Ինչո՞ւ տեղի ունեցավ Ադրբեջանի հարձակումը. Նիկոլ Փաշինյանը ներկայացրեց տեղի ունեցողի համատեքստը

Այսօր անհրաժեշտ է ունենալ ոչ էմոցիոնալ եւ սառը խոսակցություն. Ես այստեղ չեմ միայն փաստեր հրապարակելու համար, որովհետեւ այդ փաստերը, այսպես, թե այնպես, լրատվամիջոցներով հասանալեի կլիներ կամ արդեն հասանելի է հանրությանը. Շատ կրեւոր է պարզաբանել տեղի ունեցողի համատեքստը: Այս մասին այսօր՝ սեպտեմբերի 13-ին, ԱԺ-ում հայտարարեց ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը:

«Նախ արձանագրենք, որ բոլոր այն պնդումները, թե Հայաստանի ԶՈՒ-երը դիմել են ինչ-որ սադրանքների եւ Ադրբեջանի գործողությունները եղել են ի պատասխան, բացարձակ իրականությանը չեն համապատասխանում: վերջին օրերին հետեւել եք, որ ադրբեջանական կողմը, այսպես ասած, տեղեկատվական պատերազմի ժանրով տեղեկություններ էր տարածում, իբր, ՀՀ ԶՈՒ կողմից հարձակումների վերաբերյալ: ՊՆ-ն բնականաբար, հերքում էր այդ ամենը»՞,-ասաց նա:

Անդրադառնալով տեղի ունեցածի պատճառներին, Փաշինյանն ասաց. «Նախ, սա կապված է Ղարաբաղի հարցի բանակցային գործընթացի հետ: Դուք բոլորդ հիշում եք, որ 2022-ի մարտին Ադրբեջանը ներկայացրել էր խաղաղության պայմանագրի վերաբերյալ 5 առաջարկներ, ռաջարկել էր այդ հենքի վրա կնքել խաղաղության պայմանագիր: Մեր արձգանքը հետեւյալն էր, որ այդ առաջարկներում մեզ համար աընդունելի ոչինչ չկա, բայց մենք կարծում ենք, որ այդ կետերը պետք է լրացվեն եւ այդ հենքի վրա մենք պատրաստ ենք բնակցություններ վարել եւ խաղաղության պայմանագիր ստորագրել համապատասխան կետերի շուրջ համաձայնության գալու դեպքում:

Իհարկե, թվում էր, թե կա թեմայի շուրջ ըմբռնում, բայց հընթացս, մասնավորապես Բրյուսելի վերջին հանդիպման ընթացքում պարզվեց եւ պարզաբանվեց, որ այնուամենայնիվ, Ադրբեջանը հրաարվում է խաղաղության բանակցությունները վարել նաեւ մեր ներկայացրած սկզբունքների հիման վրա: Այդ սկզբունքներում կային մի քանի կետեր, դրանցից մեկը 2020-ի նոյեմբերի 9-ի, հունվարի 11-ի եւ նոյեմբերի 26-ի եռակողմ հայտարարությունների սկզբունքների պահպանումն էր: Հաջորդ կարեւոր կետը վերաբերում էր ԼՂ ժողովրդի անվտանգությանը, իրավունքներին եւ դրանից բխող կարգավիճակին: Ըստ էության, Ադրբեջանի դիրքորոշումը հետեւյալն է, որ նրանք ասել են, որ չեն ուզում Հայաստանի հետ քննարկել ԼՂ հարցը, որովհետեւ իրենց դիրքորոշումն այն է, որ ԼՂ հարցը լուծված է, կամ առնվազն դա Ադրբեջանի ներքին խնդիրն է:

Բայց պատմությունը սրանով չի ավարտվում: Մենք ասել ենք ու ասում ենք, որ Ադրբեջանի կողմից առաջարկված սկզբունքներից մեկը, որը վերաբերում է տարածքային ամբողջականության փոխադարձ ճանաչմանը, մեզղ համար ընդունելի է: Այստեղ լրացուցիչ պարզաբանումների կարիք է առաջանում: Օրինակ, ի՞նչ նկատի ունենք տարածքային ամբողջականություն ասելով: Այսինքն օրինակ, Ադրբեջանը ՀՀ տարածքային ամբողջականություն ասելով արդյոք նկատի է ունենում նաեւ այն տարածքները, որոնք կամ 2021-ի մայսիի 12-ի իրադարձությունների արդյունքում, կամ առաջին ղարաբաղյան պատերազմի ընթացքում օկուպացվել են Ադրբեջանի կողմից: Այս հարցը համենայնդեպս, մեր տպավորություններով, միանշանակ արձագանք Ադրբեջանի կողմից չի ստանում: Բնականաբար, Ադրբեջանն ակնկալում է ՀՀ-ն ԼՂ-ն ճանարչի որպես Ադրբեջանի մաս, ինչը տրամաբանորեն բխում է իրենց քիչ առաջ իմ հիշատակած ընդգծումից»,-ասաց վարչապետը:

Հաջորդ հարցը, որ ծագում է, ըստ Փաշինյանի հետեւյալն է. «Արդյոք այս երկու խնդիրների լուծումից հետո, եթե տեսականորեն լինի այդպիսի ըմբռնում, Ադրբեջանը Հայաստանի նկատմամբ որեւէ տարածքային պահանջ չունի եւ չի ունենալու: Խոսակցության եւ քաղաքական դիրքորոշումների արձանագրման համատեքստում հնչում է, որ այո, Ադրբեջանը ՀՀ նկատմամբ տարածքային պահանջներ չունի: Բայց երբ խոսակցություն է գնում դեմարկացիայի եւ դելիմիտացիայի գործընթացի մասին, ակնհայտ է դառնում, որ Ադրբեջանը պատրաստվում է այդ գործընթացների համատեքստում որոշակի խնդիրներ բարձրաձայնել, իր ձեւակերպմամբ, իբր ապօրինի ձեւով ՀՀ-ին հանձնված որոշ տարածքների վերաբերյալ: Այդ տարածքների անունները իրենք հրապարակային ելույթներում նշում են, չնայած, մեծ հաշվով, պիտի արձանագրենք, որ երբ նման բովանդակությամբ հայտարարություններ են հնչում, նրանք երբեմն սկսում են Նռնաձորից, շարունակում են Սյունիքի մարզով ե ավարտում են ՀՀ մայրաքաղաք Երեւանով: Ուզում եմ ընդգծել, որ եթե սրանք լինեին պարզապես հարցազրույցներ ու հայտարարություններ, կրելի էր դրանց նույնիսկ չանդրադառնալ: Բայց բոլոր փաստերը, այդ թվում դիվանագիտական, բանակցային փաստերը վկայում են, որ սա հյետեւողական քաղաքականություն էԱդրբեջանի կողմից:

Ինչ վերաբերում է ԼՂ հիմնախնդրին, նրանց դիրքորոշումը գնալով ավելի հստակ է դառնում, որ ԼՂ խնդիր չկա, ԼՂ խնդիրը լուծված է, եւ հետեւաբար, ՀՀ-ի հետ քննարկելու անհրաժեշտություն չկա: Այդ հարցը իրենք կարող են քննարկել միջազգային կազմակերպությունների հետ, նաեւ չի բացառվում, իրենց ձեւակեչրպմամբ, նաեւև ԼՂ հայերի ներկայացուցիչների հետ Ադրբեջանի Սահմանադրության շրջանակներում»,-ասաց Նիկոլ Փաշինյանը:

Նա խոսեց նաեւ կմունիկացիաների թեմային. «Գիտեք, որ Ադրբեջանը այլկերպելով 2020-ի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը, խոսում է ՀՀ տարածքով միջանցք ունենալու մասին: Մեր դիրքորոշումը հետեւյալն է, որ ՀՀ տարածքով մենք չենք պատրաստվում որեւէ մեկին միջանցք տրամադրել, բայց մենք ընդունում ենք ՀՀ տարածքով ճանապարհների բացումը եւ ապաշրջափակումը, որ այդ ճանապարհներից կարող են օգտվել տրածաշրջանի բոլոր երկրները: Մեզ համար ընդունելի է այն տրամաբանությունը, որն արձանագրվել է հունվարի 11-ի եռակողմ հայտարարության մեջ, նաեւ եռակողմ աշխատանքային խմբում: Գիտեք, որ եռակողմ աշխատանքային խմբի ռուսաստանցի համանախագահող Օբվերչուկը հրապարակային հայտարարել է, որ աշխատանքային խմբի պայմանավորվածություններն են, որ նոր բացվող ճանապարհները պետք է գործեն այն երկրների սուվերենության ներքո, որոնց տարածքով նրնք անցնում են:

Հաջորդ նրբությունն այն է, որ 2020-ի 44-օրյ պատերազմից հետո Ադրբեջանը մի քանի անգամ հայտարարել է, որ եթե տեսնի, որ ՀՀ զինված ուժերը եւ բանակը որոշակի ներուժ է հավաքում, որն, իր ձեւակերպմամբ, կարող է սպառնալ Ադրբեջանին, իրենք նախահարձակ գործողություններ են իրականացնելու: Չնայած, որ մենք հայտարարել ենք, որ ԶՈՒ բարեփոխումներ ձեռնրկում ենք ոչ թե տարածքներ նվճելու, այլ ՀՀ ինքնիշխանությունը, տարածքային ամբողջականությաւնը պաշտպանելու համար, այնուամենայնիվ, այն փուլերում, երբ մենք կենտրոնանում ենք բանակի բարեփոխումների թեմայի վրա, այդ ժամանակ նման սադրանքներ իրականացվում են՝ պրոցեսին խոչընդոտելու համար»,-ասաց վարչապետը:

Հաջորդ նյուանսը, ըստ Փաշինյանի, այն է, որ 44-օրյա պատերազմից հետո ակնհայտ է, որ մենք ծանր կորուստներ ենք ունեցել, բայց ՀՀ-ն այդ պատերազմի արդյունում չի կոտրվել. «Ավելին, այն ժամանակ հայտնի մթնոլորտի պայմաններում, ըստ էության, նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը հայկական միջավայրում որոշակիորեն շատ նեգատիվ լույսի ներքո ներկայացվեց: Այնպես չէ, որ մենք երջանիկ ենք այդ հայտարարությամբ: Այդ հայտարարության մեջ կա երեք գումարած մեկ ինստիտուցիոնալ արձանագրում: Առաջինը ԼՂ սուբյեկտի արձնագրումն է, այն պայմաններում, երբ Ադրբեջանն ասում է՝ ԼՂ գոյություն չունի: Կա Լեռնային Ղարաբաղ, որը պարփակված է որոշակի գծով, որը փաստաթղթում անվանված է շփման գիծ, կան տեղակայված ռուս խաղաղապհներ, որոնց ներկայության իմաստը այդ տարածքում ապրող մարդկանց անվտանգությունն ապահովելն է եւ կա Լաչինի միջանցք, որն ապահովում է մարդկանց բեռների անարգել երթեւեկությունը ԼՂ-ի եւ Հայաստանի միջեւ:

Վերջերս ԱԽ քարտուղարն այցելել էր Լեռնային Ղարաբաղ, որին եղավ արձագանք հերթական անգամ Ադրբեջանի կողմից: Պետք է արձանագրենք, որ եռակողմ հյտարարության իմաստը ԼՂ-ի եւ Հայաստանի միջեւ կապը ապահովելն է: Ադրբեջանի նմանատիպ դիրքորոշումները տրամաբանական չեն: Վերջին շրջանում Ադրբեջանը փորձում է շրջանառությունից հանել եւ արխիվային նշանակություն տալ նոյեմբերի 9-ի հայտարարությանը: Այս սադրանքների կոնտեքստում այս մղումն ու նպատակն է երեւում»,-ասաց նա:

Հաջորդ հանգամանքն, ըստ Փաշինյանի, այն է, որ ի հեճուկս գլոբալ դժվարությունների, Հայաստանն ունի հստակ տնտեսական հաջողություններ եւ այդ համատքստում շատ կարեւոր է, որ վերջերս հրապարակվեց տնտեսական ազատության ինտեքսը, որտեղ Հայաստանը զբաղեցնում է 11-րդ տեղը 65 երկրների շարքում. «Այս սադրանքը նպատակ ունի ՀՀ տնտեսական դինամիկան կոտրելու»: