Իռլանդական «RyanAir» ընկերությունը մտադրություն ունի առաջիկայում մուտք գործել հայկական ավիաշուկա.

Այսօր հայտնի դարձավ, որ իռլանդական «RyanAir» ընկերությունը մտադրություն ունի առաջիկայում մուտք գործել հայկական ավիաշուկա, և այժմ այդ գործընթացի շուրջ քննարկումներ են ընթանում Քաղավիացիայի կոմիտեի, «Զվարթնոց» օդանավակայանի հետ: Նոր ավիափոխադրողի, բաց երկնքի քաղաքականության, հայկական ավիաշուկայում տիրող իրավիճակի, ավիատոմսերի գների և այլ հարցերի շուրջ NEWS.am-ը զրուցել է ավիացիոն ոլորտի փորձագետ Նավասարդ Խաչատրյանի հետ։

Հայաստանի կառավարությունը քննարկում է իռլանդական Ryanair ընկերության՝ Հայաստանյան ավիաշուկա մուտքի հնարավորությունը։ Որքանո՞վ է վստահելի օտարերկրյա փոխադրողը, ի՞նչ ազդեցություն այն կարող է ունենալ տեղական փոխադրողների վրա։

Լոուքոսթեր բերելու ծրագրի ջատագովը Քաղաքացիական ավիացիայի կոմիտեի նախագահ Տաթևիկ Ռևազյանն է։ Ավիացիոն ոլորտում իմ ունեցած փորձը թույլ է տալիս փաստելու, որ դրսի լոուքոսթերները անվերահսկելի փոխադրողներ են, դրանց վրա հույս դնել չի կարելի, դրանք փուչիկի նման են, վերջում պայթում են։ Նման փոխադրողները բիզնես պլան չունեն, շրջանառության հաշվին փորձում են ցածր գներ առաջարկել, շահույթ չունեն, քանի որ գներն ինքնարժեքից ցածր են, ինչի պայմաններում հնարավոր է հանկարծակի դադարեցնեն իրենց գործունեությունը։

Կարո՞ղ եք օրինակներ բերել։

Օրինակ՝ եվրոպական երկրների լոուքոսթերների վերջին տարիների սնանկացումները. 2017-ին սնանկացան Monarchը և Air Berlinը, 2018-ին Azurairը, Air Italy & Meridianaն, Cobalt Airը, Primera Airը, Small Planet Airlinesը, Skyworksը, 2019-ին Germaniaը, Fly BMIը, իսլանդական Wow airը, 2019–ին 1Q-ին առաջին անգամ 14մլն դոլար կորուստների մասին հայտարարեց նույն իռլանդական հսկա Ryanair–ը, ներկայումս մոտ է սնանկացմանը ռուսական «Պոբեդան», եթե Ռուսաստանի կառավարությունը ֆինանսական ռեսուրսներ չներարկի։ Կարծում եմ՝ մեր կառավարությունը դեռ մոլորության մեջ է՝ փորձելով իռլանդական Ryanair-ին բերել Հայաստան։

Վերջին տարիների ընթացքում նոր (տեղական և միջազգային) ավիաընկերությունների մուտքը հայկական շուկա ի՞նչ ազդեցություն է թողել տոմսերի գների և նոր ուղղությունների վրա։

2013–ի հոկտեմբերի 23–ին մեր կառավարությունը որդեգրեց բաց երկնքի քաղաքականությունը, ինչի արդյունքում 8 ռուսական փոխադրողներ անմիջապես հայտարարեցին դեպի Հայաստան ավիափոխադրումներ իրականացնելու իրենց ցանկության մասին և առ այսօր էլ թռիչքներ են իրականացնում։ Դա արվեց հապճեպ, առանց նախապատրաստվելու, առանց Քաղաքացիական ավիացիայի միջազգային կազմակերպության (ICAO) առաջարկները հաշվի առնելու`ուղղակի ի նպաստ ռուսական ընկերությունների։ 2013-ին նորաստեղծ ազգային ավիափոխադրող Air Armenia ավիաընկերությունը ընդամենը 1 տարվա ընթացքում սնանկացավ`չդիմանալով ռուսական ընկերությունների գնային ակնհայտ դեմպինգին։ Այն ժամանակ վարչապետի մոտ հարց բարձրացրինք այն մասին, որ սա ռուսական ավիաընկերությունների կողմից կազմակերպված խաղ է, որ գները երկար չեն կարող այսպես ցածր մնալ, երբ Air Armenia-ն սնանկանա և մրցակից ազգային փոխադրող չլինի, ռուսական ավիաընկերությունները նորից կբարձրացնեն գները։ Մեր բարձրացրած խնդիրն անտեսվեց, արդյունքում ավիատոմսերի գները շեշտակի բարձրացան։ Օրինակ՝ երեկ Երեվան-Մոսկվա (Դոմոդեդովո) մեկ ուղղությամբ ավիատոմսը S7 Սիբիր ավիաընկերությունից գնել ենք 262 հազար դրամով, մինչդեռ 2008-ի նույն ժամանակահատվածում, երբ դեռ գործում էր հայկական «Արմավիա» ավիաընկերությունը, Երևան-Մոսկվա միակողմանի ուղղությունն արժեր 43 հազ դրամ։ Արդեն 6 տարի է, ինչ մենք չունենք ֆինանսապես առողջ ազգային փոխադրող, որի առկայության և մրցակցության պարագայում դրսի ավիաընկերությունները ստիպված կիջեցնեն ավիատոմսերի գները։ Քաղավիացիայի կոմիտեի նախագահին բազմիցս բացատրել ենք, որ արտերկրյա փոխադրողների հակված չեն էժան ավիատոմսեր առաջարկել, պետք է մրցակցելով իջեցնել գները, սակայն մեր կարծիքը հաշվի չեն առել։

Ըստ Ձեզ, արդյոք Հայաստանի կառավարությունը հետևություններ արե՞լ է «Պոբեդա» ավիաընկերության վերջին քայլից, երբ որոշվեց ձմեռային սեզոնին դադարեցրել դեպի Գյումրի տոմսերի վաճառքը, իսկ հաջորդ օրը ընկերությունը վերանայեց որոշումը։ Նման դեպքերը բացառելու համար ի՞նչ քայլեր է անհրաժեշտ իրականացնել։

Եթե նոր ազգային ավիափոխադրող ստեղծվի, որին կտրվի պետական աջակցություն, ապա մենք կախվածություն չեք ունենա «Պոբեդայի» նման ընկերությունների անկանխատեսելի գործունեությունից։ Նորից եմ պնդում, դրսի ավիաընկերությունները անվերահսկելի են, հետևաբար՝ անվստահելի, և ցանկացած ժամանակ կարող են դադարեցնել իրենց թռիչքները։

Ներկայումս ի՞նչ առաջնահերթ խնդիրներ եք տեսնում ավիացիայի ոլորտում, այս ոլորտի պետական կարգավորման արդյունավետոթյան բարձրացման համար ի՞նչ է անհրաժեշտ։

Հիշեցնեմ, որ նոր կառավարությունն իր գործունեության 60 էջանոց ծրագրում ավիացիայի ոլորտին ընդամենը 2 նախադասություն էր հատկացրել` ավելացնել միջազգային չվերթների հաճախականությունները և Քաղաքացիական ավիացիայի կոմիտեն կհետևի օդի էկոլոգիայի խնդիրներին, բայց արի ու տես, մինչ օրս այդպես էլ ավիաընկերությունները չեն հետևում օդի էկոլոգիայի խնդիրներին. Օրինակ՝ իրանական ծագումով «Արմենիա Էյրվեյզը» 2 ամիս առաջ սկսեց օրական թռիչքներ իրականացնել դեպի Թեհրան մոտ 30 տարեկան Bae146 օդանավով, որն ունի 4 շարժիչ և 1 ժամում ծախսում է 3,6 տոննա նավթ՝ պատճառելով բնապահպանական մեծ վնասներ։ Մենք ազգային փոխադրող ունենալու մեծ ներուժ ունենք, բայց դրա համար անհրաժեշտ է պետական աջակցություն։ Նման պայմաններում մենք հնարավոր է ունենանք ամերիկյան, եվրոպական և անգամ ռուսական ներդրողներ, որոնք պատրաստ կլինեն իրական ներդրումներ կատարել հայկական ավիացիոն ոլորտում։ Ապրիլին Կառավարությունը ընդունեց Ավիացիայի մասին հայեցակարգ, համաձայն որի՝ տեղական փոխադրող ունենալը դարձավ առաջնահերթություն, ինչը լրիվ հակասում էր փետրվարին ընդունված կառավարության ծրագրի դրույթներին։ Սակայն անգամ այդ համաձայնագիրը կրեց դեկլարատիվ բնույթ, և տեղական փոխադրող ունենալու ուղղությամբ լուրջ քայլեր չձեռնարկվեցին։ Ես հույս ունեմ՝ վարչապետը կվերադառնա ապրիլին ընդունած հայեցակարգին։