Ամերիկան էլեկտրացանցերի ճգնաժամի շեմին

Վաշինգտոնի Փիրս կոմսությունում գտնվող չորս էլեկտրաէներգիայի ենթակայաններ Սուրբ Ծննդյան տոներին վանդալիզմի են ենթարկվել, ինչի հետեւանքով 14 000 մարդ մնացել է առանց էլեկտրականության: Նույն ամսվա սկզբին՝ դեկտեմբերի 5-ին, անհայտ անձը կրակ է բացել Հյուսիսային Կարոլինայի երկու էլեկտրամատակարարման ենթակայանների վրա, ինչի հետեւանքով 40 000 մարդ մի քանի օրով մնացել է առանց էլեկտրականության: Տեղի շերիֆի խոսքով՝ դիվերսանտները «հստակ իմացել են, թե ինչ են անում», գրում է National Interest-ը։

Այս գործողությունները ընդգծում են կառուցվածքային աղաղակող խոցելիությունը. ժամանակակից հասարակության գործունեությունը պահպանելու համար անհրաժեշտ կարեւորագույն ենթակառուցվածքը շատ ավելի հեշտ է ոչնչացնել, քան կառուցել: Մասնավորապես, բարձր լարման տրանսֆորմատորները (HV) հատկապես թույլ օղակ են Ամերիկայի էլեկտրահամակարգում:

Չնայած այս բարձր լարման տրանսֆորմատորները կազմում են Միացյալ Նահանգների տրանսֆորմատորների 3 տոկոսից պակասը, նրանք ապահովում են երկրի էլեկտրաէներգիայի 60–70 տոկոսը: Համաձայն Կոնգրեսի հետազոտական ծառայության (CRS) ուսումնասիրության՝ այս բարձր լարման տրանսֆորմատորներից երեսունը կարեւոր նշանակություն ունեն երկրի հիմնական գործունեության համար: Եթե այդ երեսուն տրանսֆորմատորներից միայն ինը անջատվեին էլեկտրաէներգիայի պիկ պահանջարկի ժամանակ, արդյունքը կարող էր լինել ափից ափ հոսանքազրկում:

Ամենից մտահոգիչն այն է, սակայն, որ Միացյալ Նահանգները չունի բարձր լարման տրանսֆորմատորների արագ փոխարինման հնարավորություն: Այս սարքերի բարդ բնույթի պատճառով բարձրավոլտ տրանսֆորմատորների մեծ մասը պատրաստվում է պատվերով, եւ նախագծման համար պահանջվում է ընդամենը «երեքից չորս ամիս»: Գործնականում դա նշանակում է, որ պատվերի եւ առաքման միջեւ միջին ժամանակը մեկից երկու տարի է՝ չհաշված տեղադրման ժամանակը: Հատկանշական է, որ այս թիվը 2010 թվականի ուսումնասիրությունից է, որը ենթադրում է իդեալական պայմաններ. այն, անշուշտ, հաշվի չի առնում բաղադրիչների պակասը, որը առաջացել է COVID-ի կամ արտակարգ իրավիճակների հետեւանքով, երբ մի քանի տրանսֆորմատորներ անջատվել են:

Ամենավատն այն է, որ ԱՄՆ-ում գործնականում չկա բարձր լարման տրանսֆորմատորներ արտադրելու հնարավորություն: Միայն հինգ ձեռնարկություն կա, որոնք պնդում են, որ կարող են արտադրել բարձր լարման տրանսֆորմատորներ, սակայն պարզ չէ, թե իրականում քանի այդպիսի ագրեգատ են նրանք արտադրել: Արդյունքում՝ ԱՄՆ-ում գնված բարձր լարման տրանսֆորմատորների 85%-ը ներկրվում է Հարավային Կորեայից եւ Գերմանիայից, որոնք արտահանման նպատակով դրանք արտադրող միակ երկրներն են։ Հաշվի առնելով Գերմանիայում ներկայիս էներգետիկ ճգնաժամը եւ դրա ազդեցությունը ներքին արդյունաբերական հզորությունների վրա, ինչպես նաեւ մատակարարման շղթայի տարբեր խնդիրներ, որոնք առաջացել են COVID-ի համաճարակի հետեւանքով, երեք տարին կարող է լավատեսական լինել: Իրավիճակը բարդանում է նրանով, որ չկա բարձր լարման տրանսֆորմատորների պահեստային պաշար՝ դրանց թանկարժեքության եւ փոխանակելիության բացակայության պատճառով։

Ամերիկայի երկարաժամկետ անվտանգությունը կպահանջի վերականգնել բարձրավոլտ տրանսֆորմատորային արդյունաբերական հզորությունը, զարգացնել ավելի ճկուն էլեկտրացանց, գոյություն ունեցող ենթակայաններին համապատասխան պաշտպանություն ավելացնել, համեստ ազգային պաշար ստեղծել եւ խոշոր «միջադեպերի» արձանագրություն հաստատ: