«Քրիստոնյա» ադրբեջանցիները և Գանձասարը

ՀՀ ԱԳՆ ղեկավար Էդուարդ Նալբանդյանի մասնակցությունը Գանձասարի վանքի օծման 777-րդ տարեդարձին,որը տեղի է ունեցել հուլիսի 21-ին,մեծ իրարանցում է առաջացրել Բաքվում:

Ադրբեջանի ԱԳՆ մամլո խոսնակ,իր տգիտությամբ հայտնի Հիքմեթ Հաջիևը հայտարարությամբ է հանդես եկել և մեղադրել Հայաստանին պատմությունը քաղաքականացնելու և կեղծելու մեջ:

Ամենազավեշտալին այն է,որ սույն թուրք-ազերին,նախ վանքը տեղակայել է Քելբաջարի շրջանում,որն արվում է միտումնավոր...Բաքվում ցանկանում են միջազգային հանրությանն այնպես ներկայացնել,որ վանքը ոչ թե նախկին ԼՂԻՄ-ի տարածքում է գտնվում,այլ ազատագրված Քարվաճառում(Քելբաջարում): Հաջևը վանքն անվանում է «Գյանջեսեր»  և այն ներկայացնում է որպես աղվանական եկեղեցի: Սակայն ամենածիծաղելին նրանում է,որ Հաջիևն իր հայտարարության մեջ նշում է,որ "հայերը սեփականաշնորհում են ադրբեջանցիներին պատկանող քրիստոնյա և մահմեդական տաճարները:  «Հաջիևը նաև զառանցում է այն մասին,որ վանքի ճարտարապետությունը ոչ մի կապ չունի հայկական ճարտարապետության հետ: 

Թե ո՛վքեր են Գանձասարի իրական տերերը շատ լավ ներկայացված է բազմաթիվ լուրջ հոդվածներում և աշխատություններում: Սակայն հետաքրքիր է Բաքվի տրամաբանությունը: Գանձասարի վանքի պատերին բազմաթիվ հայալեզու արձանագրություններ կան: Հետաքրքիր է,ազերիները կարող են բացատրել ո՞վ է դրանց հեղինակը: Տխրեցնեմ Բաքվի ԱԳՆ-ի անգրագետ մամլո խոսնակին և ևս մեկ անգամ պարզաբանեմ,որ Գանձասարի վանքի ճարտարապետությունը հայկական է և 10-13-րդ դարում կառուցված բազմաթիվ եկեղեցիներ և վանքեր նույն ճարտարապետությունն ունեն...Հատկանշական է,որ Բաքուն առաջին անգամ է այդ մակարդակով Գանձասարի վանքն անվանում «Գյանջեսեր»: Երկար-բարակ չեն մտածել: Քանի որ պատմական Գանձակը,որի հիմքում ընկած է ԳԱՆՁ բառը,հիմա անվանում են Գյանջա,ապա Գանձասարը,որը հիմքում ևս ընկած է ԳԱՆՁ բառը,ինչպես նաև ՍԱՐ-ը,Ալիևի գրպանային պատմաբանները որոշել են վերանվանել «Գյանջեսեր»-ի: 
Արցախյան գոյամարտի տարիներին մահմեդականացված «քրիստոնյա»  ադրբեջանցիները բազմիցս են գնդակոծել Գանձասարի վանքը: Նույն «քրիստոնյա» ադրբեջանցիները Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցին պղծել էին՝այն դարձնելով զինապահեստ: Խորհրդային տարիներին ազերիները քարուքանդ էին արել Արցախի և Աղվանքի տարածքում գտնվող շատ եկեղեցիներ և վանքեր,իսկ 2005 թ-ին Նորվեգիայի կառավարության տրամադրած գումարներով այնպես էին վերանորոգել Նիժ գյուղում գնտվող «քրիստոնյա ադրբեջանցիների» աղվանական եկեղեցին,որ Բաքվում Նորվեգիայի դեսպանն այն անվանել էր վանդալիզմ և չէր գնացել վերաբացմանը: Ջուղայում գտնվող խաչքարերը ևս «ազերի-քրիստոնյա» Իլհամ Ալիևն անվանում էր աղվանական խաչդաշեր և իրենց պատմության ժառանգություն էր համարում,սակայն նույն 2005 թ-ին չգիտես ինչու մահմեդական ադրբեջանցիները որոշեցին ոչնչացնել իրենց քրիստոնյա նախնիների պաշտմության ժառանգությունը: Տեսնես ինչու եմ ոչնչացնում: Ոչնչացնում են,քանի որ իրենք լավ գիտեն,որ ոչ մի կապ չունեն քրիստոնեության և ուդիների հետ,որ իրենք եկվոր են այստեղ: 

99-ամյա ադրբեջանցի ազգը ունենալով այնպիսի հարևաններ ինչպիսիք են հայերը, պարսիկները, վրացիները, թալիշները, ուդիները,լեզգինները և այլն, ահավոր վիճակում է հայտնվել և տառապում է «չհնեցված» բարդույթից: Այդ իսկ պատճառով էլ գողանում է հայերի,պարսիկների,վրացիների և այլ բնիկ ազգերի պատմությունը,արվեստի տարբեր ճյուղերը,խոհանոցը և այլն: Գողանում է նույնիսկ մարդկանց,օրինակ՝Կիրակոս Գանձակեցուն,Նիզամիին և այլն: 

Գանձասարի սեփականաշնորհման գործընթացը սկսվել էր դեռ խորհրդային տարիներին,երբ վանքի հարևանությամբ գտնվող Վանք գյուղը ազերի թուրքերը վերանվանել էին սկզբից Վանկլուի,իսկ հետագայում՝Վյանգլիի: 

Զավեշտալին նրանում է,որ ադրբեջանցիները,որոնք իրենց պատմությունը հնացնելու նպատակով իրենց նույնիսկ գյաուրների՝քրիստոնյաների ժառանգորդ են անվանում, նույնիսկ մահմեդական չեն: Սրանք իրենց «ծնողների» ՝ Աթաթուրքի և Լենին նման անհավատ աթեիստ են: Սրանց միակ կրոնը նավթն է:

Հ.Գ.Շատ լավ կլինի,որ Արցախում և Երևանում կազմակերպվի Գանձասարի վանական համալիրին նվիրված միջազգային գիտաժողով ու բավական «բարձր» գիտական մակարդակով Բաքվին ևս մի ապտակ հասցվի:

Գագիկ Համբարյան.ֆեյսբուք: