իրական էներգետիկ տարատեսականացման (դիվերսիֆիկացիայի) մասին։

Ինչ վերաբերում է «գազ՝ ապրանքի դիմաց» հնարավոր մոդելի կիրառմանը, որի մասին խոսվել է փոխվարչապետի մակարդակով, ապա սա ամենևին էլ նոր ձևաչափ չէ։ Նախկինում՝ 1990-ականների վերջերին, մենք նման ձևաչափով աշխատել ենք, մասնավորապես, Թուրքմենստանի հետ և ներկրելով թուրքմենական գազ՝ վճարման մոտ 50 տոկոսն ապահովում էինք տեքստիլ արտադրության ապրանքներով։

Առավել մանրամասն՝ սկզբնաղբյուր հոդվածում: