Հայաստանը և Ադրբեջանը դեռևս խոսում են տարբեր դիվանագիտական լեզուներով եւ շատ հաճախ չեն հասկանում իրար․ վարչապետ

Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղ գործընթացում կան և՛ լավ, և՛ վատ նորություն։ ԵԱՀԿ խորհրդարանական վեհաժողովի Երևանում մեկնարկած աշնանային նստաշրջանի բացմանն այս մասին ասաց ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։

Ողջունելով ԵԱՀԿ խորհրդարանական վեհաժողովի աշնանային նստաշրջանի անցկացումը Հայաստանի Հանրապետությունում՝ վարչապետը նշեց, որ այն տեղի է ունենում չափազանց բարդ մի ժամանակաշրջանում, երբ վերջին տասնամյակներում գոյություն ունեցած համաշխարհային կարգը ճաքեր է տալիս, քայքայման հավաստի նախանշաններ ցույց տալով:

«Ակնհայտ է, որ Աֆղանստանի, Ուկրաինայի, Գազայի ճգնաժամերից, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած էթնիկ զտումներից հետո աշխարհը նույնը չի լինելու. սրանում արդեն ոչ ոք չի կասկածում: Բայց թե ինչպիսին է լինելու աշխարհը վաղը, սա արդեն ոչ ոք չգիտի:

Եվ հատկապես այս պատճառով, չափազանց կարևոր է, որ այսօրվա լարումների մեղմման, ճգնաժամերի կառավարման, հակասությունների քննարկման ժամանակատար գործընթացում չմոռանանք ապագայի պլանավորումը, որովհետեւ եթե ապագան չպլանավորվի, ճգնաժամերն ու բախումները ծավալվելու արգելք չեն գտնի իրենց ճանապարհին։

Երեկ մենք ի վիճակի չեղանք ամբարտակներ կառուցել այսօրվա հեղեղները կանխելու համար, հետեւաբար, որքան էլ դժվար լինի, այսօր պիտի փորձենք կառուցել այդ ամբարտակները, վաղվա հնարավոր հեղեղները հանդարտեցնելու նպատակով։

Հայաստանի Հանրապետությունը գլոբալ երկիր չէ, բայց մենք փորձում ենք հենց վերոհիշյալ գործելակերպը որդեգրել այն հարցերի առնչությամբ, որոնք մեր ամենօրյա օրակարգի մաս են, եւ որոնց լուծման համար մենք պատասխանատվության էական բաժին ունենք»,- ասաց վարչապետը։

Այս համատեքստում վարչապետը խոսեց Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղ գործընթացի մասին: Նրա խոսքով` այս գործընթացում կա և՛ լավ, և վատ լուր։

«Լավ լուրն այն է, որ Ադրբեջանի հետ խաղաղության հիմնական սկզբունքները համաձայնեցված են: Դա տեղի է ունեցել Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի միջնորդությամբ Բրյուսելում Ադրբեջանի նախագահի եւ իմ հանդիպումների արդյունքներով: Այդ համաձայնություններն արձանագրված են եռակողմ հանդիպումների արդյունքներով Շառլ Միշելի մայիսի 14-ի եւ հուլիսի 15-ի հայտարարությունների մեջ:

Խաղաղության առաջին սկզբունքը հետեւյալն է. Հայաստանն ու Ադրբեջանը ճանաչում են միմյանց տարածքային ամբողջականությունը, այն ըմբռնմամբ, որ Հայաստանի տարածքը 29 հազար 800 քառակուսի կիլոմետր է, Ադրբեջանի տարածքը 86 հազար 600 քառակուսի կիլոմետր:

Առաջին սկզբունքը կոնկրետացնելու համար է երկրորդ սկզբունքը, որը հետեւյալն է. Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ սահմանների դելիմիտացիայի քաղաքական հենքը 1991 թվականի Ալմա Աթայի հռչակագիրն է:

Ալմաթիի հռչակագիրը ստորագրել են Խորհրդային Միության 12 հանրապետությունները, 1991 թվականի դեկտեմբերի 21-ին: Այդ հռչակագրով արվել են հետեւյալ երկու կարեւոր արձանագրումները.

1. Խորհրդային միությունը դադարում է գոյություն ունենալ:

2. Խորհրդային 12 հանրապետությունները, այդ թվում Հայաստանն ու Ադրբեջանը, ճանաչում են միմյանց տարածքային ամբողջականությունը, ինքնիշխանությունը, գոյություն ունեցող, այսինքն՝ վարչական սահմանների անխախտելիությունը, եւ, հետեւաբար, Խորհրդային միության հանրապետությունների միջեւ գոյություն ունեցած վարչական սահմանները դառնում են պետական սահմաններ:

Ահա այս հենքի վրա Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ կա որոշակի ըմբռնում, որ սահմանների դելիմիտացիայի համար պետք է օգտագործվեն նախկին ԽՍՀՄ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի 1974-ից 1990 թվականների քարտեզները:

Նաեւ կա ըմբռնում, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը միմյանց նկատմամբ տարածքային պահանջներ չունեն եւ պատրաստ են ստանձնել իրավական պարտավորություն՝ ապագայում եւս նման պահանջներ առաջ չքաշելու վերաբերյալ:

Ահա նաեւ այս ըմբռնումն է պատճառը, որ մենք Ադրբեջանին առաջարկում ենք փոխադարձաբար զորքեր չունենալ Խորհրդային Միության ադմինիստրատիվ սահմանից այսուայնկողմ, ինչպես նաեւ հասցեագրել էքսկլավ/անկլավների հարցերը: Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի մաս հանդիսացող էքսկլավ Արծվաշենը, օրինակ, ավելի քան 30 տարի գտնվում է ադրբեջանական օկուպացիայի ներքո:

Ադրբեջանի հետ խաղաղության հաջորդ սկզբունքը հետեւյալն է. տարածաշրջանային կոմունիկացիաները պետք է վերաբացվեն երկրների ինքնիշխանության, իրավազորության, փոխադարձության, հավասարության սկզբունքների հիման վրա:

Սա չափազանց կարեւոր է, որովհետեւ ինչպես Ազգային ժողովի նախագահը նշեց, խաղաղությունը մեր պատկերացմամբ մի վիճակ է, երբ տարածաշրջանի բոլոր երկրները ապրում են բաց սահմաններով, տնտեսական, քաղաքական, մշակութային ակտիվ կապերով կապված, բոլոր հարցերը դիվանագիտական եղանակով եւ երկխոսությամբ լուծելու փորձ եւ ավանդույթ կուտակած: Նման բան առնվազն շատ դժվար է ունենալ առանց ճանապարհային, երկաթուղային, օդային ակտիվ կոմունիկացիաներ ունենալու: Բայց սա ամենը չէ, տարածաշրջանի երկրները միմյանց հետ պետք է կապված լինեն նաեւ մալուխներով, խողովակաշարերով, էլեկտրագծերով:

Եւ ահա այս ամենի իր բաժինը ապահովելու համար Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը ներկայացնում է «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը, որի վերաբերյալ բրոշյուրը տրամադրված է ձեզ, իսկ այսօր մենք հրապարակեցինք «Խաղաղության խաչմերուկի» մասին ամբողջական պատկերացում տվող հոլովակը:

Ահա, հարգելի ներկաներ, սրանք Ադրբեջանի հետ խաղաղության գործընթացին վերաբերվող լավ լուրերն էին»,- նշեց վարչապետը։

Նրա խոսքով՝ վատ լուրն այն է, որ Հայաստանը և Ադրբեջանը դեռևս խոսում են տարբեր դիվանագիտական լեզուներով եւ շատ հաճախ չեն հասկանում իրար:

«Սրա համար, իհարկե, կան նաեւ օբյեկտիվ պատճառներ. երկարամյա հակամարտությունը, պատմական որոշակի կոնտեքստով, հազարավոր զոհերը, որոնց հարազատների աչքերի մեջ շատ դժվար է նայել, տասնյակ գերիները, որոնց ընտանիքի անդամների հարցերին պատասխաններ չկան, տասնամյակներով գերիշխող ատելության մթնոլորտը եւ կասկածները, որ կառուցողական հայտարարությունների տակ թաքնված են վատ մտադրություններ:

Ընդ որում, ինչ ասում եմ, այս կամ այն չափով վերաբերում է ե՛ւ Հայաստանին, ե՛ւ Ադրբեջանին: Բայց Ադրբեջանն, օրինակ, ոչ մի անգամ հրապարակային հղում չի արել վերը հիշատակված երեք սկզբունքներին, չի վերահաստատել իր հավատարմությունը այդ սկզբունքներին, ինչը խորացնում է անվստահության մթնոլորտը»,- ասաց Փաշինյանը։

Վարչապետի համար չափազանց կասկածելի է թվում նաեւ այն, որ Ադրբեջանում բարձրագույն հովանավորությամբ եւ ըստ էության պաշտոնական մակարդակում Հայաստանի Հանրապետությունը սկսել են կոչել «Արեւմտյան Ադրբեջան»:

«Եվ այս հայեցակարգը ուսուցանում են դպրոցներում, համալսարաններում, պետական լրատվամիջոցներով: Սա մեզ նոր պատերազմ, Հայաստանի դեմ նոր ռազմական ագրեսիա կազմակերպելու նախապատրաստու­թյուն է թվում, եւ խաղաղության գործընթացի առաջընթացի հիմնական խոչընդոտներից է:

Մենք չենք հասկանում նաեւ տասնյակ գերիների հետեւողականորեն չվերադարձնելու Ադրբեջանի մոտեցումը՝ չնայած վաղուց առաջարկել ենք այս թեման լուծել Խաղաղության օրակարգին հարիր բանաձեւով. բոլորը բոլորի դիմաց»,- ասաց վարչապետը։

Փաշինյանն ընդգծեց՝ Հայաստանի Հանրապետությունը նվիրված է խաղաղության օրակարգին, խաղաղության գործընթացին։

« Նախորդ օրը Հայաստանի Ազգային ժողովում ունեցած ելույթում հայտարարեցի, որ մտադիր եմ մեր կողմից ակտիվացնել դիվանագիտական ջանքերը՝ Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրի ստորագրման հասնելու համար»,- եզրափակեց Փաշինյանը։