Սահմանադրությունը մեծագույն ձեռքբերում է ցանկացած ժողովրդի համար, այն պետք է դառնա հասարակության կենսակերպ․ ՍԴ նախագահ

Սահմանադրությունը պետք է դառնա հայ ժողովրդի կենսակերպի մաս։ Սահմանադրությունը մեծագույն արժեք և բարիք է, և ոչ բոլոր ժողովուրդներին է բախտ վիճակվել Սահմանադրություն ունենալ։ Սահմանադրության և պետական խորհրդանիշների օրվա առիթով «Արմենպրես»-ին տված հարցազրույցում այս մասին ասաց Սահմանադրական դատարանի նախագահ Արման Դիլանյանը։

Հարցազրույցի ընթացքում Դիլանյանը խոսել է իր՝ շուրջ չորս տարվա գործունեության ընթացքում արձանագրված ձեռքբերումների, բացթողումների, սահմանադրական փոփոխությունների, «Ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձման մասին» օրենքի՝ Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ վարույթի և առաջիկա ծրագրերի մասին։

- Պարոն Դիլանյան, շուրջ 4 տարի է, ինչ ընտրվել եք ՍԴ նախագահի պաշտոնում: Ստանձնելով պաշտոնը՝ ի՞նչ խնդիրներ եք դրել Ձեր առջև: Ինչպե՞ս եք գնահատում Սահմանադրական դատարանի աշխատանքը այս տարիների ընթացքում: Ձեր կարծիքով ո՞րն է Սահմանադրական դատարանի ամենակարևոր առաքելությունը:

- Սահմանադրական դատարանի ամենակարևոր առաքելությունը շատ կոնկրետ ամրագրված է Սահմանադրության մեջ, այն է՝ սահմանադրական արդարադատության միջոցով Սահմանադրության գերակայության ապահովումը։

Եթե մի փոքր բացեմ այս սահմանումը, ապա այդ ամենագլխավոր առաքելությունը ենթադրում է մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքների պաշտպանություն, ժողովրդավարական ինստիտուտների ամրապնդում՝ սահմանադրական արդարադատության միջոցով։ Այդ ամենը նշանակում է առհասարակ ժողովրդավարական և իրավական պետության կայացմանն աջակցություն։ Ըստ այդմ, Սահմանադրական դատարանի առաքելությունը պետության ներսում կայունության ամրապնդումն է, նաև հասարակության ներսում համերաշխությանը նպաստելն է։ Սա է Սահմանադրական դատարանի հիմնական և ամենագլխավոր առաքելությունը։

Երբ ընտրվեցի Սահմանադրական դատարանի նախագահ, այդ ժամանակահատվածը բավականին բարդ էր։ 2020 թվականի հոկտեմբեր ամիսն էր, որը ամենամեծ փորձություններով լեցուն ժամանակահատվածն էր մեր պետության և պետականության համար։ Հասարակությունը գերլարված վիճակում էր, հասարակության ներսում այդպիսի բևեռացում ես չեմ հիշում։ Այդ ժամանակահատվածում Սահմանադրական դատարանն իր գործունեությունը իրականացնում էր մեծ ճնշման պայմաններում։ Եվ Սահմանադրական դատարանի դատավորներից իրապես մեծ ջանքեր էին պահանջվում, որպեսզի կարողանանք վեր գտնվել այդ բոլոր սուբյեկտիվ և էմոցիոնալ գործոններից և լիարժեք կերպով իրականացնել մեր առաքելությունը՝ առավելագույնս դրսևորելով անկողմնակալության և անաչառության դատավորի կարևոր վարքագիծը։ Սահմանադրական դատարանին բնորոշ են եղել այն խնդիրները, որոնք առհասարակ բնորոշ են եղել պետությանը և հասարակությանն այդ ժամանակահատվածում։

Ունեցել ենք դժվարություններ, խնդիրներ այդ ժամանակահատվածում, բայց, կարծում եմ, Սահմանադրական դատարանին հաջողվել է պատվով դուրս գալ այս իրավիճակից։ Մենք այդ ժամանակահատվածում քննության ենք առել գործեր, որոնց դեպքում, եթե ՍԴ-ն մի փոքր շեղվեր իր հիմնական առաքելությունից և կոչումից, չեմ պատկերացնում, թե ինչ հետևանքներ կարող էին լինել հասարակության ներսում։ Չեմ բացառում, որ ամենաբարդ հետևանքները կարող էին լինել։ Կարող եմ առանց համեստության ասել, որ այդ օրերին ՍԴ-ի դրսևորած վարքագիծը և որոշումներն ահագին նվազեցրեցին հասարակության ներսում գեներացված լարվածությունը։ ՍԴ-ն շատ մեծ դերակատարություն ունեցավ։

- Հանրապետության պետական-քաղաքական կյանքի ամենակարևոր իրադարձություններից էր ՀՀ Սահմանադրության ընդունումը, որը տեղի ունեցավ 1995թ. հուլիսի 5-ին։ Ըստ Ձեզ՝ այդ օրվանից մինչ այսօր ի՞նչ ձեռքբերումներ և բացթողումներ են արձանագրվել:

-Սահմանադրությունն ինքնին մեծագույն ձեռքբերում է ցանկացած ժողովրդի համար։ Ուզում եմ, որ մենք սա խորապես գիտակցենք։ Սահմանադրությունը պետության անկախության և ամբողջականության ամենակարևոր երաշխիքն է։

Ինչ վերաբերվում է ձեռքբերումներին և բացթողումներին, ապա պետք է տեսնենք, թե ինչպես է զարգանում պետությունը, ինչպես են զարգանում պետություն-անհատ, պետություն-հասարակություն հարաբերությունները։ Մենք պետք է տեսնենք, թե ինչ վարքագիծ են դրսևորում պետական ինստիտուտները, քաղաքական համակարգի մյուս մասնակիցները։ Եթե տեսնենք մարդու իրավունքների և ազատությունների պաշտպանություն, անհատի նկատմամբ պետության դրական վերաբերմունքի պրոգրեսիվ զարգացում, պետական մարմինների սահմանադրամետ վարքագիծ, իրավական օրենքներ՝ ուղղված մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքների պաշտպանությանը, արդյունավետ մեխանիզմներ օրենքների իրականացման համար, քաղաքական համակարգի հասունություն, ապա կարձանագրենք նաև Սահմանադրության ձեռքբերումները։ Եթե մենք դրանք չտեսնենք, ապա կարձանագրենք Սահմանադրության բացթողումները։

Սա է, կարծում եմ, ամենահիմնական բանաձևը, որով պետք է բացահայտենք ձեռքբերումները և բացթողումները։

Պետք է միշտ հիշենք և սերմանենք Սահմանադրության կարևորությունը հասարակության բոլոր շերտերում։ Պետք է ձևավորենք սահմանադրական մշակույթ։ Եվ այս համատեքստում մեկ բացթողում կցանկանայի նշել, որ մեր պետության ներսում բացակայում է սահմանադրական մշակույթը։

Սահմանադրական դատարանում նկատում ենք, որ այն խնդիրները, որոնք առաջանում են պետական ինստիտուտներում, իրականում կարող էին շատ հեշտ լուծվել, եթե լիներ կամք ձևավորելու այդ խնդիրների լուծման սահմանադրական ավանդույթներ։ Իհարկե, երբ այդ խնդիրները հայտնվում են Սահմանադրական դատարանում, մենք իրավական մեկնաբանությունների միջոցով տալիս ենք լուծումները, բայց խնդիրներ կան, որոնք կարող էին առանց բարդ իրավական ընթացակարգերի սահմանադրական ավանդույթների միջոցով լուծվել, և այդ ամենը կլիներ գեղեցիկ վարքագիծ։ Եվ դա իր հերթին շատ լավ քայլ կլիներ սահմանադրական մշակույթի ձևավորման, կայուն և հարատև ժողովրդավարական ինստիտուտներ ունենալու գործում։

Մանրամասները՝ սկզբնաղբյուրում։