Arab News. Էրդողանի կողմից ստեղծված ռազմականավցած ցանցն ապակայունացնում է Մերձավոր Արևելքը

Նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի Թուրքիան մարտահրավեր է նետում իր հարևաններին, ինչը խորանում է այդ թվում նաև արտոնություններով և պաշտպանությամբ, որը նա վայելում է որպես ՆԱՏՕ-ի անդամ, գրում է Arab News-ը:

«Գաղտնիք չէ, որ վերջին տասնամյակում Էրդողանի իշխանությունը դարձել է ավելի ավտորիտար, հատկապես 2016-ի ձախողված հեղաշրջումից հետո, որն ընդգծեց աշխարհիկ զինված ուժերի և իսլամիստական ռեժիմի հակակրանքը: Այս խնդիրը շրջանցելու համար Էրդողանը զարմանալիորեն հանդուգն ու ցինիկ կերպով ստեղծեց մասնավոր աշխարհազորայինների ցանց՝ Սիրիայից ներմուծված գրոհայիններից: Նրանց դերն է առաջ տանել տարածաշրջանում ազդեցությունը վերականգնելու նրա հավակնոտ ծրագիրը՝ նախկին Օսմանյան կայսրության օրինակով՝ պաղեստինյան տարածքներից մինչև Սիրիա և Կովկաս, մինչև Քաշմիր:

Այս կառույցը Թուրքիայի կառավարությունն օգտագործում է ինչպես ներքին բռնաճնշումների, այնպես էլ արտաքին արկածախնդրությունների համար: Ըստ էության, դա կարևոր է ինչպես Մերձավոր Արևելքում կայունության, այնպես էլ ժողովրդավարության դեմ պայքարող Թուրքիայի ապագայի համար: Երկու ոլորտներում էլ դրա ազդեցությունը խիստ բացասական է:

Վերջին հինգ տարիների ընթացքում Թուրքիան զինված միջամտություններ է սկսել Սիրիայի հյուսիսում և Հյուսիսային Իրաքում, աջակցություն է առաջարկել «Համաս» ահաբեկչական խմբավորմանը, կռվել է հույն և կիպրական հարևանների հետ Միջերկրական ծովի արևելքում ու ռազմական աջակցություն ցուցաբերել Կատարի, Ադրբեջանի և Լիբիայի դաշնակիցներին, հաճախ անկայունության և ավերածությունների գնով:

Բոլոր այս ասպարեզներում (բացառությամբ արևելյան Միջերկրական ծովում ռազմածովային պայքարի), Էրդողանի ստեղծած զուգահեռ կառույցը կենսական դեր է խաղացել պետական անվտանգության պաշտոնական ուժերի հետ միասին: Դրա հիմնական գործառույթը Թուրքիայի նախագահին մատչելի, կազմակերպված, վերապատրաստված, հեշտությամբ տեղակայվող և հեշտությամբ օգտագործվող վստահելի օտարերկրյա աշխատուժի տրամադրումն է՝ որպես իշխանության երևակման գործիք:

Հենվելով այս վստահված անձանց վրա՝ Էրդողանը ձգտում է նվազագույնի հասցնել արտաքին տարածքներ ռազմական արշավների նկատմամբ հասարակական ներքին քննադատությունը: Թեև նա կարող էր Թուրքիայի զինված ուժերի մոբիլիզացումը հարևան երկրներ, ինչպիսիք են Սիրիան և Իրաքը, արդարացնել ներքին անվտանգության նկատառումներով, նրա համար ավելի դժվար է համոզել թուրքական հասարակությանը՝ պատերազմի հեռավոր թատերաբեմ, ինչպիսին է Լիբիան, զինվորներ ուղարկելու ճիշտ որոշման մեջ:

Նման համարձակ քայլեր ձեռնարկելով՝ Էրդողանը հստակ ուղերձ է հղում իր ընտրողներին՝ Օսմանյան կայսրության իրավահաջորդ Թուրքիան վերականգնում է տարածաշրջանային տերության իր արժանի տեղը կայսրության ավանդական ներաշխարհում ազդեցությամբ, և դա է պատճառը, որ մրցակիցներ են ի հայտ գալիս՝ փորձելով ապակայունացնել երկիրը: Իսլամիստական ազդակների հետ միահյուսված նեոօսմանյան այս արտաքին քաղաքականությունը պայմանավորված է նաև ներքին խնդիրներով: Էրդողանի գործընկերությունը «Ազգայնական շարժում» կուսակցության (ԱՇԿ) հետ, բնականաբար, նրան դրդում է ավելի կոշտ դիրքորոշում ցուցաբերել քրդական ՍԴՄԿ (Սիրիայի ժողովրդավարական միություն կուսակցություն) և Քրդական աշխատավորական կուսակցության նկատմամբ: Հենց այդպես էլ այս ազգայնական քաղաքական դաշինքը բացատրում է Թուրքիայի անվերապահ աջակցությունը ադրբեջանցիներին (թուրքական էթնիկ խումբ)՝ Հայաստանի դեմ պայքարում:

Այսպիսով, որոնք են այս կառույցի բաղադրիչները: Ըստ էության, սրանք հարաբերություններ են Էրդողանի և մի խումբ բարձրաստիճան թուրք սպաների միջև, ովքեր ազատվել են ծառայությունից իսլամիստական քաղաքականությանը սատարելու համար, բայց հետագայում վերադարձել են գործունեության ոչ պաշտոնական ուղիներով: 76-ամյա գեներալ Ադնան Թանրիվերդին, որը Էրդողանի ազգային անվտանգության խորհրդական է նշանակվել 2016-ի հեղաշրջման փորձից հետո, այդ հարաբերությունների առանցքային դեմքն է:

Թանրիվերդին, որը կրթությամբ հրետանավոր սպա է, 2012 թվականին հիմնադրել է SADAT ռազմական խորհրդատվական մասնավոր ընկերությունը՝ 22 այլ նախկին սպաների հետ միասին, ովքեր իսլամիստական գործունեության համար հեռացվել էին բանակից: SADAT-ը, միակ մասնավոր պաշտպանական խորհրդատվական ընկերությունը Թուրքիայում, այն մարմինն է, որը պատասխանատու է թուրքական պետության կողմից անկանոն և պրոքսի-պատերազմի ընդլայնման պրակտիկայի համար, ինչպես նաև իսլամիստ զինյալներին մոբիլիզացնելու համար` թուրքական պետության շահերը սպասարկելու նպատակով:

Թուրքիայի կողմից օգտագործվող ռեսուրսների ռեզերվը ամբողջությամբ բաղկացած է բնակչության ամենահուսահատ խմբերից մեկից՝ սիրիացի փախստականներից, ովքեր վտարվել են իրենց երկրից կամ ապրում են հյուսիսային Սիրիայի փոքր և պաշարված անկյունում՝ Թուրքիայի տիրապետության տակ: Նրանք ուղարկվում են պատերազմի տարբեր ճակատներ: Դրանից հետո դրանք օգտագործվում են որպես թնդանոթի միանգամյա օգտագործման միս:

Թուրքիայի կառավարությունը նաև հարաբերություններ է պահպանում հին ռազմական ստորաբաժանումների հետ, ինչպիսին է ուլտրաազգայնական «Գորշ գայլեր» կազմակերպությունը: Վերջերս այն արգելվել է Ֆրանսիայում, իսկ Գերմանիայում նախատեսում են արգելել:

Այս գործունեությունը հատկապես նողկալի է, եթե դիտարկենք վերջին տասնամյակում Մերձավոր Արեւելքը պատած ալեկոծությունների ֆոնին: Դրա հիմնական արդյունքներից մեկը պետական պաշտոնական կառույցների կտրուկ թուլացումն է (և որոշ դեպքերում գրեթե լիակատար անհետացումը): Սիրիայում, Լիբիայում, Լիբանանում եւ Իրաքում նրանց փոխարինելու է եկել աշխարհազորայինների, անօրինականության և անարխիայի քաոսային իրողությունը: Այս երկրների բնակիչները դարձել են հիմնական զոհերը:

Թուրքիան, չնայած այն հանգամանքին, որ ՆԱՏՕ-ի անդամ է, ԵՄ անդամակցության թեկնածու և, իբր, ԱՄՆ դաշնակից, ներկայումս այս իրավիճակը սատարող և ապակայունացնող հիմնական գործոններից մեկն է:

Սրան պետք է վերջ դրվի: Աշխարհազորայինները, ահաբեկչական խմբավորումները և իսլամիստական ծայրահեղականությունը բոլոր այն տարրերն են, որոնք Մերձավոր Արևելքը պետք է հաղթահարի, եթե ցանկանում է հասնել կայունության և վերականգնվել: Ռազմականացված ցանցը, որ Էրդողանը ստեղծել է SADAT-ի իսլամիստական զինվորականների և հյուսիսային Սիրիայից ծայրահեղականների հետ համատեղ, նման հնարավորությունը խոչընդոտող հիմնական գործոններից մեկն է: Ֆրանսիայում ծայրահեղ ազգայնական, դաժան և ուլտրաաջ «Գորշ գայլերին» արգելելը լավ սկիզբ է: Բայց արևմտյան կառավարությունները պետք է ավելի վճռականորեն բարձրացնեն այս հարցը Անկարայի առջև»: