Ո՞վ էր Ղասեմ Սոլեյմանին (Լուսանկարներ)

Իրանում գեներալ-մայոր Ղասեմ Սոլեյմանին, որը զոհվել է Բաղդադում ԱՄՆ ՌՕՈւ ավիահարվածի հետեւանքով, կենդանի լեգենդ է համարվում։ Իրանցիները նրան աստվածացնում են, թշնամիները վախենում են նրանից ու ատում, նրան համարում էին Մերձավոր Արեւելքի «գորշ կարդինալ»։ Իսրայելն ու ԱՄՆ-ը քանիցս փորձել են սպանել նրան։ Միեւնույն ժամանակ, գեներալի մասին հայտնի է շատ քիչ բան։ Մենք փորձեցինք տեղեկություն հավաքել այդ արտասովոր մարդու մասին, որի համար դրախտ էր մարտադաշտը հանուն իր երկրի։

Ղասեմ Սոլեյմանին ծնվել է 1957 թվականի մարտի 11-ին Իրանի արեւելյան Ռաբոր գյուղում, աղքատ գյուղացու ընտանիքում։ Տասներեք տարեկանում հոր գյուղատնտեսական վարկը վճարելու համար ազգականի հետ գնում է Քերման (Իրան)՝ փող աշխատելու, որտեղ աշխատել է ծայրամասային դպրոցի շինհրապարակում։ 1979-ին միացել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսին (ԻՀՊԿ), որտեղ անցել է երիտասարդ մարտիկների 45-օրյա դասընթացներ։

1998-ին դարձել է «Կուդս» հատուկ ստորաբաժանման հրամանատար, որը պատասխանատու է ռազմական եւ գործակալական հետախուզության, ինչպես նաեւ դիվերսիոն գործունեության համար Իրանի սահմաններից դուրս եւ ենթարկվում է հանրապետության գերագույն առաջնորդ Ալի Խամենեիին։

2007-ին Ղասեմ Սոլեյմանին ներառվում է իրանցի զինվորականների եւ քաղաքական գործիչների ՄԱԿ պատժամիջոցների ցուցակում, որոնց արգելվում է դուրս գալ երկրից։

Երբ Սադամ Հուսեյնը 1980 թվականի սեպտեմբերի 22-ին ներխուժեց Իրան, Ղասեմ Սոլեյմանին լեյտենանտ էր ԻՀՊԿ շարքերում։ Բայց մարտական գործողությունները սկսվելուց շատ չանցած շուտով աչքի ընկավ հիմնականում շնորհիվ համարձակ հետախուզական գործողությունների թշնամու թիկունքում։ Դրա շնորհիվ նա արագ առաջ գնաց եւ 30 տարեկանում դարձավ «Թարալլահ» 41-րդ հետեւակային դիվիզիայի հրամանատարը։

Քաղաքական գործիչների շարքում նա համարվում է ականավոր ստրատեգ եւ հատուկ գործողությունների կազմակերպիչ, ինչպես նաեւ լայն գործակալական ցանցի ստեղծող Մերձավոր Արեւելքում՝ շիական համայնքների հիման վրա։

Սոլեյմանին, որը կյանքի մեծ մասն անցկացրել է արտասահմանում գաղտնի գործողություններ իրականացնելով, 2016-ին Իրանի ազգային հերոսի հեղինակություն ձեռք բերեց։ Նրա մասին նկարահանում են վավերագրական եւ գեղարվեստական ֆիլմեր, գրում երգեր, նրան նվիրում են վաստակած պարգեւներ եւ մարզական մրցանակներ։ Գեներալի հրապարակային ելույթների հավաքածուի առաջին տիրաժը գրախանութներում սպառվեց տառացիորեն հաշված օրերի ընթացքում։

Հարեւան երկրների քաղաքական գործիչների շարքում եւ Ամերիկայում նա հայտնի է որպես «խորաթափանց եւ վախեցնելու չափ խելացի ստրատեգ», դիվերսիոն-հետախուզական գործողությունների կազմակերպիչ, որը լայն գործակալական ցանց է ստեղծել ողջ տարածաշրջանում շիա համայնքի վրա հենվելով։ Ինչպես The New Yorker ամսագրին ասել է Իրաքում ԿՀՎ նախկին աշխատակից Ջոն Մագուայրը, «այսօրվա դրությամբ Սոլեյմանին ամենահզոր դեմքն է Մերձավոր Արեւելքում, եւ ոչ ոք նրա մասին ոչինչ չի լսել»։

Իրանում Սոլեյմանիի ազդեցությունը մեծ էր նաեւ սիրիական հակամարտությունից առաջ, որը նրան վերածեց քաղաքական «սուպերաստղի»։ Գեներալը վայելում է Իրանի գերագույն ղեկավար Ալի Խամենեիի վստահությունը, որին Սոլեյմանին ենթարկվում է ուղղակիորեն։ Խամենեին նրան անվանում է «կենդանի նահատակ» (այսինքն՝ արժանի բարձրագույն պարգեւի իսլամական դրախտում) իսլամական հեղափոխության մեջ ունեցած ավանդի համար։ Ջոն Մագուայրը The New Yorker-ի լրագրողներին ասել է, որ իրանցի գեներալը, չնայած ֆորմալ կրթության բացակայությանը, կարդացած եւ բանիմաց մարդ է, ավելի ինտելիգենտ, քան նրա շրջապատը, եւ ունի «զուսպ հմայք»։

Այն հազվադեպ օրերին, երբ գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանին գալիս է Թեհրան, միջին տարիքի պաշտոնյայի չափավոր կյանք է վարում։ «Նա ամեն օր արթնանում է ժամը չորսին եւ անկողին մտնում երեկոյան ինն անց կեսին»,- ասում է նրա ծանոթներից մեկը։- «Նա հարգալից վերաբերմունք ունի կնոջ հանդեպ եւ երբեմն նրա հետ զբոսնում է այգում, նա երեք որդի եւ երկու դուստր ունի, որոնց համար խիստ, բայց սիրող հայր է»։ Բայց ընտանեկան երջանկությունը միշտ երկար չի տեւում։ Նա առաջնորդվել է հայրենասիրությամբ, անկախության ձգտմամբ եւ պայքարի սիրով։ Եվ դրա համար ամեն անգամ, երբ Իրանի վրա ամպեր են կուտակվում, գեներալը նորից լքում է իր տունը։ «Սովորաբար մարդկանց պատկերացմամբ դրախտը դյութիչ գեղեցիկ բնապատկեր է, առվակների խոխոջ, գեղեցիկ կանայք։ Բայց կա նաեւ դրախտի այլ տեսակ, դա մարտադաշտն է»,- ասել է նա հարցազրույցներից մեկում։ Եվ շարունակել է. «Քո երկրի համար մարտից հետո»։

2019-ին Foreign Policy-ն Ղասեմ Սոլեյմանին գլոբալ մտածողների վարկանիշում զբաղեցրել է առաջին հորիզոնականը պաշտպանություն եւ անվտանգություն կարգում։ «Ղասեմ Սոլեյմանին արդեն երկու տասնամյակ ղեկավարում է Իրանի գաղտնի ռազմական գործողությունները, բայց նրա դերը երբեք այնքան մեծ չի եղել, որքան այսօր։ Նա նաեւ դարձել է Իրանի արձագանքի հրապարակային դեմքը ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի սպառնալիքների համար։ «Մենք ձեր կողքին ենք, այնքան մոտ, որ անգամ չեք էլ պատկերացնում»,- նախազգուշացրել է Սոլեյմանին 2018-ի հուլիսին»,- նշվում է FP-ի հրապարակման մեջ։

Քանի անգամ են մահափորձ կատարել լեգենդար գեներալի դեմ՝ ճշգրիտ ասել դժվար է։ 2018-ին իսրայելական լրատվամիջոցները շտապեցին տեղեկացնել, թե Սուլեյմանին մահացել է Իսրայելի ՌՕՈւ ավիահարվածներից Դամասկոսի շրջանում, բայց այդ տեղեկությունը հերքվեց։

Անցած տարվա հոկտեմբերին Իրանի հետախուզությունը տեղեկացրեց Սոլեյմանիի դեմ մահափորձի խափանման մասին։ Ինչպես տեղեկացրել էր Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետախուզական վարչության պետ Խոջաթոլեսլամ Հոսեյն Թաեբը, ահաբեկիչների խումբը Իրան էր մտել անցած ձմռանը։ Նրանք ցանկանում էին տուն գնել մզկիթի կողքին, որը կառուցել էր գեներալ Սոլեյմանիի հայրը Քերմանում (Իրանի հարավ-արեւելք)։ Հետո պետք է անցում փորեին մզկիթի տակ եւ 350-500 կիլոգրամ պայթուցիկ դնեին, որը պետք է պայթեցնեին, երբ գեներալը գար մզկիթ։ Պլանը պետք է իրականացվեր ամռան վերջին, երբ ավանդույթի համաձայն՝ Սոլեյմանին գալիս է մզկիթ Աշուրի եւ Թասուայի սգո արարողությանը։ Բայց ԻՀՊԿ հետախուզության շնորհիվ նրանք բոլորը ձերբակալվեցին մինչ այդ արարողությունները։

Թշնամիներն այնքան համոզված էին արաբ-իսրայելական դավադրության հաջողության մեջ, որ «Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն մինչ այդ հայտարարել էր, թե նրանք կսպանեն գեներալ Սոլեյմանիին, բայց դավադրությունը խափանվեց, եւ ահաբեկիչները ձերբակալվեցին ԻՀՊԿ հետախուզական ուժերի կողմից»։

Հորդանանում Իրանի նախկին դեսպան Մոսթաֆա Մոսլեզադեն 2017-ին ասել էր, որ Վաշինգտոնն արդեն 14 տարի ինտրիգներ է հյուսում Սոլեյմանիին սպանելու նպատակով։ Նրա խոսքով՝ ԱՄՆ-ը մտադրվել է սպանել Սոլեյմանիին 2003 թվականից։ «Այդ պլանը պաշտոնապես ներկայացվել է ԱՄՆ Կոնգրեսին։ Իրանցի մի շարք դիվանագետների առեւանգումը արտասահմանում տեղի է ունեցել այն պատճառով, որ առեւանգիչները կարծել են, թե նրանց մեջ է գեներալ Սոլեյմանին»,- պնդում է Մոսլեզադեն։ Նրա խոսքով՝ ԱՄՆ-ը լեգենդար գեներալին համարում է տարածաշրջանում իր պարտությունների եւ անհաջողությունների պատճառը։

ՌԻԱ «Նովոստի»-ի, Gazeta.ru-ի, Iran.ru-ի, Fars-ի նյութերով