Չեքիջյանը գերադասեց մնալ ինքնուրույն, միայնակ՝ իր գործի գլխին, և ահա դրա արդյունքը. Տիգրան Մանսուրյան

Ինչպես արդեն հայտնել ենք, Նախագահը Հայաստանի ազգային հերոս Հովհաննես Չեքիջյանին հանձնել է Հայրենիքի շքանշանը:

Տիգրան Մանսուրյանի խոսքը Հայաստանի ազգային հերոս Հովհաննես Չեքիջյանին Հայրենիքի շքանշանի հանձնման և մեծարման արարողության ժամանակ

Մեծարգո՛ պարոն Նախագահ,

Սիրելի՛ մաեստրո,

Հարգարժա՛ն պետական այրեր,

Սիրելի՛ գործընկերներ, բարեկամներ,

Այսօր այս փառավոր օրն ինձ մեծ պատիվ է տրված բացման երկու խոսք ասելու այս հանդիսավոր արարողակարգի առթիվ՝ փոքր-ինչ ներկայացնելով մեր այսօրվա ոչ թե մետաֆորիկ, այլ իրապես հերոսին, ազգային հերոսին: 1961 թվականին սահմանը հատեց իր անցյալի և ամբողջ ներկա գործունեության, որը եղավ մի հրաշալի սկիզբ ներդրվելու իր կարողություններով, տաղանդով, փորձով, ընտանիքի ձեռքբերումներով հայ երաժշտական իրականությանը: Դա եղավ իրոք փառավոր սկիզբ և այնքան հետևողական, որ երբեմն ապշում ես՝ մի՞թե կարելի է այդքան հետևողական, այդքան ծրագրված կյանքով ապրել, երբ ամեն մի դրվագն իր գինը ունի, իր արժեքն ունի, և ամեն մի նշանակալի երևույթ իր տեղն ու ծավալը ունի, յուրաքանչյուրի համար կա ճշգրիտ վերաբերմունք: Եվ այս ամբողջի թագավորությունը երաժշտությունն է, այնտեղից է ծնունդ առնում մարդկային այս նկարագիրը, հարաբերությունների այս տեսակը երաժշտությունն է: Եվ ուրեմն, քանի որ երաժշտության մասին եղավ խոսքը, երկու դրվագ ուզում եմ հիշել այս պահին: Այն, թե ինչպես Երևան քաղաքի սրտում՝ հրապարակում Արամ Խաչատրյանը նկարահանվում էր՝ նկարվում էր նրա «Ձոն երջանկության» մեծածավալ գործը՝ գրված նվագախմբի, մեծ երգչախմբի, մենակատարների և այլ գործիքների համար: Եվ այստեղ ես ականատեսն էի Արամ Խաչատրյան-Հովհաննես Չեքիջյան համագործակցության, որ ամբողջ մի Հայաստանի երաժշտական սիրտն էր դարձել այդ պահին, որտեղ մեծ վարպետը և այսօրվա մեր հերոսը «Երջանկության ձոնն» էին ձայնագրում: Դա, իրոք, գեղեցիկ օր էր՝ երկուսին տեսնել մեկ գործի շուրջ:

Երկրորդ դրվագը, որ ուզում եմ հիշել, տարիներ անց էր, երբ Չեքիջյանը Լոս Անջելեսում է, հայկական համայնքային հարաբերությունների հարցեր է ճշտում, ըստ երևույթին, համերգ պետք է լինի, և ի պատիվ իրեն երեկո է, ընդունելություն դահլիճում: Հրաշալի խոսքից և մաեստրոյին ներկայացնելուց հետո այնտեղ հայտնվում են իր նախկին գործընկերները՝ տարեց մարդիկ, որոնց պահանջն է բեմ բարձրանալ մի անգամ ևս իրենց կյանքում և երգել մաեստրոյի հետ: Դա իսկապես տեսնելու մի գեղեցիկ պահ էր: Տարեց մարդիկ՝ տարիներով աշխատած կապելլայում, բարձրացել են բեմ: Մեծ թիվ չէր երգիչների, երգչուհիների, բայց դա ի՜նչ հնչողություն էր, դա ի՜նչ երգեցողություն էր, դա ի՜նչ երաժշտական ակտ էր իրապես: Կարծես թե հանդիպել են զորավարը և զինվորները պատերազմից տարիներ անց և իրար շատ լավ գիտեն, կես նշանից հասկանում են՝ ուր հասնել, ինչպես հասնել: Դա իրոք մարդկային նկարագրի մի շատ գեղեցիկ դրսևորում էր նախ այս երգչախմբի անդամների, որ հավատարիմ են մնացել, սիրում են իրենց մաեստրոյին, և մաեստրոյի վերաբերմունքը այդ երաժիշտներին: Այս երկու դրվագը կուզեի հիշել անցած տարիներից:

Իր այսօրվա արարողակարգի շնորհավորանքը շատ-շատերիս է այսօր բաժին հասնում՝ իր բազմահազար, միլիոնավոր ունկնդիրներին, եթե այս տարիների ընթացքի բոլոր լսարանները հիշենք աշխարհով մեկ: Նաև շնորհակալության զգացումն է գործընկերների, որոնք իր հետ աշխատել են և այսօր էլ աշխատում են կոնսերվատորիայում, բուհական համակարգում: Գործընկերների ուրախությունն է այսօր, մեծաթիվ գործընկերների: Եվ, անշուշտ, բացառիկ երևույթ է, քանի որ եղածը և իրականությունն այսօրվա՝ ակադեմիական երաժշտության ներկայացուցիչը, այսօրվա հայ երաժշտության նահապետը հռչակվում է ազգային հերոս: Դա իրոք լուրջ քայլ է հայ ազգային երաժշտության այս տարիների զարգացման ընթացքին, մեծագույն քայլ է: Բանն այն է, որ իրապես բախտն այդպես է տնօրինել, ժամանակն այդպես է տնօրինել, որ առաջին հերոսը պիտի լինի ոչ թե գործիքային երաժշտության բնագավառից, ոչ թե երաժշտագիտությունից, ոչ թե երաժշտության այս կամ այն մասնագիտությունից, այլ հատկապես ակադեմիական այն կառույցից, որ կոչվում է երգչախումբ:

Երգչախումբը սկիզբն է, մայր արմատն է ամբողջ դասական երաժշտության՝ դեռ եկեղեցուց, անցյալի եկեղեցուց, և այսօր էլ այդպիսին է: Կոմիտասն է այդ հիմքը դրել մեզանում, որը մնաց անհաղթահարելի բարձունք իբրև արվեստ՝ կոմիտասյան երգչախմբային մտածողությունը: Եվ ահա այսօր այս փառավոր իրականության ներսում մեծարվում է այս աշխարհի ներկայացուցիչը: Իհարկե, ունեցանք գործիքային երաժշտության մեծեր, որոնք մեր գործիքային երաժշտության անունը հանեցին աշխարհով մեկ. բավական է հիշել Արամ Խաչատրյանին, Բաբաջանյանին, Միրզոյանին: Բայց ահա գալիս է անկախության շրջանը, և անհրաժեշտ է նորովի անցյալը վերանայել, և երբ նորովի ես վերանայում անցյալը, շատ օրգանական և շատ բնական է, երբ Արամ Խաչատրյանի տուն-թանգարանից հետո բացվում է Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտը: Դա այնքան խորհրդանշական է Հայաստանի, նոր Հայաստանի իրականության, երաժշտական իրականության պարագայի տեսանկյունից: Եվ ահավասիկ դրա նույն շարունակությունն է այսօր, օրգանական շարունակությունը՝ այս արարողությունը, երբ հռչակվում է հերոս:

Գիտեք, զարմանալի օրինաչափությամբ մենք չկարողացանք Հովհաննես Չեքիջյանին անվանել վարպետ, թեև ինքը վարպետ է անշուշտ՝ և՛ իր կենսափորձով, և՛ տարիքով, և՛ ավանդույթի բոլոր օրենքներով, բայց իրոք որ երիտասարդ ոգի ունի և առայժմ մենք չկարողացանք նրան վարպետ ասել, ասում ենք մաեստրո:

Ես մաղթում եմ, որ այդ ոգին, երիտասարդական ոգին շարունակվի: Մի քանի օր առաջ համերգ եղավ, իր համերգն էր վարում՝ հոբելյանական համերգը: Ես վախենում էի, այնպիսի ակտիվ շարժումներ էին այս կամ այն ակորդը շեշտելու, որ վախենում էի՝ հանկարծ ոտքը չսայթաքի, բայց տեսնում էի, որ աներեր կանգնած էր վարպետը, որ նույնքան մաեստրո է:

Սրտանց շնորհավորում եմ, մաեստրո՛ քեզ: Մեզ համար առաջնորդ ես եղել մշտապես, այսօր էլ կլինես՝ նախ և առաջ հավատարմորեն ծառայելու արմատներին, սրբություններին, արժեքներին, պետականությանը, հայոց ոգուն՝ անմնացորդ անտրտունջ. որովհետև գերադասեց ծառայել: Որպեսզի ծառայես, մաեստրոյին պետք էր իր ինքնուրույնությունը, իր ինքնավարությունը: Մեզանում կային երկու խոշոր կազմակերպություններ՝ Հայաստանի կոմպոզիտորների միությունը՝ գաղափարական, գեղարվեստական շատ կարևոր կազմակերպությունը, բայց կար նաև երգչախմբային ընկերությունը, որը կոչված էր այս ամբողջը տնօրինելու: Չեքիջյանը հրաշալիորեն համագործակցեց թե՛ մեկի, թե՛ մյուսի հետ՝ հրաշալի համագործակցության օրինակներ բերելով մեջտեղ, բայց զարմանալիորեն գերադասեց մնալ ինքնուրույն, միայնակ՝ իր գործի գլխին, իր ծրագրերի գլխին, և ահա այսօր նաև դրա արդյունքը՝ այս ինքնուրույնության, իր հարցերը ինքը լուծելու, գեղարվեստական մարմին դարձնելու այս որոշումը ու ներքին ծրագիրը:

Սրտանց շնորհավորում եմ, ուրախ եմ հայ երաժշտության համար, ուրախ եմ Կոմիտասի ոգու համար, որ այսօր իր զավակին հասցրեց ազգային հերոսի բարձր կոչմանը: Խորապես շնորհակալ եմ, պարո՛ն Նախագահ, Ձեզ, և սիրելի բարեկամներ, մաղթենք ևս նորանոր հաղթանակներ հայ երաժշտությանն ու Հովհաննես Չեքիջյանի գործունեությանը՝ արգասաբեր գործունեությանը»: