Մշակույթի նախարարությունը չի պատրաստվում վերադարձնել պատմական արձանները՝ մինչ ցուցահանդեսի կայացումը

Operativ.am-ը օրեր առաջ հարցում էր ուղարկել Մշակույթի նախարարություն՝ «Պատմական հուշարձանների պահպանություն» քաղաքացիական նախաձեռնության խմբի այն հայտարարության կապակցությամբ, որում մշակույթի նախարար Հասմիկ Պողոսյանին կոչ է արվում վերադարձնել ցուցահանդեսի ներկայացնելու նպատակով շրջաններից մայրաքաղաք բերված մշակութային հուշարձանների բեկորները և դադարեցնել ցուցահանդեսի իրականացումը։ Նրանք նաև նշում են, որ ամեն ինչ կանեն այդ ցուցահանդեսը կանխելու համար։

Հարցմանն ի պատասխան՝ Մշակույթի նախարարությունից Operativ.am-ին հայտնում են, որ Հայաստանի պատմության թանգարանում «Քարերը ժողովելու ժամանակը» ցուցադրության կազմակերպման համար հաշվի է առնվել «Պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ու պատմական միջավայրի պահպանության և օգտագործման մասին ՀՀ օրենքի» 15-րդ հոդվածի ա) և ը) կետերով սահմանված դրույթները՝ նպատակ ունենալով ուշադրություն հրավիրել այդ հուշարձանների պահպանության վիճակին և հանրությանը ներկայացնել հայ միջնադարյան քանդակարվեստի ինքնատիպ նմուշներ՝ հանրահռչակելով դրանց ճանաչողական, կրթադաստիրակչական և գիտական վերականգնմանն առնչվող խնդիրները:

Ինչ վերաբերում է ՀՀ կառավարության 2005 թվականի դեկտեմբերի 29-ի N 2338-Ն որոշմամբ հաստատված կարգին և մեջբերված կետին, ապա նշենք, որ այն վերաբերում է պետական կարևորություն ունեցող գործունեություն իրականացնելու նպատակով հուշարձանի տարածքի օգտագործման ծայրահեղ անհրաժեշտության դեպքում կամ վտանգված և կորստյան ենթակա պատմամշակութային անշարժ հուշարձանների մշտական տեղափոխմանը:

Դրա մասին է վկայում թե՛ Կարգի ընդունման համար ներկայացված տեղեկանք-հիմնավորումը, որտեղ հստակորեն նշվում է, որ գործող օրենսդրությամբ կարգավորված չէ «հուշարձան-շենքերի տեղափոխման հետ կապված՝ հուշարձանների բնագավառում մասնագիտացված, ինչպես նաև համապատասխան նախագծային կազմակերպությունների և ֆիզիկական անձանց միջև առաջացող հարաբերությունները: Դրանք նախատեսվում է կանոնակարգել համապատասխան կարգ սահմանելով» և թե՛ Կարգի բովանդակությունը, որը մասնավորապես վերաբերվում է.
հուշարձանների «ապամոնտաժմանը, տեղափոխմանը և վերակառուցմանը» կամ «հուշարձանների վերականգնմանը /վերստեղծմանը/ հատկացված նպատակահարմար տարածքի, … » վրա:

Ընդ որում, հոդվածը նախատեսում է նաև աշխատանքների իրականացումը «նախագծանախահաշվային լիարժեք փաստաթղթերի առկայության դեպքում»՝ տեխնիկական և հեղինակային հսկողության պայմաններում: Նշանակում է, որ այն վերաբերվում է վերականգնման շինարարական աշխատանքներին /II գլխի 6-րդ կետ/,
«գիտանախագծային աշխատանքներին», որը ներառում է «հուշարձանի և դրա տարածքի ուսումնասիրում (տեղահանույթ, ճարտարապետա-հնագիտական չափագրություն, լուսանկարում, մատենագիտական, արխիվային, գիտահետազոտական աղբյուրներից նյութերի հավաքում, հնագիտական, նյութաբանական հետազոտություններ), ինչպես նաև նոր տարածքի երկրաբանական, հնագիտական, հետազոտական աշխատանքների կատարում, որոնք պետք է նախորդեն և հիմք ծառայեն տեղափոխման նախագիծ կազմելու համար» /III գլխի 10-րդ կետ/,
«հուշարձանի տեղափոխման աշխատանքներում… վերականգնման բնագավառում մասնավորապես համապատասխան նախագծային և շինարարական լիցենզիա ունեցող կազմակերպությանը և անձանց» ներգրավումը, ինչպես նաև պարտադրում է ծրագրի ձեռնարկողին «լիազոր մարմին է ներկայացնում հուշարձանի տեղափոխման համար պետական մարմինների համապատասխան որոշումները՝ վերականգնման տարածքի հատկացման փաստաթղթերը, հուշարձանի տեղափոխման և նոր տեղում վերականգնման (վերստեղծման) ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքը, ինժեներաերկրաբանական, տեխնիկական, հնագիտական պայմանները, հեղինակային իրավունքի նորմերը և այլ անհրաժեշտ փաստաթղթեր» /IV գլխի 15-րդ կետ/:

Այսպիսով, հենվելով նշված կարգի դրույթների վրա, նշում ենք, որ ՀՀ կառավարության համապատասխան որոշումը վերաբերվում է «վերակառուցվող» կամ «վերստեղծվող» հուշարձաններին՝ դրանց տեղադրման մշտական վայրի փոփոխության պարագայում և չի վերաբերվում ժամանակավորապես տեղափոխվող փոքր ճարտարապետական ձևերին և բեկորներին:

Հիշեցնենք նաև, որ ՀՀ կառավարության 2012 թ. սեպտեմբերի 13-ի N 1169-Ա որոշմամբ արդեն իսկ նախատեսված է դրանց վերադարձը նախնական տեղավայրեր: