Մեկուկեսդարյա պատմություն ունեցող հայկական ռուսական գյուղ՝ Պրիվոլնոյե (Տեսանյութ)

Մի քանի տարի առաջ փաստորեն «նախաձեռնվեց» Հայաստանի մի շարք բնակավայրերի վերանվանման հարցը։ Լոռու մարզում առաջարկվել է անվանափոխել 28 քաղաքներ եւ գյուղեր, ընդ որում՝ նշվում է երկու պատճառ. անվանումներն «օտար» են եւ «անբարեհունչ»։ Պաշտոնյաների անբարեհաճությանն են արժանացել Ալավերդի, Ախթալա անվանումները, ռուսական ու մոլոկանների մի շարք գյուղեր՝ Մեդովկա, Կրուգլայա շիշկա, Նովոսելցովո, Սարատովկա, Միխայլովկա եւ այլն։ «Օտարների» մեջ է հայտնվել նաեւ գյուղը, որը կրում է ռուս մեծ բանաստեղծի՝ Ալեքսանդր Սերգեեւիչ Պուշկին անունը՝ Պուշկինո։ NEWS.am-ի թղթակիցները եղել են Պրիվոլնոյե գյուղում (այն նույնպես ենթակա է անվանափոխման), զրուցել գյուղի բնակիչների հետ նրա խնդիրների ու հեռանկարների մասին։

Այն պահին, երբ ռեպորտաժը գյուղից արդեն պատրաստ էր, տեղեկություն ստացանք, որ ռուսական անվանումներով գյուղերը, հավանաբար, այնուամենայնիվ, չեն անվանափոխվի։ Սակայն առայժմ պաշտոնական հաստատում չի ստացվել։

Վալենտինա Իվանովան Պրիվոլնոյե գյուղի փոստի միակ աշխատակիցն է։ Հինավուրց շենքը, որտեղ գտնվում է փոստի բաժանմունքը, զարդարված է անցյալի ու ներկայի խորհրդանշաններով, երկու ցուցանակներով. հին՝ «Հայկական ԽՍՀ» եւ նոր՝ փայլուն կապույտ։

Վալյա մորաքույրը գյուղի հիմնադիրների հետնորդն է։ Անդրեյ Իվանով պապը եկել է այստեղ 1898-ին ծառայության, ամուսնացել ու այդպես էլ մնացել է։ «Այն ժամանակ գյուղը գրված էր Թիֆլիսի նահանգի վրա, Բորչալուի գավառում»,- ասում է Վալյա մորաքույրը։ Խնդրանքին՝ պատմել ընտանիքի պատմությունը տեսախցիկի առջեւ, թափահարում է ձեռքերը եւ հրաժարվում։ Ի պատասխան խնդրում է. շնիկին չե՞ք վերցնի, թե չէ շատացել են։ Վալյա մորաքրոջ երկու թոռնուհիները լսում են խոսակցությունը՝ ամեն մեկի ձեռքին մի շնիկ։ Վալյա մորաքույրը վեց թոռ ունի, իր իսկ բնորոշմամբ՝ չորս կազակ եւ երկու աղջիկ։ Մի թոռն այժմ ծառայում է Ղարաբաղում։ «Աշխատավարձն ու նպաստը քիչ են, շատ դժվար է»,- հոգոց է հանում Վալենտինա Իվանովան։

Երբեմնի ռուսական բնակչությունը գյուղում մեծամասնություն էր կազմում։ ԽՍՀՄ փլուզումից հետո գրեթե ամբողջ ռուս բնակչությունը մեկնեց Ռուսաստան։ Մնացին մի քանի տասնյակ ընտանիքներ, հիմնականում ծերերը։

Այստեղ Պուշկինն է եղել...

Պրիվոլնոյե գյուղը սկզբում զինվորական բնակատեղիր էր։ Հիմնադրվել է տասնիններորդ դարի 20-ական թվականներին, երբ Ռուսաստանը սկսեց ակտիվորեն յուրացնել նոր տարածքներ։ Էրզրում ճամփորդելիս մեծ բանաստեղծ Ալեքսանդր Պուշկինն այցելել է այս վայրեր։ Այդ իրադարձության վկայություններն են Պուշկինյան լեռնանցք, Պուշկինո գյուղ անվանումները։ Կարծիք կա, որ Պրիվոլնոյե գյուղի անվանումը նույնպես պատկանում է մեծ բանաստեղծին, որը հիացել է լայնարձակ տարածքով։ Այլ տվյալներով՝ գյուղն անվանակոչել են առաջին վերաբնակները, որոնք հարազատներին գրել են, որ նոր վայրում լավ ու ազատ (привольно) են ապրում։

Խորհրդային ավտոարդյունաբերության փառքը

Պրիվոլնոյե մեկնելիս մեզ հաճախ զգուշացնում էին՝ գնացեք բարձր ավտոմեքենայով, ավելի լավ է «Նիվայով»։ Ոչ մի հարմար բան չգտնելով՝ մենք երթուղի գծեցինք՝ հասնել Ստեփանավան, որտեղ մեզ կդիմավորեն եւ կտանեն գյուղ տեղի տրանսպորտով։ «Ամենագնացը» «Ժիգուլին» էր, որի վարորդը՝ Արմենը, վարպետորեն հաղթահարում էր փոսերը, խրամատները եւ ամեն տեսակ այլ խոչընդոտները։ «Ընդամենը տասը կիլոմետր է, բայց քառասուն րոպե ժամանակ է խլում, էլ չեմ ասում նյարդերի մասին»,- փաստում է վարորդը։ Եվ իրոք, ճանապարհին մենք բազմիցս ուրախանալու առիթ ունեցանք, որ քանդված ճանապարհին չենք հայտնվել սովորական մեքենայով։ Ամենահետաքրքիրն այն է, որ ճանապարհը նախկինում արդեն փորձել են նորոգել։ Բայց ինչպե՞ս։ Փող, հավաստիացնում են գյուղացիները, դուրս գրել են, բայց ճանապարհը չեն կառուցել։ Այժմ այն թղթի վրա կա, բայց ամանում չկա։

Ի մեծ ուրախություն գյուղի բնակիչների, արդեն որոշ ժամանակ աշխատում է Ստեփանավան տանող ավտոբուսը, եւ անգամ օրը երեք անգամ։ Մինչ այդ դա էլ չկար։ Ընդ որում՝ անմիջապես շրջկենտրոն՝ Տաշիր, նախկին Կալինինո, տրանսպորտ չի աշխատում, բայց այդ մասին՝ ստորեւ։ Ուղեվարձը մինչեւ Ստեփանավան 400 դրամ է, եւ ավտոբուսը պարզապես փրկություն է ընտանիքների համար, որոնց երեխաները հաճախում են երաժշտական կամ այլ խմբակներ։ Գյուղում դրանք չկան։ «Որքան երկար կդիմանա ավտոբուսը՝ պարզ չէ»,- մտահոգությունները հաստատում է Արմենը։ Եվ այո, ավտոբուսը նույնպես խորհրդային արտադրության է՝ ՊԱԶ, արտասահմանյան մակնիշի մեքենաներն այստեղ չեն «գոյատեւում»։

Գյուղի երեխեքը

1000 բնակիչ ունեցող գյուղի համար երեխաները զարմանալիորեն շատ են։ Տեղի դպրոցում 280 աշակերտ կա։ Կա մարզադահլիճ, հրապարակ։ Ռուսական դպրոցը լիովին վերաորակավորվել է հայկականի, եւ ռուս երեխաներն ու խառնամուսնություններից ծնվածները հաճախում են հայկական դպրոց։ Մանկապարտեզ չունեն։

«Երեխաները շատ տաղանդավոր են , բազմիցս հաղթել են մրցույթներում, այդ թվում հանրապետական մասշտաբի մրցույթներում»,- ասում է գյուղի ակտիվիստ Ռուզաննա Տոմեյանը։ Մյուս ակտիվիստների հետ Ռուզաննան նախաձեռնում է կրթական ծրագրեր, փորձում բարեկարգել գյուղը։

Հոգնելով հյուրերին զննելուց՝ դեռահասների երամը վերադարձավ հիասքանչ զբաղմունքին՝ գնդակ գլորելուն Լոռու կապտապղնձագույն երկնքի տակ։

Միքայել հրեշտակապետի եկեղեցին եւ կղմինդրե տանիքները

Գյուղի մեջտեղում ուղղափառ եկեղեցին է, կրում է Միքայել հրեշտակապետի անունը։ Կառուցվել է 1875 թվականին։ Ժամերգությունը եկեղեցում կատարվում է տոնական օրերին, երբ գալիս է տեր հայրը Երեւանից կամ Վանաձորից։ Եկեղեցուն հետեւում է մի ռուս կին։

Դռան վերին անկյունում քամուց դողում է ցանցկեն սարդոստայնը։ Եկեղեցում, ինչպես բոլոր եկեղեցիներում, անդորր է ու լռություն։ Խորհրդային ժամանակներում այստեղ պահեստ է եղել։ Թեք, գրեթե նավի «տրապ» հիշեցնող սանդուղքով բարձրանում ենք զանգակատուն։ Աստիճանափայտերը, բազրիքները հինավուրց են։ Զանգակատունը երեք զանգ ունի։ Ամենամեծը անվանական է, վրան ձուլված է՝ Հրեշտակապետ Միքայել, Գյուղ Պրիվոլնոյե»։ Մյուս երկու զանգերն ավելի փոքր են։ Գլխավոր զանգը ժամանակին ցած է նետվել զանգակատնից եւ ճաքել։ Այժմ եկեղեցու շենքն ակնհայտորեն վերանորոգմանկարիք ունի։