Տեր-Պետրոսյանը ԼՂ հարցով ծրագիր է առաջարկել՝ գաղտնի պահելու պայմանով. «Վիկիլիքսի» գաղտնազերծումը

«ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը վերջերս հաճախ է անդրադառնում արցախյան
հակամարտության կարգավորման հարցում հայտնի «մադրիդյան սկզբունք­ներին» և
ընդգծում դրանք պարզաբանե­լու հարցը: Նման հայտարարությամբ նա առաջին անգամ
հանդես էր եկել Ստեփանակերտում Արցախի և Հայաստանի անվտանգության
խորհուրդների համա­տեղ նիստում, իսկ ապրիլի 7-ին այդ մա­սին կրկին նշեց
արդեն Երկրապահ կա­մավորականների միության արտահերթ համագումարում ելույթ
ունենալիս:

«Անհրաժեշտ է հստակ պարզաբանում ստանալ՝ ի՞նչ կարող են նշանակել
«մադ­րիդյան սկզբունքներ գործնականում, ի՞նչ հնարավոր ելքերի կարող են
հանգեց­նել այդ սկզբունքների շրջա­նակում ընթացող բանակցությունները: Եվ
ուզում եմ ասել, որ Վիեննայում այդ հարցի հստակ պատասխանը չեմ ստացել, և
մի­այն այն բանից հետո, երբ կստանամ այդ հարցի շատ հստակ պատասխանը, մենք
հստակ կհայտարարենք՝ որքանով են ըն­դունելի և որքանով են անընդունելի այդ
սկզբունքները մեզ համար, և, ընդհանրա­պես, ընդունելի են, թե ընդունելի
չեն»:

Նշենք, որ «մադրիդյան սկզբունքները» Հայաստանին և Ադրբեջանին
առաջարկ­վել են 2007 թվականի նոյեմբերին Մադրիդում, իսկ թարմացված
տարբերակի մի մասն էլ հրապարակվել է 2009 թվականի հուլիսի 10-ին: Հիմնական
սկզբունքների մեջ է մտնում, օրինակ, նախկին ԼՂԻՄ շրջապատող տարածքների
հանձնումն Ադրբեջանին, ներքին տեղահանված փախստականների՝ իրենց բնակության
նախկին վայրերը վերադառնալու իրա­վունքը, միջանկյալ կարգավիճակ և այլն:
Սակայն շատ հետաքրքիր գործընթաց­ներ են եղել մինչ «մադրիդյան»
սկզբունքնե­րի հրապարակումը: Խոսքը վերաբերում է հատկապես այդ սկզբունքների
շուրջ ՀՀ առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հայտարարություններին,
դիրքորոշումներին և «Վիկիլիքսի» գաղտնազերծմանը: Նախ՝ գաղտնիք
չէ, որ ՀՀ առաջին նախա­գահը մշտապես բացասաբար է արտահայտվել «մադրիդյան
սկզբունքների» մասին և երբեք չի թաքցրել այդ մասին: 

Եվ հե­տաքրքիր է, որ շատ դեպքերում առաջին նախագահի խոսքերն այլ բան են
ասում, գաղտնազերծված փաստաթղթերը՝ այլ: Նախ՝ նշենք, որ 2017 թվականի մարտի
22-ին հարցազրույց տալով «Օրակարգից դուրս» հաղորդաշարին՝ Լևոն
Տեր-Պետրոսյանը հայտարարել էր, թե ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման
որևէ ծրագիր նա չի առաջարկել:

«Բոլոր առաջարկները, որ մինչև հիմա հնչել են, եղել են ոչ թե մեր
առաջարկները կամ Ադրբեջանի կամ Ղարաբաղի, այլ միջազգային այդ կառույցների
առաջարկները մեզ՝ հակամարտող կողմերին: Հարցը կոնկրետ է դրված, կա մի
կարգավորման պլան՝ այսպես կոչված, «մադրիդյան սկզբունքների» հիման վրա, որն
արդեն բանակցվում է՝ 2007-ից սկսած»,- ասել է առաջին նախագահը, իսկ դեռևս
2007 թվականի վերջերին, երբ նա ակտիվացել էր և վերադարձել
քաղաքականություն, առիթը բաց չէր թողնում քննադատելու այդ սկզբունքները:
Եվ ահա, «Վիկիլիքսի» հոդվածը, որը հրապարակվել է 2007 թվականի հոկտեմբեր
17-ին, պատմում է այն մասին, թե ինչպես առաջին նախագահը Մինսկի խմբի
բանակցող Մեթյու Բրայզային փորձել էր փոխանցել իր դիտարկումները, սակայն
գաղտնիությունը պահելու պայմանով:

«Նկատի ունենալով նախագահ Քոչարյանի առաջիկա հեռանալը պաշտոնից՝ Լևոն
Տեր-Պետրոսյանը կարծում է, որ Մինսկի խմբի համանախագահները պետք է
փաստաթուղթ կազմեն՝ ֆիքսելու բա­նակցությունների վիճակը: Նա չցանկա­ցավ, որ
սա արձանագրվի որպես իր գա­ղափար, սակայն հույս ուներ, որ Բրայզան սա
մյուս համանախագահներին կներկայացնի որպես իր սեփական նախաձեռնու­թյուն»,-
ասվում է հոդվածում:

Հոդվածում նշվում է, թե առաջին նա­խագահը նշել է, որ պետք է լինի որևէ
ֆորմալ փաստաթուղթ, որը կարձանագ­րեր, թե ինչի էր հաջողվել հասնել ԼՂ
բանակցություններում: «Նա գտնում էր, որ Մինսկի խմբի համանախագահների համար
դա անելու լավագույն ճանապարհը գուցե այն էր, որ կազմեր ֆորմալ
փաստաթուղթ, որը երկու կողմերին կառաջարկեր արդեն իսկ արդյունավետորեն
համաձայնեցված, բոլոր տարրերը ընդգր­կող լուծման ծրագիր»,-գրում է թերթը: