«Նոր պատերազմ՝ նոր տարածքներ» հայեցակարգի քաղաքակրթական չափումը. Ռոբերտ Ղևոնդյան

Հայաստանի Պաշտպանության նախարարի հայտարարությունը՝ «Խաղաղություն՝ տարածքների դիմաց» սկզբունքից «Նոր պատերազմ՝ նոր տարածքներ» սկզբունքին անցում կատարելու մասին, ներքին ու արտաքին մեծ արձագանք ստացավ: Ակնհայտ էր, որ Հայաստանում տեղի ունեցած փոփոխություններից հետո արտաքին քաղաքական իներտ գործելաոճը ևս կարիք ունի վերանայման: Հատկապես Արցախի խնդրում խաղաղություն մուրալու երկարամյա ավանդույթն ի վերջո պետք է փոփոխության ենթարկվեր:

Այս մասին իր դիրքորոշումը Operativ.am-ի հետ զրույցում հայտնեց Քաղաքական գիտությունների թեկնածու Ռոբերտ Ղևոնդյանը: Ըստ քաղաքագետի՝ հրադադարի հաստատումից ի վեր՝ երկու պետությունները բանակցային գործընթացում դիրքավորվել էին այնպես, որ հակառակորդի անդադար ագրեսիվ հռետորաբանությանն ու ռազմական սադրանքներին Հայաստանը պատասխանում էր միջազգային հանրությանն ուղղված խաղաղություն ապահովելու կոչերով: Սա քայլ առ քայլ ոգեշնչեց Ադրբեջանին և, ի վերջո, հանգեցրեց 2016 թվականի ապրիլյան պատերազմին:
 «Ի ուրախություն մեզ՝ հայ զինվորի ու սպայի անօրինակ քաջության դրսևորումով հնարավոր դարձավ վերադարձնել սեփական ուժերի նկատմամբ հավատն ու լավատեսությունը, իսկ այդ դեպքերից 3 տարի անց՝ արմատապես վերափոխել հայկական կողմի դիրքորոշումը»,- ասաց քաղաքագետը և հավելեց, որ «Նոր պատերազմ՝ նոր տարածքներ»-ը իրականում ոչ թե սկզբունք է, այլ աշխարհին հայկական գործոնի վերաիմաստավորման ու վերականգնման մասին հայտարարող հայեցակարգ:
«Խորհրդանշական էր, որ պաշտպանության նախարարի հայտարարությունը հնչեց աշխարհի ներկայում ամենահզոր գերտերությունում, որն ունակ է արտաքին լեգիտիմություն հաղորդել նման մոտեցմանը: Եվ ամենահետաքրքիրն այն է, որ ոչ ԱՄՆ-ի և ոչ էլ աշխարհաքաղաքական այլ կենտրոնների կողմից քննադատություններ մինչ այս պահը չեն հնչել»,- ասաց Ղևոնդյանը:
 Ի պատասխան ՀՀ Պաշտպանության նախարարի հայտարարության՝ հանդես է եկել միայն ադրբեջանական կողմը:

 Եթե Մեհրիբան Ալիևայի կանխատեսումը (Արցախի բոլոր քաղաքներում ադրբեջանական դրոշ կախելու մասին) կարելի է միայն մասնակիորեն կապել այս հարցի հետ, ապա Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարն ուղղակիորեն հայտարարեց, որ հայկական բանակի հարձակման անցնելու դեպքում նա Դավիթ Տոնոյանի հետ կհանդիպի Երևանում: Այս ագրեսիվ արձագանքը վկայում է հայկական կողմի մարտավարական քայլերի արդյունավետության մասին:
Այսպիսով՝ ի՞նչ է իրենից ներկայացնում «Նոր պատերազմ՝ նոր տարածքներ» հայեցակարգը քաղաքակրթական առումով:
«Լոնդոնի տնտեսագիտության դպրոցի պրոֆեսոր Մերի Կալդորն իր «Նոր և հին պատերազմներ» հիմնարար աշխատությունում, վերլուծելով նորահայտ «հիբրիդային» և «ցանցային» պատերազմների էությունը, ներկայացնում է իշխանության լեգիտիմության կարևորությունը անվտանգության ապահովման գործընթացում: Նա նշում է, որ առանց որևէ գոյություն ունեցող մեխանիզմի, լինի դա կրոնական կամ գաղափարական ֆանատիզմը, հասարակական պայմանագիրը, թե մեկ այլ համախմբող գաղափար, հնարավոր չէ ապահովել իշխող ուժի լեգիտիմությունը, հետևաբար նաև՝ պետական ինստիտուտների աշխատանքի արդյունավետությունը: Անվտանգության կառույցները, 1-ին հերթին՝ բանակը, կարիք ունեն հասարակական աջակցության, որի առկայությունը թե՛ բարոյահոգեբանական, թե՛ նյութական առումով կարող է վճռորոշ նշանակություն ունենալ:

Պատերազմների ֆինանսավորման մասին խոսելիս, Կալդորը, որպես օրինակ է բերում աշխարհի հայության կողմից Արցախին նյութական օգնություն տրամադրելը: Նմանօրինակ համախմբման հիմքերը մեզ համար ընկած են պատմության հոլովույթներում»,- մեջբերեց մեր զրուցակիցը՝ հավելելով.
«Հայկական լեռնաշխարհը մեր կողմից մշտապես ընկալվել է որպես հայության ձևավորման ու զարգացման բնականոն տարածություն: Կտրված լինելով այդ տարածության հիմնական հատվածից ու սփռվելով ամբողջ աշխարհով մեկ՝ հայ մարդու ենթագիտակցությունն այնուամենայնիվ չի կորցրել այն ելակետը, որ սեփական ինքնությունը հնարավոր է պահպանել միայն խորհրդանշական ՄԵՆՔ-ի գոյության պայմաններում: Հայության համար դա մեր ծագման աշխարհաքաղաքական տարածությունում անկախ պետականությունն է: Իսկ իրականում, հայկական լեռնաշխարհի մի անկյունում ծվարած Հայաստանը՝ որի սահմանները շուրջ 25 տարի առաջ կարողացանք մեծ ջանքերի գնով մի փոքր ընդարձակել: Ու թեև հաջորդող տարիներին ՀՀ գործող իշխանությունները հիմնականում զրկված էին ներքին լեգիտիմության մեծ պաշարից, սակայն ընդհանուր թշնամու դեմ համախմբվածությունը ամբողջապես դրսևորվեց 2016 թվականի ապրիլին»:

Իսկ թե ունի՞ հետհեղափոխական իշխանությունը լեգիտիմության անհրաժեշտ պաշար, քաղաքագետը պատասխանեց, որ «Թավշյա» հեղափոխությունից հետո իշխանությունն ունի աննախադե՛պ լեգիտիմության պաշար, ինչը հնարավորություն է տալիս վերանայել անվտանգության ապահովման հայեցակարգը:

Եթե նախկինում այն բավարարվում էր ամուր պաշտպանության համակարգի կայացումով, ապա այսօր հրամայականներն արդեն փոխվել են: «Նոր պատերազմ՝ նոր տարածքներ» հայեցակարգը ոչ միայն և ոչ այնքան զգուշացում է Ադրբեջանին, այլ քաղաքական, տնտեսական, մշակութային և մյուս բոլոր ոլորտներում համախմբման ու վերելքի ազդակ է ամբողջ հայության համար: Այն խորհրդանշում է երկարաժամկետ հեռանկարում հայկական քաղաքակրթության իր բնօրրան վերջնական վերադարձի մեկնարկը:
«Ինչպես նշեցինք՝ Հայաստանի համար, բացի ներկա իշխանության ներքին լեգիտիմության պաշարից, գոյություն ունի նաև համայն հայության պատմական անխուսափելիության հիմքով լեգիտիմության մեծ պաշար, որը ճանապարհ է հարթում նոր հայեցակարգի ընդունման ու դրանով առաջնորդման համար»,- կարծում է Ղևոնդյանը:
Իսկ ինչ վերաբերվում է Արցախյան հակամարտությանը, ապա այս հայեցակարգը տեղավորվում է հակառակորդի զսպման կանխարգելիչ գործողությունների տրամաբանությունում: Հայաստանը միակողմանիորեն արդեն կիրառում է տեսադիտման համակարգը, ինչի միջոցով հնարավոր է կանխել փոքր սադրանքները: Մյուս կողմից, Հայաստանը կանխում է նոր լայնամասշտաբ պատերազմը՝ բարձրացնելով սեփական պատրաստվածության մակարդակը տեխնիկատակտիկական ու բարոյահոգեբանական առումով:

Հակառակորդին այլ բան չի մնում անել, քան ներքին լսարանի համար հայտարարություններին զուգահեռ աստիճանաբար հրաժարվել ռևանշիստական նկրտումներից: Հայաստանի կողմից «Նոր պատերազմ՝ նոր տարածքներ» հայեցակարգի հետագա զարգացումն ու անհրաժեշտության դեպքում գործնական կիրառումը կարող է Արցախի խնդրի վերջնական հայանպաստ կարգավորման բանալին հանդիսանալ:

Զրուցեց Արաքսյա Սնխչյանը