Հայաստանի ինքնիշխանությունը կասկածի տակ չպետք է դրվի, դա սակարկելի չէ. Նատալի Լուազո․ «5-րդ ալիք»

«5-րդ ալիք»-ի էքսկլյուզիվ հարցազրույցը ԵՄ անվտանգության և պաշտպանության հարցերով ենթահանձնաժողովի նախագահ Նատալի Լուազոի հետ:

-Հիմնական խնդիրը, որի վրա այս օրերին կենտրոնանում ենք, Լաչինի միջանցքի արգելափակումն է և դրանից բխող հումանիտար լուրջ հետևանքները։ ԵՄ-ն, որը փորձում է լինել բանակցությունների միջնորդ և խաղաղության կառուցման դերակատար, համապատասխան արձագանք տալի՞ս է տեղի ունեցողին։ Որովհետև լավ գրված մտահոգիչ հայտարարությունները չեն փոխում օրինակ երեխաների կյանքը Արցախում։

-Ոչ, իմ կարծիքով, շատ ավելին է պետք անել։ Ես համահեղինակ էի մի բանաձևի, որը վերջին լիագումար նիստում քվեարկվեց Եվրախորհրդարանի կողմից և պահանջում է Եվրամիությունից ավելի ակտիվ լինել: Մենք նաև կողմ ենք քվեարկել Հայաստանի մասին զեկույցին, որտեղ խնդրում ենք Եվրամիությանը շատ ավելի ներգրավվել, Լաչինի միջանցքի արգելաափակման հարցում եվրոպական պասիվությունը չափազանց մեծ է, որը ոչինչ չի կարող արդարացնել, որն անօրինական է և հակասում է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի զինադադարի պայմանագրով Ադրբեջանի ստանձնած պարտավորություններին, որոնք պետք է հարգվեն։ Սա նշանակում է, որ ԵԱՀԿ-ից, Եվրոպական միությունից կարող է լինել փաստահավաք առաքելություն, որը տեղում կհետևի իրավիճակին, բաժանված ընտանիքներին, Լեռնային Ղարաբաղի տարածքում ռացիոնալացմանը, հիվանդների հանդիպած դժվարություններին, այն ամենին, ինչ մենք գիտենք և ինչը պահանջում է շրջափակման անհապաղ վերացում։ Ես հավատում եմ, որ շատ ավելին կարելի է և պետք է անել։ Բայց այն, ինչ ես ուզում եմ ասել նաև այն է, որ Լաչինի միջանցքում կան կանգնած մարդիկ ովքեր իրենց ներկայացնում էին որպես խաղաղապահ առաքելություն՝ ռուսները. Ի՞նչ են անում նրանք 60 օր. Ոչինչ։ Ռուսաստանը չի պահպանում խաղաղությունը, նա պահպանում է հակամարտությունը Լեռնային Ղարաբաղում:

-Ուրեմն ինչպե՞ս փոխարինել սա:

-Կարծում եմ, որ ռուս դիտորդների փոխարեն, որոնք բացարձակապես պասիվ են, կարող են միջազգային դիտորդներ լինել՝ ԵԱՀԿ-ի և կամ Եվրամիության, ինչպես արվում է այլուր: Միևնույն ժամանակ ողջունում եմ այն ​​փաստը, որ Եվրոպական միության առաքելությունը տեղակայվում է Հայաստանում՝ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև վեճում, որը սկսվել է սեպտեմբերին՝ միջազգայնորեն ճանաչված Հայաստանի տարածքին ադրբեջանական հարձակումներով։ Եվս մեկ անգամ ողջունում եմ այն, ինչ անում է Եվրամիությունը. առաքելությունը կգործարկվի փետրվարի 20-ից։

-Կարծեք թե Արցախի պարագայում էթնիկ զտումների բացահայտ փորձը լուրջ չի ընդունվում միջազգային հանրության կողմից։ Որտեղ փնտրել պատճառները:

-Երբ Ֆրանսիան փորձեց ստանալ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում հայտարարություն, Ռուսաստանը դեմ էր դրան: Այսպիսով, եթե դուք տալիս եք հարցը, ես ձեզ տալիս եմ պատասխանը: Այստեղ կրկին, եթե Ռուսաստանը իսկապես ցանկանում է լուծում գտնել բնակչության պաշտպանության համար, ինչպես դա եղել է իր մանդատի մեջ 2020 թվականի նոյեմբերից, թող ընդունի Անվտանգության խորհրդի բանաձև՝ պահանջելով անհապաղ ապաշրջափակել Լաչինի միջանցքը, ապահովել օդային կամուրջ, որպեսզի Ստեփանակերտը մատակարարվի անհրաժեշտ ամեն ինչով։ Թող Ռուսաստանը գործի մեզ հետ, որպեսզի Ղարաբաղում ներկա լինեն ՄԱԿ-ի գործակալությունները և ոչ միայն Կարմիր Խաչի Միջազգային Կազմակերպությունը ։ Այնքան շատ բաներ կան, որ կարելի է անել: Սերգեյ Լավրովի մտահոգությունն այս պահին այն է, որ խուսափի Լեռնային Ղարաբաղում և շրջակայքում ռուսներից բացի ուրիշ որևէ մեկի ներկայությունից։

-Որպես Եվրախորհրդարանի անվտանգության և պաշտպանության ենթահանձնաժողովի նախագահ՝ ինչպե՞ս եք պատկերացնում Եվրամիության հնարավոր դերը արցախահայության պաշտպանության գործում։ Կարո՞ղ է Եվրոպան ապահովել նրանց անվտանգությունը: Եթե ​​այո, ապա ինչո՞ւ այդ ուղղությամբ կոնկրետ գործողություններ չկան։

-Ինչպես նշեցի, պետք է ավելին անի: Պետք է տեղում ներկա գտնվելու կամք դրսևորի։ Ոչ միայն չի հակազդում Ադրբեջանի թշնամությանը, ունի միայն մեկ մոլուցք՝ չունենալ մրցակիցներ, միայնակ մնալ Արցախում՝ ռուսական պրոտեկտորատ ունենալու հարցում։ Ես կասեի, որ եթե ամեն ինչ լավ լիներ, միգուցե դա իմ իդեալական աշխարհը չլիներ, բայց կտեսնեի, որ ամեն ինչ լավ է, և կբավարարվեի ինքս ինձ ասելով, որ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությունը լավ պայմաններում է ապրում։ Ցավոք, ռուսներն են պաշտպանում նրանց, բայց դա ավելի լավ է, քան ոչինչ:

-Փաստորեն եթե Ռուսաստանը այսպես ասած տեղ զիջի ապա ԵՄ-ն պատրաստ է՞ և կարող է ապահովել Արցախահայության անվտանգությունը։

-Այս խորհրդարանը Եվրամիությանը կդրդի ավելին անել: Կասկած չունեմ դրանում, որովհետև մենք պաշտպանում ենք հայ ժողովրդին, ինչպես Եվրամիությունը, նույն ժողովրդավարական արժեքներով՝ ազատության նկատմամբ հարգանքը, ժողովուրդների ազատության հարգանքը՝ ի հակառակ ավտորիտար ռեժիմների, որոնք ցանկանում են ստիպել, որ ամենաուժեղի օրենքը գերակշռի օրենքի ուժին: Այսպիսով, մենք շատ ընդհանուր բաներ ունենք, բայց այսօր ես գիտեմ, որ Հայաստանն ու Ղարաբաղը պատասխանատու չեն իրենց աշխարհագրության համար, դուք շրջապատված եք ավտորիտար ռեժիմներով, որոնք մեզ նման չեն մտածում:

-ՄԵկ այլ հարց, որին մոտիկից եք հետևել հայկական ժառանգությունն է։ Վերջերս ԵԽ-ում հյուրընկալեցիք ցուցահանդես՝ նվիրված Լեռնային Ղարաբաղի հայկական մշակութային ժառանգությանը, որը վտանգի տակ է։ Ինչո՞ւ էր Ձեզ համար կարևոր նման ցուցահանդես հյուրընկալելը։

-Ցեղասպանությունը, էթնիկ զտումները միշտ սկսվում են ժողովրդի մշակույթի ուրացումից։ Երբեք չի լինում մշակույթի պատանդ առանց դրա հետևում ավելի լուրջ նախագծի։ Ես չեմ կարող մոռանալ թալիբների կողմից Բամիյան Բուդդաների ոչնչացումը։ Չեմ կարող մոռանալ, թե ինչ արեց Ադրբեջանը Նախիջևանում՝ պղծելով գերեզմանները, տապանաքարերը, եկեղեցիները։ Դա տեղի է ունեցել. Ուստի ես օբյեկտիվ պատճառներ ունեմ անհանգստանալու հայկական մշակույթով Ղարաբաղում Ադրբեջանի կողմից գրավված հատվածում։ Ես լսել եմ նախագահ Ալիևի կամ նրա որոշ մերձավորների հայտարարությունները։ Նորից լսեցի հայտնի կովկասյան ալբանացիների մասին, որոնք գոյություն ունեն միայն ադրբեջանական իշխանությունների խոսույթում։ Ուստի ես անհանգստացած եմ և կարծում եմ, որ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն չպետք է թույ տա, որ իրեն վախեցնեն։ Ղարաբաղ հասնելը հնարավոր է. Ես արեցի դա. Ես չեմ հասկանում, թե ինչու չկա ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի առաքելություն: Երբ լսում եմ, որ պետք է ցուցակագրել վտանգի տակ գտնվող ժառանգությունը, ծիծաղելի եմ համարում։ Ցուցակները շատ են, թիվն անգամ չգիտեմ։ Բոլորը գիտեն Լեռնային Ղարաբաղի հայկական ժառանգությունը, և այդ պատճառով ես ուզում էի, որ այս ցուցահանդեսը, իմ գործընկերներին, ովքեր ավելի քիչ բան գիտեն ցույց տա թե հարցն ինչ է և որ չխաբվեն հեշտությամբ։

-Ցուցահանդեսին նաեւ ադբերջանցի երիտասարդներ կային, որոնք փորձեր արեցին միջամտել, իրենց տեսակետը ներկայացնել, ձեզ հետ զրուցեցին, ինչ եզրակացություն արեցիք այդ երկխոսուփյունթյունից։

-Խորհրդարանը բաց է բոլորի համար և հակասական բանավեճի տեղ է, այնպես որ ես երբեք չեմ մեղադրի որևէ մեկին, որ եկել է պաշտպանելու իր համոզմունքները, նույնիսկ եթե ես չեմ կիսում դրանք: Ուրեմն այո բանավեճ ունեցանք, վերջում համաձայնության չեկանք իհարկե, քան սկզբում, բայց բանավեճը բանավեճ է, ինձ համար դա խնդիր չէ։ Ինձ ավելի շատ ցնցում է, օրինակ, Բաքվի խորհրդարանի հայտարարությունը՝ Լաչինի միջանցքի վերաբերյալ բանաձևի քվեարկությունից հետո, որտեղ, ի թիվս այլ վիրավորանքների, ասվում էր, որ նրանք Եվրախորհրդարանի պատգամավորներ են, մասնավորապես ֆրանսիացի և, իհարկե, կոռումպացված, որոնք այս բանաձևի սկզբնաղբյուրում են։ Դա անընդունելի է: Քանի որ դա հայտարարություն էր, ես ենթադրեցի, որ հրապարակային է: Ես էլ իմ պատասխանը հրապարակեցի։

-Նշեցիք Յունեսքոյի մասին, Ի՞նչ եք կարծում, Ադրբեջանի առաջին փոխնախագահ և առաջին տիկին Մեհրիբան Ալիևայի ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում «բարի կամքի դեսպանի» պաշտոնից հրաժարականը ճանապարհ կհարթի ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ավելի արդյունավետ գործելու համար:

-Հուսով եմ, որ ցանկացած պահի, ադրբեջանական ծագումով դեսպանով կամ առանց դեսպանի, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն կկարողանա դիրքորոշվել և գործել: Առանց արտաքին միջամտության; Հուսով եմ, բայց առայժմ դա չեմ տեսնում։

-Մեկ այլ կարևոր և խնդրահարույց հարց է այսպես կոչված Զանգեզուրի միջանցքը, որ Ադրբեջանն ուզւում է ամեն գնով պարտադրել և հնարավոր խաղաղության պայմանագրի կարևոր մաս է համարում։ Ո՞րն է ձեր մոտեցումն Ադրբեջանի այս պարտադրանքին:

-2020 թվականի նոյեմբերի հրադադարի համաձայնագրում շատ պարզ է, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը պայմանավորվում են աշխատել հեշտացնելու տրանսպորտային կոմունիկացիաները, և որ դա ապագայում ավելի բարգավաճման աղբյուր է։ Ես դա չեմ քննարկում, բայց ինչ լուծում էլ ընտրվի, այն պետք է տեղի ունենա Հայաստանի լիակատար ինքնիշխանության ներքո։ Խոսքը Հայաստանի միջազգայնորեն ճանաչված ինքնիշխան տարածքի մասին է։ Նոր տրանսպորտային հարմարություններ եթե լինեն, շատ լավ է իհարկե, բայց Հայաստանի ինքնիշխանությունը կասկածի տակ չպետք է դրվի, դա սակարկելի չէ։

-Եվրախորհրդարանը մի քանի բանաձևեր ընդունեց և խստորեն դատապարտեց Ադրբեջանի շարունակական քաղաքականությունը՝ ջնջելու և ժխտելու հայկական մշակութային ժառանգությունը Լեռնային Ղարաբաղում և շրջակայքում՝ խախտելով միջազգային իրավունքը և Արդարադատության միջազգային դատարանի-ի վերջին որոշումը: Ինչո՞ւ են այս բանաձևերը կարևոր և միևնոյն ժամանակ ինչո՞ւ տեսանելի ազդեցութիւն չունեն Ադրբեջանի վրայ։ Կամ ինչպես Արցախահայությունն ու առհասարակ հայությունը կարող է զգալ արդյունքը:

-Նախ, դա ազդանշան է ասելու, որ դուք մենակ չեք: Եվ դա կարևոր է: Երկրորդ, դա միջոց է ԵՄ-ին ցույց տալու, թե Եվրամիությունում ով է որոշումներ ընդունում արտաքին քաղաքականության առումով, թե ինչ կոնսենսուս կա հարցի վերաբերյալ: Հայաստանի զեկույցը, որի հեղինակներից եմ ես, միաձայն ընդունվեց արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի կողմից։ Սա բացառիկ է: Եվրամիությունը չի կարող ասել՝ ոչինչ չի եղել։ Այս բանաձևերը առաջարկություններ անելու և հետո պատասխանատվություն պահանջելու համար է, հետևողականություն ապահովելու։

-Գիտեմ, որ շուտով Հայաստան եք այցելելու, ո՞րն է այցի հիմնական նպատակը, ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք։ Միևնույն ժամանակ ԵՄ դիտորդական առաքելությունն է մեկնարկում։ Ինչո՞ւ է այս այցը կարևոր։

-Ֆրանսիայի նախկին վարչապետ Էդուարդ Ֆիլիպի հետ մեկնում եմ Հայաստան։ Գնում ենք ցույց տալու մեր համերաշխությունը հայ ժողովրդին այն պահին, երբ նա առանձնապես անհանգստացած է: Դուք գիտեք անգլերեն արտահայտությունը «ընկերը կարիքի մեջ իսկապես ընկեր է», իսկական ընկերը վատ օրերի ընկերն է: Լսելու համար նաև, թե ինչ են մեզ ասում Հայաստանի իշխանությունները, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն է նաև մեզ ընդունելու։ Եվ հետո գնալու ենք Գորիս՝ տեղում տեսնելու, թե ինչ են անում ֆրանսիական հասարակական կազմակերպությունները, որոնք օգնում են բնակչությանը, հանդիպել բնակչությանը, հանդիպել տեղական իշխանությունների հետ, լսել նրանց և վկայել մեր վերադարձի ժամանակ։