Սիրիական գամբիտ. ԱՄՆ, Ռուսաստան, Թուրքիա, Իրան

Թուրքիայի հովանավորությունը վայելող ահաբեկչական «Սիրիական ազատ բանակ»-ի հրամանատարներից մեկը՝ Ահմեդ Օսմանը ակնարկել է, որ «Սիրիական ազատ բանակ»-ը կարող է ռազմական գործողություններ սկսել Սիրիայի հյուսիսում գործող «Քրդական Դեմոկրատական միություն» կուսակցության (PYD) զինյալների դեմ, որոնք վերահսկում են Թել Ռիֆաթ քաղաքը: Ըստ Օսմանի, քաղաքի և նրա շրջակա գյուղերի մոտ 200 հազար բնակիչներ, ովքեր ժամանակավորապես Աազազի շրջակայքում են հաստատվել, ցույցեր են կազմակերպում և պահանջում են քաղաքը և նրա շրջակայքը մաքրել քրդերից:

«Եթե ահաբեկիչները հրաժարվեն, ապա «Սիրիական ազատ բանակ»-ը ռազմական գործողություններ կսկսի նրանց դեմ: Մենք խնդրում ենք Թուրքիային պաշտպանել մեզ,ինչպես դա եղավ «Եփրատի վահան» ռազմական օպերացիայի ժամանակ...»,- Ժնևում կայացած միջսիրիական բանակցություններից հետո հայտարարել է Օսմանը: Վերջինս նաև նշել է, որ Թել Ռիֆաթը քրդերից խլելուց հետո թուրքամետ ահաբեկիչները պատրաստ են նաև գրավելու Աֆրինի մեծ ռազմավարական նշանակություն ունեցող տարածաշրջանը, որը սահմանակից է Թուրքիայի Հաթայ նահանգին:

Իրականում, Օսմանն ընդամենը բարձրաձայնել է Թուրքիայի նպատակները: Բոլորն էլ շատ լավ գիտեն, որ առանց Անկարայի և արևմտյան որոշ ուժերի հետ համաձայնության «Սիրիական ազատ բանակ»-ը մի քայլ էլ չի անի:

Նախ, «Սիրաիական ազատ բանակ»-ի միջոցով Անկարան փորձում է փոքրացնել Սիրիայի հյուսիսում ձևավորված Քրդական ինքանավարության տարածքը,որը եթե նախկինում երեք փոքր և անկլավային մասերից էր բաղկացած՝ Աֆրին, Քոբանի և Ջազիռա, ապա հիմա գրեթե միավորված է (Քոբանին և Ջազիռան միավորվել են և բավական ընդլայնել իրենց տարածքները): Թուրքերը ցանկանում են թույլ չտալ նրանց վերջնական միավորումը ընդհանուր մեկ միավորի մեջ: Հենց դրանով էլ կարելի է բացատրել Անկարայի կողմից իրականացված «Եփրատի վահան» օպերացիան, որն իրականացվեց 2016 թ-ի օգոստոսի 24-ից 2017 թ-ի մարտի 29-ը:

Այդ ընթացքում թուրքական բանակին և «Սիրիական ազատ բանակ»-ի ահաբեկիչներին հաջողվեց գրավել Ալ-Բաբ և Ջարաբլուս քաղաքները և թույլ չտալ Աֆրինի քրդերին միավորվելու Քոբանի-Ջազիրայի քրդաբնակ շրջանների հետ: Անկարան ավելին էր ցանկանում.Էրդողանն այդ ժամանակ քրդերից պահանջեց լքել Մանբիջ և Քոբանի քաղաքները: Սակայն ԱՄՆ-ից,ով պաշտպանում և զինում է սիրիացի քրդերին,Անկարային հասկացրեցին,որ չափը ճանաչի և կրակի հետ չխաղա: Վաշինգտոնի նախազգուշացումները հասան իրենց նխպատակին և Էրդողանը հապաղեց: Սիրիայի քրդերի հարցում Անկարան ակտիվացավ, երբ Իրաքի Քրդստանում հայտարարեցին, որ այս տարվա սեպտեմբերի 25-ին կանցկացնեն Իրաքից անկախանալու հանրաքվե:

Անկարայում շատ լավ գիտեն,որ Իրաքի և Սիրիայի Քրդստանների միավորումը ժամանակի հարց է,ինչպես նաև Իրաքի Քրդստանի անկախությունը էլ ավելի կմեծանցի կենտրոնախույս տրամադրությունները և շարժումները Թուրքիայի քրդաբնակ շրջաններում:

Երկրորդը, Էրդողանը ցանկանում է վերահսկողություն հաստատել Թել Ռիֆաթի նկատմամբ, քանի որ այն համարվում է Հալեպի հյուսիս-արևմտյան արվարձան: Էրդողանի «թուլությունը» Սիրիայի տնտեսական մայրաքաղաքի նկատմամբ բոլորը գիտեն,որն ունի թե՛ օբյեկտիվ, թե՛ սուբեկտիվ պատճառներ:

Պատահակա չէ այն, որ «Սիրիական ազատ բանակ»-ն ակտիվացավ Համբուրգում G20 շրջանակներում Էրդողանի և Պուտինի հանդիպումից հետո: Թրամփը, Պուտինը և Էրդողանը տարրականորեն բաժանում են Սիրիան: Որքան կարելի է կռահել, Անկարայում դժգոհ են իրենց չափաբաժնից, որն ընդգրկում է Սիրիայի հյուսիսը (Աազազ-Ալ-Բաբ-Ջարաբլուս եռանկյունին) և գրեթե ողջ Իդլիբ նահանգը (Հուսանք,որ Իդլիբը կազատագրվի Ասադի կողմից թուրք ահաբեկիչներից): ԱՄՆ-ի վերահսկողության տակ են անցնում Սիրիայի հյուսիը և արևելյան որոշ տարածքներ (Աֆրին, Քոբանի, Մանբիջ, Թել Աբյադ,Ռասալայն,Ալ-Հասաքա և որոշ չափով Քամիշլի,հավանաբար նաև Ռաքքան),Սիրիայի և Իսրայելի սահմանակից շրջանները,Դերաայի որոշ մասը,ինչպես նաև Իրաքի և Սիրիայի սահմանի որոշ մասը (Ալ-Թանֆ բնակավայրը և անցակետը)...

ԱՄՆ-ն կփորձի պահպանել նաև "ընդդիմադիր անկլավները" Հոմսում և Դամասկասում,որով որոշ չափով վերահսկելի և խոցելի կդարձնի այդ խոշոր քաղաքները...Ռուսաստանը և Իրանը այս պահի դրությամբ Սիրիայում գործում են տանդեմով,սակայն ամեն մեկն իր վերահսկողության գոտիներն ունեն... ՌԴ-ն կամրանը ալավիաբնակ Լաթակիայում և Տարտուսում,որտեղ արդեն կան ռազմածովային (Տարտուսի) և ռազմաօդային (Խմեյմին) ռազմաբազաներ,ինչպես նաև որոշ ազդեցություն կունենա Հալեպի և Թադմորի (Պալմիրա) շրջաններում... Դամասկոսը,Հոմսը, Համան և դրուզաբնակ Սուվայդան Ասադի բանակի և Իրանի կողմից հովանավորվող "Հզբոլլահ"-ի վերահսկողության տակ են...Ասադը կպահպանի իր դիրքորը նաև Հալեպում...Հալեպի Շեյխ Մաքսուդ քրդաբկան թաղամասը լինելով շրջապատված Ասադի բանակի կողմից կգերադասի համագործակցել Սիրիայի օրինական իշխանությունների հետ:

Հիմա կոնկրետ պայքար է գնում Սիրիայի նավթի և գազի համար, որի հանքերը գտնվում են երկրի կենտրոնական և արևելյան շրջաններում: Եթե Թադմորի մոտ գտնվող գազի և նավթի հանքերի պահով ամեն ինչ պարզ է, ապա Ալ-Սուհնայի և Դեր-Զորի մոտ գտնվող գազի և նավթի հանքերի պահով ամեն ինչ դեռ առջևում է: Ասադը, ինչպես նաև նրան հովանավորող ՌԴ-ն և Իրանը, ԱՄՆ-ի կողմից հովանավորվող քրդերը, ինչպես նաև «ԻՊ»-ի ահաբեկիչները դեռ պայքարում են նավթով և գազով հարուստ այս շրջանների համար:

Սակայն արդեն պարզ է,որ նախկին Սիրիան անցավ պատմության գիրկը,իսկ մենք էլ գրեթե կորցրեցինք մեր մերձավորարևելյան ամենախոշոր սփյուռքը:

Գագիկ Համբարյան. Ֆեյսբուք: