Իջևանում անտառհատման խնդիրը ի ցույց դրեց հայաստանյան կյանքի մի շարք սոցիալ-հոգեբանական խնդիրներ

Իջևանում անտառհատման խնդիրը ի ցույց դրեց հայաստանյան կյանքի մի շարք սոցիալ-հոգեբանական խնդիրներ, տարբեր շերտավորումներով՝ դառնալով յուրօրինակ լակմուսի թուղթ կամ Հայաստանում գոյություն ունեցած իրողությունների գերռենտգեն: Բացահայտված պատկերը, մեղմ ասած, մխիթարական չէ, ինչով թերևս պայմանավորված էր հանգամանքը, որ իշխանությունն Իջևանի դեպքերին արձագանքեց ԱԱԾ պետի մակարդակով: Այստեղ, անշուշտ, միայն ներքաղաքական կամ «դավադիր» շերտերի փնտրտուքի հարց չէ, այլ հասարակական օրգանիզմում հոգեբանական այլայլումների, որոնց կայունացման այլ մեխանիզմներ, քան Ազգային անվտանգության ծառայությունը՝ Հայաստանը, դժբախտաբար, չունի: Իջևանը կենտրոնացրեց հանրության ուշադրությունը անօրինական հատվող անտառների վրա, մինչդեռ պետք է նաև իջևանյան «համայնապատկերում» ուշադրությունից դուրս չմնա մեկ այլ հատում՝ Հայաստանում քաղաքական համակարգի, քաղաքականության հատումը, որ «օրինական» և անօրինական բոլոր ճանապարհներով կատարվել է Հայաստանում նախորդ քառորդ դարի ընթացքում: Քաղաքական համակարգը պետք է լինի այն մեխանիզմներից առանցքայինը, որոնց նպատակը կամ խնդիրն է հասարակությունը, պետության հանրային օրգանիզմը զերծ պահել սոցիալ-հոգեբանական այլայլումներից, կառավարել այդ օրգանիզմը, ապահովել դիմադրունակությունը և հասարակական կարծիքի ինստիտուտի կայունությունը, դրա արժեհամակարգային բազան:

Ի վերջո, Հայաստանում կոռուպցիոն սխեմայի խորքային արմատավորումը և դրա սոցիալ-հոգեբանական ադապտացիայի գործընթացը տեղի է ունեցել քաղաքական համակարգի հիմնավորապես հատման հետ զուգահեռ: Որովհետև չի կարող լինել գործող, մրցակցային քաղաքական համակարգ և, միաժամանակ, գործող, կենսունակ, վերից վար կոռումպացված և այդ առումով «ինստիտուցիոնալացված» կառավարող համակարգ: Երկրները, որտեղ կոռուպցիան կազմում է այդ երկրի կյանքի ուղնուծուծը, աչքի են ընկնում հենց քաղաքական համակարգի չգոյությամբ: Այդ պարագայում, երբ չկա քաղաքական համակարգ, բայց նաև կոռուպցիա, անխուսափելի է դառնում արդեն դիկտատուրայի հանգամանքը, որովհետև այդ դեպքում համակարգային կոռուպցիան հնարավոր է զսպել արդեն միայն այդպես՝ հանրությանը պարտադրելով միաբևեռ քաղաքական համակարգ, որտեղ օրինականությունն արդեն գերազանցապես պայմանավորված է պարտադրանքով, ոչ թե արժեհամակարգով, մտածողությամբ, մշակույթով, ու բավարար է հանել պարտադրանքն ու ամեն ինչ կհայտնվի փլուզման և ապամոնտաժման վտանգի առաջ: Գործնականում այդ իրողությունն է Հայաստանում շատ դիտարկվող Սինգապուրում, որտեղ չկա կոռուպցիա, բայց չկա նաև քաղաքական մրցակցային համակարգ, որպես այդպիսին, և կա օրինականության դիկտատուրա, որը հիացնում է հեռվից, սակայն գործունակ կարող է լինել Սինգապուրի, բայց ոչ Հայաստանի համար: Որովհետև Հայաստանի համար ժողովրդավարությունը մրցակցային էական առավելություն է, որը անվտանգության համալիրի հիմնարար բաղադրիչ է:

Ըստ այդմ, Հայաստանում քաղաքական համակարգի ձևավորումը չունի այլընտրանք, այդ թվում՝ ազգային անվտանգության տեսանկյունից: Հայաստանը չի կարող անվտանգության կոնցեպտուալ հարցեր լուծել, քանի դեռ հանրային սոցիալ-հոգեբանական այլայլումների զսպման և օրգանիզմի կառավարման մեխանիզմ է դիտվում ԱԱԾ-ն, ոչ թե կայացած և արդիական քաղաքական համակարգը: Իջևանն այդ իմաստով առայժմ ցույց տվեց մերկությունը, ընդ որում ոչ միայն նախորդ համակարգի շրջանի համար, այլ նաև ներկայիս իրողությունների, երբ իրավիճակը դեռևս չի արժանացել, կառավարությունից բացի, որևէ այլ քաղաքական ուժի կոնցեպտուալ գնահատականի, սոցիալական արձագանքի օպերատիվությունից բացի: Զուգահեռ, կա իրավիճակը մանիպուլյատիվ քարոզչության համար օգտագործելու նախկին համակարգի ջանքը, ինչն իր հերթին վկայում է, որ Հայաստանի քաղաքական համակարգը չի կարող ձևավորվել, եթե ակտիվ բևեռը նախկին համակարգն է, իսկ դրան զուգահեռ չկա նոր քաղաքական ակտիվ բևեռի ոչ միայն առկայություն, այլ նույնիսկ նշույլ, ուրվագիծ:

ԱԱԾ-ն այս դեպքում գուցե միշտ կկարողանա ապահովել հետ չգնալու ռիսկից, բայց հազիվ թե հնարավոր լինի ԱԱԾ ուժերով ապահովել հիմնարար կերպով առաջ գնալու հրամայականի սպասարկումը: Դա պետք է անի մրցակցային քաղաքական համակարգը, որն էլ կարող է կառուցվել ներկայի և ապագայի բովանդակային դիսկուրսի, ոչ թե ներկայի հանդեպ նախկինի թելադրած մանիպուլյատիվ պրոպագանդայի մթնոլորտը քաղաքական այլախոհության կամ այլընտրանքի տեղ անցկացնելով:

1in.am