Ստամբուլի դիմագիծը կերտողները. Պալյաններ (լուսանկարներ)

«Քադիքյոյ գազեթեսի» էլեկտրոնային թերթի հոդվածագիրը անդրադարձել է Ստամբուլի ճարտարապետական տեսքը կերտելու գործում մեծ դեր ունեցած վարպետներին:

Հոդվածագիրը հատկապես մեծ անդրադարձ է կատարել հայկական Պալյան հայտնի տոհմի ներկայացուցիչներին, որոնց դերն անգնահատելի է եղել Ստամբուլի ճարտարապետության մեջ :

Ստորև ներկայացնում ենք հոդվածը' որոշ կրճատումներով.

«Առանց երկար մտածելու կարող եմ ասել, որ Ստամբուլը աշխարհի ամենագեղեցիկ քաղաքն է: Ստամբուլը տեսածները դա գիտեն: Ֆիլմերում ու հեռուստասերիալներում միշտ Ստամբուլն է պատկերվում ու նրա գեղեցիկ նեղուցները: Մի պահ պատկերացրեք, որ զբոսանավը շարժվում է նեղուցով, դուք էլ նավի միջից դիտում եք շրջակայքը: Ինչքան գեղեցիկ ու հրաշագեղ շինություններ են գալիս ու անցնում Ձեր աչքերի առջև:

Ստամբուլի ճարտարապետության մեջ բազմաթիվ տաղանդավոր վարպետներ կարելի է թվարկել: Անկասկած կարևոր է Սինան ճարտարապետի դերը: Մեծ է եղել նաև ճարտարապետ Մահմետ Էֆենդիի դերը: Շատ անուններ կարելի է նշել…

Մեկ էլ պետք է նշել Ստամբուլի դիմագծի կերտման մեջ առանձնակի կարևորություն ներկայացնեղ հայազգի Պալյան նշանավոր տոհմի անունը:

Օսմանյան շրջանում կայսրության ճարտարապետական գործերով զբաղվում էր «Հասսա ճարտարապետների տունը», որն Օսմանյան կայսրության թուլացման հետ զուգահեռ աստիճանաբար անկում ապրեց և արդեն 1831 թվականին դրան փոխարինելու եկավ «Բնիյե-ի Հասսա տնօրինությունը»: Այս կառույցում էլ համապատասխան գիտելիքներով ճարտարապետների պակասը լրացնելու համար ներգրավվում են հայկական Պալյան ճարտարապետական տոհմի ներկայացուցիչներին:

Հաճախ էր պատահում, երբ Կայսերիի տղամարդիկ մեկնում էին ավելի խոշոր քաղաքներ շինարարությամբ զբաղվելու նպատակով: Շատ դեպքերում նրանք մեծ հաջողությունների էին հասնում այդ բնագավառում, քանզի շինարարական գործում նրանք հրաշալի վարպետներ էին: Կայսերիից Ստամբուլ եկած շինարարներից էր նաև հայազգի վարպետ Պալին: Իրականում այնքան էլ ճարտարապետ չէր, բայց կարողաանում էր գեղեցիկ շինություններ կառուցել: Իսկ նրա գործերին լրացնելու եկան որդիների հրաշագեղ ստեղծագործությունները:

Ստամբուլ ասելիս մեր պատկերացման մեջ ուրվագծվող շատ կարևոր շինություններ հենց այս տոհմի ստեղծածն են:

Ահա այդ տոհմի առանցքային ներկայացուցիչները իրենց կատարած գործերով հանդերձ.

Վարպետ Պալի

Պալին ճարտարապետ չէր, նա շինարարության վարպետ էր: Նա ուներ 3 որդի՝ Գրիգորը, Սենեքերիմը, և Պետրոսը, որոնցից երկուսի՝ Գրիգորի և Սենեքերիմի անունները հատկապես կարևոր են Ստամբուլի ճարտարապետության պատմության մեջ:

Գրիգոր Պալյան (1764-1831թթ)

Սելիմ 3-րդ սուլթանի ժամանակ նշանակվել է Հասսա ճարտարապետական տան ճարտարապետ: Նրա ստեղծագործությունների թվին են պատկանում Ռամի, Դավութ փաշայի Հրետանային կառապանների, Թաքսիմի հրետանային և Սելիմիյե զորանոցները, ինչպես նաև Նյուսրեթիյե մզկիթը:

Սենեքերիմ Պալյան (1768-1833թթ)

Նրա ձեռքով ստեղծված ամենահայտնի կառույցը Բեյազետի աշտարակն է, որն ունի 85 մ բարձրություն և օգտագործվել է որպես հրշեջ աշտարակ:

Կարապետ Պալյան (1800-1866)

Կարապետ Պալյանը Գրիգոր Պալյանի որդին էր: Նրա ստեղծագործություններից է Քյուլելի զորանոցը, իսկ նրա ամենակարևոր կերտվածքն անկասկած հայտնի Դոլմաբահչե պալատն է:

Նիկողոս Պալյան (1826-1858)

Դոլմաբահչե պալատի ճակատային մասի զարդարանքը այս ճարտարապետի գործն է: 4 հարկ և 27 մ բարձրություն ունեվող Դոլմաբահչեի ժամի աշտարակի և Դոլմաբահչե մզկիթի հեղինակն է: Օրթաքյոյ մզկիթը նույնպես նրա ձեռքի գործն է:

Սարգիս Բալյան (1835-1899)

Սարգիս Բալյանը այս հռչակավոր գերդաստանի ամենահայտնի ճարտարապետն է: Նրա հեղինակած մեկը մյուսից կարևոր ստեղծագործություններից մոտ 50-ը կանգուն են մինչ այսօր: Նրա ամենահայտնի կառույցը Չըրաղան պալատն է:

Հակոբ Պալյան (1838-1875)

Աբդուլազիզ սուլթանի ցանկությամբ Հակոբ և Սարգիս Պալյանների կողմից կառուցվում է Բեյլերբեյի պալատը: Պալատի կառուցումը տևել է հինգ տարի, իսկ աշխատանքներին մասնակցել է հինգ հազար բանվոր:»

Վերջում հեղինակը ավելացնում է.«Իզուր չէ, որ Ստամբուլը ամենագեղեցիկ քաղաքն է…Չարչարվել են Ստամբուլի վրա , ամեն մի քարը նախշի նման մշակել…»: