Մակրոնի թուրքական մարշը կամ Էրդողանի ֆրանսիական սիրավեպը. Ստանիսլավ Տարասովը՝ թուրք-ֆրանսիական հարաբերությունների վերջին զարգացումների մասին

«Ռեգնում» լրատվական գործակալությունը հրապարակել է կովկասագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու Ստանիսլավ Տարասովի նոր հոդվածը, որը վերաբերում է Ֆրանսիա-Թուրքիա արտաքին քաղաքական հարաբերություններին և հարակից թեմաներին:

Ստորև ներկայացնում ենք հեղինակի անդրադարձը.

«Այս իրադարձությունը շատերին զարմացրեց: Թուրքիայի արտգործնախարար Մևլութ Չավուշօղլուն ասել է, որ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը նամակ է հղել երկրի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանին, որում ֆրանսիացի ղեկավարն Անկարայի ու Փարիզի միջև հարաբերությունների կարգավորման ցանկություն է հայտնել: Չավուշօղլուի խոսքով՝ Մակրոնն առաջարկել է հանդիպում կազմակերպել իր թուրք գործընկերոջ հետ: Բացի այդ, ձեռագիր նամակում նա նույնիսկ թուրքերեն գրել է «Հարգելի Թայիփ»: Վկայակոչելով դիվանագիտական աղբյուրների խոսքերը՝ թուրքական Sabah հրատարակությունը հայտնում է, որ «Էրդողանը դրական է արձագանքել Մակրոնի առաջարկին և ասել. «Մենք հաճույքով կհանդիպենք»: Ներկայումս խոսքը վերաբերում է տեսակոնֆերանսին և հեռախոսային խոսակցություններին:

Իրավիճակի անսովորությունն այն է, որ Մակրոնի և նրա թուրք գործընկերոջ միջև ծագած խնդիրների ծավալը սկսել է մասշտաբային դառնալ: Հիշենք, թե ինչպես 2019-ի դեկտեմբերին Հյուսիսատլանտյան դաշինքի անդամ երկրների առաջնորդների գագաթնաժողովի ժամանակ նրանց միջև բախում տեղի ունեցավ, երբ Մակրոնը մեղադրեց Թուրքիային «Իսլամական պետություն» ահաբեկչական խմբավորման հետ համագործակցելու համար, հայտարարեց ՆԱՏՕ-ի «ուղեղի մահվան» մասին ՝ այդպիսով արտահայտելով իր վրդովմունք: Ինչ վերաբերում է Սիրիայում Թուրքիայի գործողություններին, ապա նա նույնիսկ կոչ արեց Թուրքիային բացառել դաշինքից՝ ռուսական «Ս-400» զենիթահրթիռային համակարգեր գնելու որոշման ֆոնին: Մակրոնը, Փարիզում ընդունելով Քրդական ժողովրդական ինքնապաշտպանական ստորաբաժանումների քաղաքական ղեկավարներին, համերաշխություն հայտնեց Սիրիայի քրդերին: Հետո ի հայտ եկան միջերկրածովյան խնդիրները, Լիբիայի հակամարտությունը և վերջերս նաև որոշակի տարաձայնություններ ղարաբաղյան պատերազմի համատեքստում: Ի հավելումն այս ամենին պետք է նշել նաև Էրդողանի սպառնալիքները՝ կապված Ֆրանսիայում թուրքական ծայրահեղ աջ «Գորշ գայլեր» խմբավորման արգելքի հետ, ֆրանսիական Charlie Hebdo երգիծական ամսագրում Թուրքիայի նախագահի ծաղրանկարի հրապարակման պատմությունը (դրա վրա Էրդողանը միայն կիսավարտիքով է, բարձրացնում է իսլամական հագուստով կնոջ փեշը՝ բացականչելով. «Օ՜, մարգարե՜»), 47-ամյա ուսուցիչ Սամուել Պատիի սպանությունը, որը աշակերտներին դասարանում ցույց էր տվել Մուհամեդ մարգարեի վերաբերյալ ծաղրանկարներ:

Այս միջադեպը ծայրահեղ հասարակական վիրավորանքների պատճառ է դարձել: Մակրոնն ասել է, որ իսլամը գտնվում է ճգնաժամային իրավիճակում, նա ուսուցչին կոչել է «լուռ հերոս» և «հանրապետության մարմնացում»: Այս առնչությամբ Էրդողանը մեղադրել է Մակրոնին իսլամատյացության համար, անվանել նրան «հիվանդ» և խորհուրդ տվել «հետազոտել նրա հոգեկան վիճակը»: Բացի այդ, Թուրքիայի ղեկավարը դիմել է իր հայրենակիցներին՝ ֆրանսիական ապրանքները բոյկոտելու կոչով:

Հեղինակը նկատում է՝ հենց այսպես, Փարիզն ու Անկարան հայտնվեցին բարիկադների հակառակ կողմերում, նրանց հարաբերությունները մտան ծանր քաղաքական ճգնաժամի շրջան, որից դուրս գալու համար անհրաժեշտ է ժամանակ, լուրջ դիվանագիտական ջանքեր և, իհարկե, ինտրիգների մասնակիցներից մեկի քաղաքական կամքը: Այս առնչությամբ, քաղաքագետ, 2014-2019 թվականներին Ֆրանսիայից Եվրախորհրդարանի պատգամավոր Էմերիկ Շոպրադն ասել է, որ «Փարիզը պետք է ստիպի Անկարային իրեն հարգել, և քանի դեռ նա ներողություն չի խնդրել, մենք պետք է սառեցնենք մեր դիվանագիտական հարաբերությունները Անկարայի հետ և վետո կիրառենք Թուրքիայի և Եվրամիության միջև ցանկացած բանակցային գործընթացի վրա»: Ճիշտ է, միևնույն ժամանակ նա առաջարկել է Մակրոնին կանխել թուրք-ռուսական դաշինքի ամրապնդումը:

Շոպրադը կարծում էր, որ Փարիզը պետք է հրաժարվի ԱՄՆի-ի պատժամիջոցների քաղաքականությունից և Ռուսաստանի «սատանայացումից», որը գալիս է Վաշինգտոնից և ամերիկամետ երկրներից՝ սկիզբ դնելով Չինաստանի հետ համագործակցության ուղղությամբ շարժման և «Մետաքսի ճանապարհ» չինական ծրագրի վերաբերյալ որոշման կայացման: Այնուամենայնիվ, ամենայն հավանականությամբ, Մակրոնը որոշել է իր «արևելյան ուժը» իրականացնել ոչ թե Ռուսաստանի, այլ Թուրքիայի միջոցով: Ինչո՞ւ: Ի վերջո, ավելի վաղ, օգտագործելով ֆրանս-թուրքական հարաբերություններում առկա բարդությունների գործոնը, Փարիզը զգալի ջանքեր գործադրեց ԵՄ-ում Թուրքիայի վերաբերյալ բացասական մեդիապատկեր ստեղծելու համար: Եվրոպական մամուլը շատ բան գրեց այն փաստի մասին, որ Էրդողանն, ասում են, ավելի ու ավելի շատ գործում է որպես հակառակորդ, այլ ոչ թե «Արևմուտքի բարեկամ»: Ամերիկացիները նույնպես ակտիվորեն մասնակցում էին այս խաղին: ԱՄՆ պետքարտուղար Մայք Պոմպեոն հայտարարել է, որ «Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի սկզբունքներին դեմ է գործում, խաթարում է այս դաշինքի միասնությունը և սադրիչ գործողություններ է իրականացնում Արևելյան Միջերկրական ծովում, Սիրիայում, Լիբիայում և Լեռնային Ղարաբաղում»: Բայց դեռևս առանձնապես սուր գործողություններ Թուրքիայի հասցեին Արևմուտքից այդպես էլ չեն նկատվել:

ԱՆկարայի օգտին աշխատեց ԱՄՆ-ում տեղի ունեցած լուրջ քաղաքական ճգնաժամը և ԵՄ-ի անկարողությունը: Ինչպես գրում է թուրքական Habertürk հրատարակությունը, «վերջին տարիներին Եվրոպան և Միացյալ Նահանգները շատ ավելի քիչ են ներգրավված եղել արտաքին հակամարտությունների լուծման մեջ, քան նախկինում, քանի որ երկուսն էլ ունեցել են հակամարտություններ: Բացի այդ, փոխվել է միջազգային հարաբերությունների հենց մատրիցը, որն արտահայտվեց ավանդական ուժային կենտրոնների ազդեցության թուլացմամբ և տարածաշրջանային լուրջ խաղացողների ի հայտ գալով, որոնք ունակ են լուծել հակամարտությունները «տեղում», առանց «համաշխարհային ոստիկաններ» ներգրավելու: Ֆրանսիայի դեմ ավելի հաջող խաղ անցկացրեց Թուրքիան, որը մեծ ջանքեր գործադրեց ամբողջ իսլամական աշխարհում Փարիզի հեղինակությունը փչացնելու համար, ի վերջո, Էրդողանը Մակրոնին մեղադրեց իսլամի դեմ «ատելության արշավ» կազմակերպելու համար, «կոչ արեց բոյկոտել ֆրանսիական ապրանքները: Եվ պետք է խոստովանել, որ Անկարային հաջողվեց Փարիզի հետ իր աշխարհաքաղաքական դիմակայությունը ներկայացնել որպես գաղափարական, նույնիսկ կրոնական, երբ Մարոկկոյից մինչև Պակիստան հսկայական տարածքում սկսվեցին զանգվածային հակաֆրանսիական ցույցեր, հնչեցին քաղաքական գործիչների զայրացած հայտարարություններ, ԶԼՄ-ներում տպագրվեցին Մակրոնին սատանայի կերպարում պատկերող ծաղրանկարներ:

Այս առճատակատման մեջ Փարիզը պարտվեց Անկարային: Այժմ Մակրոնը պետք է Ֆրանսիան մաքրի «իսլամի թշնամու» իմիջից, ներկայացնի այն որպես մի երկիր, որն ունակ է համաձայնության գալ որոշ բարդ, բայց հատուկ հարցերի շուրջ:

Ըստ Տարասովի՝ հենց այս դրդապատճառներն էլ դարձան հանդիպման առաջարկով Էրդողանին նամակ ուղարկելու հիմնական խթանները: Հանուն այս նախագծի խթանման՝ Ֆրանսիայի ղեկավարը կարող է համաձայնվել արգելափակել ԵՄ-ի կողմից Թուրքիայի դեմ պատժամիջոցների կիրառումը, որը նախատեսված է մարտի 30-ին: Դրան շուրջ այժմ, դատելով ֆրանսիացի փորձագետների հայտարարություններից, ակտիվորեն աշխատում են Ելիսեյան պալատում:

Ինչ վերաբերում է Էրդողանին, ապա նա տոնում է բարոյաքաղաքական հաղթանակ, որը թուրքական լրատվամիջոցները ներկայացնում են որպես «հաղթանակ՝ բոլոր թեժ ուղղություններով» Մակրոնի նկատմամբ:

Այնուամենայիվ, այստեղ հեղինակը հարկ է համարում շեշտել, որ «առանց որոշակի զիջումների Սիրիայի և Լիբիայի հարցում, Փարիզը դժվար թե կարողանա կամուրջներ կառուցել Անկարայի հետ»:

Ըստ Տարասովի՝ խաղը դեռ նոր է սկսվում, և ֆրանսիական փորձառու դիվանագիտությունը կարող է Էրդողանի համար շատ ավելի հնարամիտ ծուղակներ պատրաստել: Եվ այստեղ կարող է «հնարավորության պատուհան» բացվել նաև Ռուսաստանի համար, որը նույնպես գտնվում է արևմտյան պատժամիջոցների տակ»: