Զանգիր ինձ, զանգիր. Բայդենի լռությունը նյարդայնացնում է Էրդողանին

Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը մեղմացրել է իր հակաարեւմտյան եւ հակաամերիկյան հռետորաբանությունը՝ ակնհայտորեն փորձելով վերբեռնել սերտ հարաբերությունները ՆԱՏՕ-ի իր դաշնակցի հետ, բայց ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը դեռեւս լռություն է պահպանում:

Նախագահի պաշտոնը ստանձնելուց մոտ երկու ամիս անց Բայդենը չի զանգահարել Էրդողանին, ինչը Թուրքիայում ոմանք տագնապալի նշան են համարում: Համեմատության համար նշենք, որ նախկին նախագահ Դոնալդ Թրամփը եւ Էրդողանը խոսել են 2016-ի ընտրություններից մի քանի օր անց:

Անկարայի եւ Վաշինգտոնի միջեւ կապերը, որոնք մի ժամանակ ռազմավարական գործընկեր էին համարվում, վերջին տարիներին անշեղորեն վատթարացել են Սիրիայի շուրջ տարաձայնությունների, Ռուսաստանի հետ Թուրքիայի համագործակցության եւ վերջերս Միջերկրական ծովի արեւելքում Թուրքիայի ծովային միջամտությունների պատճառով, որոնք ԱՄՆ պաշտոնյաներն անվանել են ապակայունացնող։

Չնայած լարվածությանը, Էրդողանի կառավարությունում շատերը հույս ունեին, որ Թրամփը եւս չորս տարի կկառավարի, նա անձնական հարաբերություններ էր պահպանում Էրդողանի հետ եւ նրան դասախոսություններ չէր կարդում Թուրքիայում մարդու իրավունքների վիճակի վերաբերյալ:

Բայդենը թուրք պաշտոնյաների զայրույթն է առաջացրել New York Times-ին տված հարցազրույցից հետո, որում նա խոսել է «ավտոկրատ» Էրդողանի դեմ Թուրքիայի ընդդիմությանը սատարելու մասին:

Հանրային հայտարարություններում Թուրքիայի պաշտոնյաները նվազեցնում են Սպիտակ տան կողմից հեռախոսազանգերի բացակայության նշանակությունը` նշելով, որ խոսակցությունները տեղի են ունենում այլ մակարդակներում: Բայց թուրք բարձրաստիճան պաշտոնյան Associated Press-ին հայտնել է, որ Էրդողանի գրասենյակը «հիացած չէ» այս կապակցությամբ:

Սպիտակ տան խոսնակ Ջեն Փսակին անցյալ շաբաթ ասել է, որ աշխարհի շատ առաջնորդներ դեռ չեն խոսել Բայդենի հետ, եւ ինքը վստահ է, որ նա «ինչ-որ պահի» կզանգի Էրդողանին:

Ճնշող արտաքին քաղաքականության, հակաարեւմտյան հռետորաբանության եւ աճող ավտորիտարիզմի պատճառով մի քանի բարեկամներ ունենալով՝ Թուրքիան փորձում է օտարերկրյա ներդրումներ ներգրավել՝ իր խնդրահարույց տնտեսությունը փրկելու համար: Էրդողանը դիմում է ԱՄՆ-ին, եվրոպական երկրներին եւ այլ նախկին դաշնակիցների՝ փորձելով կարգավորել հարաբերությունները եւ վերջ դնել միջազգային մեկուսացմանը:

Բայդենը, ով խոսել է միջազգային դաշինքների եւ ավանդական կապերի վերականգնման, ինչպես նաեւ ՆԱՏՕ-ի ամրապնդման մասին, շահագրգռված պետք է լինի կապերը վերականգնելու եւ Թուրքիային Ռուսաստանի ազդեցության գոտուց դուրս բերելու հարցում:

Բայց վերլուծաբանները կարծում են, որ հարաբերությունների վերականգնումը շատ դժվար կլինի՝ հաշվի առնելով մի շարք խնդիրներ, որոնց շուրջ երկու երկրները համաձայն չեն, այդ թվում՝ Ռուսաստանի առաջադեմ С-400 հակաօդային համակարգը ձեռք բերելու Թուրքիայի որոշումը:

Վիճաբանության մեկ այլ առարկա է «Իսլամական պետություն» խմբավորման դեմ պայքարում ԱՄՆ ռազմական աջակցությունը սիրիացի քուրդ զինյալներին: Պաշտպանության նախարար Հուլուսի Աքարը հայտարարել է, որ հարաբերությունները չեն կարող բարելավվել, եթե Վաշինգտոնը չվերջացնի իր համագործակցությունը սիրիական քրդական խմբավորման հետ:

2019-ին Բայդենը Թրամփին մեղադրել էր ԱՄՆ դաշնակիցներին դավաճանելու մեջ` Սիրիայի հյուսիսից զորքերը դուրս բերելու վերջինիս որոշումից հետո, ինչը հող էր նախապատրաստել սիրիական քրդական խմբավորման դեմ թուրքական ռազմական հարձակման համար:

Բայդենի վարչակազմը, ամենայն հավանականությամբ, ճնշում կգործադրի Թուրքիայի վրա` Միջերկրական ծովի արեւելքում Հունաստանի հետ կապված էներգետիկ վեճի պատճառով, ինչը հանգեցրել է լարված հակասության ՆԱՏՕ-ի անդամ երկու երկրների միջեւ: Այդ ժամանակից ի վեր Թուրքիան դադարեցրել է վիճելի ջրերում էներգիառեսուրսներ փնտրելը, իսկ Էրդողանը մեղմացրել է իր կրակոտ հռետորաբանությունը:

Ակնկալվում է, որ Բայդենի վարչակազմը ավելի շատ ուշադրություն կդարձնի ժողովրդավարության եւ մարդու իրավունքների վրա, քան Թրամփը: Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարար Մեւլութ Չավուշօղլուի հետ հեռախոսազրույցի ընթացքում Բլինքենը շեշտել է «ժողովրդավարական ինստիտուտների կարեւորությունը, ներառական կառավարումը եւ մարդու իրավունքները հարգելը»:

Անցյալ շաբաթ Էրդողանը խոստացել էր մի շարք բարեփոխումներ կատարել՝ ուղղված մարդու իրավունքների իրավիճակի բարելավմանը, բայց վերլուծաբանները ասում են, որ դրանք դժվար թե հսկայական ազդեցություն ունենան կամ բանտից ազատեն այնպիսի հայտնի գործիչների, ինչպիսիք են ակտիվիստ Օսման Կավալան:

Թուրքիան նաեւ ձգտում է հասնել ԱՄՆ-ում բնակվող հոգեւորական Ֆեթուլլահ Գյուլենի արտահանձնմանը, որին Անկարան մեղադրում է 2016 թվականին ձախողված ռազմական հեղաշրջում կազմակերպելու մեջ: ԱՄՆ պաշտոնատար անձինք ասում են, որ Անկարան չի կարողացել փաստաթղթեր ներկայացնել, որոնք թույլ կտային արտահանձնել նրան: Թուրքիան մեղադրում է Վաշինգտոնին Գյուլենին ապաստան տրամադրելու մեջ:

Հարաբերությունների համար սպառնալիք է նաեւ դատական գործընթացը թուրքական Halkbank բանկի դեմ, որը մեղադրվում է Իրանին օգնելու եւ ԱՄՆ-ի 20 միլիարդ դոլար արժողությամբ պատժամիջոցները շրջանցելու մեջ: