Թուրքիայում արտակարգ դրությունը դադարեցվել է, բայց բռնաճնշումները շարունակվում են

«Human Rights Watch» (HRW) միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունը 100-ից ավելի երկրներում մարդու իրավունքների վիճակի վերաբերյալ 674 էջանոց զեկույց է հրապարակել։

Զեկույցում նշվել է, որ թեև Թուրքիայում «արտակարգ դրության» ռեժիմը վեց ամիս առաջ չեղարկվել է, սակայն նախագահ Էրդողանի բռնակալ իշխանությունը փոփոխության չի ենթարկվել և ոչ մի հույս չկա, որ երկրում նորից կսկսեն հարգել մարդու հիմնարար իրավունքներն ու ազատությունները։ Կազմակերպությունը ուշադրություն է հրավիրել այն փաստի վրա, որ Թուրքիայում արդեն օրինաչափություն է դարձել ընդդիմադիրներին ահաբեկչության հետ կապի մեջ մեղադրելն ու նրանց կամայականորեն երկար ժամկետով կալանքի տակ պահելը։

HRW-ի զեկույցի համաձայն՝ Թուրքիայում ընտրություններն արդար չեն ընթանում։ 2018թ․ հունիսին անցկացված խորհրդարանական և նախագահական ընտրությունների ժամանակ մամուլը գրաքննության ենթարկվեց։ Ընտրություններն անցկացվեցին որոշ պատգամավորների և նախագահի մեկ թեկնածուի ազատազրկման պայմաններում։ «2016թ․ հունիսին մտցված «արտակարգ դրության» ռեժիմի պայմաններում հանրապետության նախագահն ու նախարարների կաբինետը իրավունք ունեն առանց խորհրդարանին դիմելու և առանց Սահմանադրական դատարանի արգելքին հանդիպելու նոր օրենքներ ընդունել։ Այս կերպ ընդունված մի շարք «օրենքի ուժ ունեցող որոշումներ» (KHK) ոտնահարում են մարդու իրավունքներրը և հակասում մարդու իրավունքների վերաբերյալ Թուրքիայի ստորագրած միջազգային պայմանագրերին», -ասված է զեկույցում։

Դատական համակարգը և մամուլը իշխանությունների ճնշման տակ է գտնվում։ Նշվում է, որ իշխանությունների պահանջով ընդդիմադիր գործիչներն ու լրագրողները մեղադրվում են ահաբեկչության հետ կապի մեջ, նրանց նկատմամբ հետաքննություններ ու դատավարություններ են սկսվում, կալանավորման ու ազատազրկման որոշումներ են կայացվում։ Ճնշումներ են գործադրվում նաև իրավապաշտպանների նկատմամբ։ Որպես օրինակ նշվում է այն փաստը, որ 2017թ․ հունիսին Թուրքիայում ձերբակալվել և «ՖԵթհուլլահական ահաբեկչական խմբավորման» (FETÖ) հետ կապի մեջ մեղադրանքով կալանավորվել էր «Amnesty International» միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպության Թուրքիայի ներկայացուցչության ղեկավար Թաներ Քըլըչը։

Զեկույցում հիշեցվում է, որ Թուրքիան անտեսել է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի վճիռն առ այն, որ Թուրքիայի ընդդիմադիր քրդամետ «Ժողովրդադեմոկրատական» կուսակցության (HDP) նախկին համանախագահ Սելահաթթին Դեմիրթաշը պետք է ազատ արձակվի։ Վերջին արդեն շուրջ երկու տարի այլ պատգամավորների և քրդամետ քաղաքապետների հետ անազատության մեջ է գտնվում։

HRW-ն ուշադրություն է հրավիրում նաև այն հանգամանքի վրա, որ Թուրքիայում սահմանափակվում են մարդկանց հիմնարար ազատությունները։ Մասնավորապես՝ խաղաղ ցույցեր և հավաքներ կազմակերպելու հանրության իրավունքը։ 100․000-ից ավելի պետական աշխատակիցներ հեռացվել են աշխատանքից։ Զանգվածային ձևով ոտնահարվում է խոսքի ազատության իրավունքը՝ լրագրողների նկատմամբ հետապնդումների, կալանավորումների ու ազատազրկման, լրատվամիջոցների գործունեության դադարեցման կամ սահմանափակումների միջոցով։ Իրենց գործունեությունը շարունակող լրատվամիջոցներն էլ ազատ չեն իրենց դիրքորոշումներն արտահայտելու մեջ և հարկադրված են իշխանամետ հրապարակումներ կատարել։