Ցմահների խուցը՝ կոմպյուտերով, զուգարանը՝ տաք ջրով

Երբ աչքի անցկացրի ցմահների խուցը՝ կոմպյուտերը, զուգարանը տաք ջրով, Էդիկ Գրիգորյանը ասեց՝ քանի որ անարդարությունը շատ է, կոմպենսացնելու համար անարդարությունը, թողնում են, որ դատապարտյալները իրենց խցերը բարեկարգեն, իսկ որ եվրոպայից էլ դիտորդներ են գալիս, ցույց կտան կահավորված խցերը։
Բայց ոչ բոլորի խցերն են բարեկարգ, միայն նրանցը, ովքեր հնարավորություն ունեն։ Այս խուցը բարեկագրվել էր Արսեն Արծրունու և Էդիկ Գրիգորյանի հարազատների միջոցներով։ Մի քանի տարի առաջ Արսեն Արծրունուն տեղափոխեցին Արթիկի գաղութ, իսկ Էդիկն էլ անցած օրը մահացավ։

Նրանցից բացի խցում էին հոկտեմբերի 27֊ի գործով Դերենիկ Բեջանյանը և Մալաթիայի նախկին թաղապետ Վահան Զատիկյանի որդուն` Սեդրակ Զատիկյանին սպանելու համար դատապարտված Արսեն Առուշանյանը։
Ես խցում երևի մի չորս֊հինգ ժամ մնացի, բոլորը շատ հետաքրքիր մարդիկ էին, իհարկե տարբեր բնավորություններով ու հետաքրքրություններով։ Նրանց մեջ միայն Արսեն Առուշանյանն էր որ քաղաքականությանը չէր առնչվում։ Նա իր պատմությունը պատմեց, ես գրի առա, կարծեմ ձայնագրեցի էլ։ Այդ ժամանակ ոչ մի տեղ չէի աշխատում և չգիտեի թե ինչ նյութ դուրս կգա հանդիպումից։ Նոթերս պիտի փնտրեմ, ձեռքիս տակ չի։ Բայց որոշ բաներ հիշում եմ մեր զրույցներից։ Առուշանյանը պատմում էր որ բիզնես է ունեցել, կարծեմ շինարարական, և Սեդրակ Զատիկյանը իր շրջապատով ուզել են խլել ձեռքից, մի խմբով նրան տարել ահավոր ծեծել են, ծեծողների մեջ եղել են վերնախավի մարդկանց զավակներ, իսկ երբ նա էլի չի ընկրկել, սպառնացել են ընտնիքը վնասել, որից հետո դուրս է եկել Զատիկյանի մեքենայի դիամց ու կրակել։ Սեդրակ Զատիկյանի հետ սպանվել է նաև պատահական անցորդ։ Ասում էր, որ իրավաբանները ասում են, թե այդ հանցանքի համար ցմահ չեն տալիս, ցմահ են տվել որտև Զատիկյանի տղային է սպանել։ Զատիկյանը մտերիմն էր երկրապահական վերնախավի՝ գեներալ Մանվել, Լեդի Հակոբ և այլն։ Առուշանյանը 2008֊ին նստած է եղել ԱԱԾ֊ի մեկուսարանում Արարատ Զուրաբյանի հետ մի խցում։ Ասում էր, որ երբ Արարատը լսում է իր պատմությունը կողքի խցում նստած Ջհանգիրյանին ամոթանք է տալիս որ Արսենի նկամտամբ այդպես դաժան են վարվել։ Ջհանգիրյանը եղել էր Հայաստանի գլխավոր դատախազի տեղակալը։ Հետագայում Արարատին տեսա, հաստատեց Արսենի պատմածը։

Այցիցս երկու ամիս անց 2009֊ի նոյեմբերի վերջին «Հայկական ժամանակ»֊ում այս խցի լուսանկարը տպվեց մակագրությամբ «հետաքրքիր կլիներ իմանալ, թե ով է ապահովում Հոկտեմբերի 27-ի ոճրագործների բարեկեցությունը» ու մի աղմուկ բարձրացավ, ընդդիմադիր ու իշխանություն համախմբվեցին , Գալուստ Սահակյանը անվանեց այլադնակություն և թե պետական անվտանգության խնդիր կա, լրագրողները գցվեցին հոկտեմբերի 27֊ի զոհերի հարազտաների հուզմունքը հավաքելու։ Խցերից կոմպյուտերները հավաքեցին, իսկ իրարանցումից օգտվելով էլ երկու այլ ցմահ դատապարտյալ փախան՝ Մհեր Ենոքյանը և Սողոմոն Քոչարյանը, հետո արդեն Արդարադատության նախարարը և Սովետաշենի բանտի պետը հեռացվեցին։ Այդ ժամանակ ես էլ իմ livjournal֊ի բլոգում Իննայի արած մի քանի լուսանկարները հրապարակեցի, պատմեցի իմ այցելության մասին, ու նաև. «Իրավապաշտպանության ու լրագրության մեջ մի էթիկայի կանոն կա` մի վնասիր, կալանավորին վնաս մի հասցրու: Բայց դա Հայաստանի համար չի»: Լուսանկարները մշտապես թերթերը օգտագործում են առանց որևէ հղումի։ Խնդրում եմ, եթե այս մեկը օգտագործեք գոնե նշեք՝ լուսանկարը Իննա Մխիթարյանի։

Երեկ երբ հրապարակեցի մեր լուսանկարներից մեկը, կրկին մի քանիսը զարմացան թե ինչ լավ պայմաններում են ապրում ցմահները։ Չգիտեմ թե ի՞նչ էին ուզում տեսնել՝ մութ ու խոնավ պատե՞ր, իրար վրա դարսված նառե՞ր։ Այդպիսի խցեր էլ կան, շատ կան։
Իսկ ցմահ դատապարտվածների մեջ շատ ավելի լավ ապրողներ կան։ Օրինակ ցմահներին տարեկան մի տեսակցություն է հասնում, երկրորդ տեսակցությունը 1000 դոլար կաշառքով են տալիս։ Արսեն Արծրունին ասում էր որ իր տարին անցնում է տեսկցության սպասումով, ինչքան մոտենում է այնքան անհանգիստ է դառնում, և հենց ավարտվում է տեսակցությունը նորից դատրկության մեջ է հայտնվում։ Էդիկը ասում էր որ ցմահ դատապարտվածներ կան, ովքեր երբ ուզեն տեակցություն են ունենում առանց մի կոպեկ կաշառքի, այսինչ գեներալն է ասել որ նրան թողնեն երբ ուզի ում հետ ուզի տեսակցի։

Մեր այցելությունից անցել է 8 տարի, չգիտեմ թե ինչպես է այնտեղ վիճակը, կարծեմ այլևս լրագրողներ չեն թողնում խուց մտնել։ Այժմ լուսանկարները թերթելիս հիշեցի այն ժամանակ բանտից դուրս գալուց հետո առաջին զգացումս, բայց դրա մասին չարժի խոսել։

Վահան Իշխանյան.ֆեյսբուք: