National Interest. Որտե՞ղ են թաղելու Էրդողանին

Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը վերջին երկու տասնամյակի ընթացքում գերակա դիրք է զբաղեցնում թուրքական քաղաքականության մեջ: Նա Թուրքիայի ամենաազդեցիկ առաջնորդն է Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրքի ժամանակներից ի վեր, մտորում է Մայք Ռուբինը National Interest-ը:

«Մինչ Աթաթուրքը ձգտում էր Թուրքիան կապել Արեւմուտքի հետ, Էրդողանն աշխատում էր Թուրքիայի` դեպի իսլամական աշխարհը վերակենտրոնացման ուղղությամբ: Նա Սպիտակ տնից հիսունութ անգամ ավելի մեծ պալատ կառուցեց, որտեղ ապրում է սուլթանի նման: Հենց դա կարող էր լինել նրա նպատակը, քանի որ նա նրա համար ընտանիքը գնալով ավելի կարեւոր է դառնում, քան կուսակցությունը: Էրդողանը հարգանք է պահանջում: Նա իրեն շրջապատում է պալատականներով, ովքեր անընդհատ գովում են իրեն, եւ բանտ է նստեցնում իրեն քննադատողներին: Չնայած Էրդողանն իրեն կյանքից ավելին է համարում, իրական չափը, թե ինչպես են թուրքերը տեսնում նրան, պարզ կդառնա միայն նրա մահից հետո:

Էրդողանի մահը մի թեմա է, որը թուրքերը գնալով ավելի շատ են շահարկում: Փետրվարի 24-ին Էրդողանը կդառնա վաթսունյոթ տարեկան: Նա առողջական խնդիրներ ուներ: 2006-ին նա կորցրել էր գիտակցությունը զրահապատ ավտոմեքենայի մեջ` խուճապ առաջացնելով իր հուսահատ թիկնապահների շրջանում: Տասը տարի առաջ Էրդողանը հաստ աղիքի քաղցկեղի վիրահատություն էր տարել: 2017-ին նա կորցրել էր գիտակցությունը մզկիթում աղոթքի ժամանակ: Ենթադրվում է, որ նա էպիլեպսիա ունի: Էրդողանը չի կարող վստահ լինել խաղաղ մահվան հարցում: Յուրաքանչյուր դեմոկրատ արթնանում է` իմանալով, թե երբ է լրանում իր լիազորությունների ժամկետը. բռնապետներն արթնանում են` ինչ-որ մակարդակում գիտակցելով, որ ցանկացած օր կարող վերջինը դառնալ իրենց համար: Էրդողանին կարող է պետական ​​հուղարկավորություն նշանակվել, սակայն նա կարող է իր վերջին օրերն ապրել աքսորի մեջ:

Ինչպե՞ս կարող են թուրքերը պատվել Էրդողանին նրա մահից հետո: Թուրքիան հաճախ առաջնորդին ավելի մեծ հարգանքով է վերաբերվում նրանց մահից հետո, քան` կենդանության օրոք: Թուրքիան վաղուց արդեն քաղաքականապես բեւեռացված է: Տասնամյակներ շարունակ կուսակցական խմբավորումները պայքարում էին փողոցներում, իսկ նրանց ղեկավարները հաճախ ծեծկռտոցի մեջ էին մտնում խորհրդարանում, սակայն առաջնորդների նկատմամբ կուսակցական թշնամանքը ժամանակի հետ մարում է:

Թուրքիայում ամենահարգված դեմքը մնում է Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքը, ով գրեթե մեկ դար առաջ հիմնադրեց ժամանակակից հանրապետությունը: Նրա դամբարանը` Անիթքաբիրը, վեր է խոյանում Անկարայի կենտրոնում գտնվող կանաչ թաղամասի վրա: Անկարայի արագ զարգացումից առաջ լեռնոտ քաղաքի բնակիչները այն ժամանակակից ակրոպոլիս էին համարում: Զբոսաշրջիկները, դպրոցական խմբերը, դիվանագետները եւ ռազմական պատվիրակությունները գրեթե ամեն օր շարունակում են այցելել նրա եւ Աթաթուրքի իրավահաջորդ Իսմեթ Ինոնուի նույնքան բարդ գերեզմանը:
Սակայն Աթաթուրքը Թուրքիայի միակ ղեկավարը չէ, ով դամբարանի է արժանացել: 1960-ին զինվորականները տապալեցին վարչապետ Ադնան Մենդերեսին, ով ղեկավարում էր Թուրքիան 1950-ականներին, եւ մահապատժի ենթարկեցին հաջորդ օրը: Իսկզբանե նրան թաղեցին խիստ ռեժիմի բանտի` Իմրալիի ստվերում, սակայն արդյունքում թուրք իշխանությունները վերականգնեցին այն եւ դամբարան կառուցեցին Ստամբուլում, որտեղ հանգչում է նրա աճյունը:

Մենդերեսի գործընկեր Սելալ Բայարը, ով նախագահ էր 1960 թվականի հեղաշրջման ընթացքում եւ ցմահ ազատազրկման դատապարտվեց նույն դատարանի կողմից, որը եւ դատապարտել էր Մենդերեսին, բանտում անցկացրեց ընդամենը երեք տարի եւ մահացավ 1986 թվականին: Թուրքիայի կառավարությունը նրան պատվեց թանգարանով եւ դամբարանով Բուրսայում:
Ժամանակակից Թուրքիայի ամենահայտնի պետական ​​գործիչներից մեկը Սուլեյման Դեմիրելն էր, ով իշխանության եկավ 1965 թվականին եւ ղեկավարեց

Թուրքիան առաջիկա վեց տարիներին եւ երեք անգամ վերադարձավ իշխանության քաղաքական անկայունության պայմաններում հաջորդ տասնամյակի ընթացքում, այնուհետեւ` կրկին 90-ականների սկզբին: Նա Թուրքիայի նախագահ դարձավ 1993 թվականին: Մահից հետո նա թաղվեց Աթաբեյում` այն քաղաքում, որտեղ ծնվել էր եւ որտեղ թուրքական կառավարությունը հետագայում դամբարան կառուցեց:

Թուրգութ Օզալը, ում աջակենտրոն «Ռոդինա» կուսակցությունը տասը տարի գերակա դիրք էր զբաղեցնում թուրքական քաղաքականության մեջ 1983 թվականին քաղաքացիական կառավարման վերադառնալուց հետո, պատվավոր կերպով թաղվեց (երկու անգամ) Ստամբուլի կենտրոնում գտնվող Թոփքափի պալատի մոտ կառուցված դամբարանում:

Էրդողանը բարեպաշտ մուսուլմանի կերպար է վայելում, սակայն փակ դռների հետեւում խուսափում է ասկետական ​​ապրելակերպից: Մինչ նրա ուսուցիչ Նեքմեթին Էրբաքանը համեստ թաղում էր ցանկանում, Էրդողանի նստավայրում 1000 սենյակ կա, եւ նա շատ ավելին կակնկալի: Վրեժը կարող է նաեւ արատավորել Էրդողանի` հետմահու պատիվների ձգտումը: Էրդողանը Թուրքիայի ամենաատելի մարդն է: Հարյուր հազարավոր մարդիկ, ում նա հեռացրել է աշխատանքից, բանտ է նստեցրել կամ զրկել է թոշակից, նրան արագ չեն ների: Էրդողանի պաշտոնավարումը վարչապետի եւ նախագահի պաշտոնում ցույց տվեց թուրքերին եւ ամբողջ աշխարհին, որ նա փխրուն, ծախու մարդ է, ում համար այլախոհության ճնշումն ավելի կարեւոր է, քան հաղթանակը քաղաքական բանավեճերում: Իր կարիերայի ընթացքում նա ոչ միայն թշնամաբար տրամադրեց թուրքերին, այլեւ իրեն պերսոնա նոն գրատա դարձրեց տարածաշրջանային պետությունների եւ Թուրքիայի ավանդական դաշնակիցների շրջանում: Նա կարող է կարծել, որ երկրորդ Աթաթուրք կդառնա, սակայն այցելուներ շատ չեն լինի: Ի վերջո, թուրք ուսանողների համար դժվար է այցելել սրբավայրերն Ադրբեջանում, Քաթարում կամ Սոմալիում»: