Թուրքական «Մաշտոցի պուրակի» հետևանքները

2002 թվականին, երբ հայտնի դարձավ, որ էրդողանի իսլամիստական կուսակցությունը հաղթել է Թուրքիայի խորհրդարանական ընտրություններում, երեկոյան ես <> հյուր էի կանչել Գալուստ Սահակյանին: Իմ հարցին, թե իսլամիստների հաղթանակն ինչ հետևանքներ կունենա, Գալուստ Գրիգորիչը կարճ կապեց. << Ոչ մի, թուրքը մնում ա թուրք>>: Ժամանակը ցույց տվեց՝ Գալուստ Սահակյնաը մնաց Գալուստ Սահակյան, իսկ թուրքերն ու Թուրքիան փոխվեցին:

Իր կառավարման տարիներին Էրդողանը կարողացավ էական փոփոխություններ անել Թուրքիայում: Նա բանակի քաղաքական ազդեցությունը հասցրեց պատմական մինիմումի: Ազգայնական և քեմալիստական ուժերին հաղթեց գրեթե բոլոր ընտրություններում: Թուրքիայի տնտեսությունը, չնայած համաշխարհայի ճգնաժամին, դինամիկ աճ գրանցեց: Էրդողանը կարողացավ ջարդել Թուրքիայի երեք մեծ տաբուները, որոնք ձևավորվել էին Քեմալ Աթաթուրքի ժամանակից: Նա վերացրեց բանակը, քեմալիզմն ու Քեմալին քննադատելու, ինչպես նաև հայոց ցեղասպանության մասին բարձրաձայնելու արգելքները:

Սակայն հաղթելով իր բոլոր հնարավոր մրցակիցներին, էրդողանի իշխանությունը դարձավ ավտորիտար: Անհանդուրժողականությունը մամուլի և քաղաքական մրցակիցների նկատմամբ դարձան հանրային նորմ: Էրդողանը միշտ և ամեն ինչում ճիշտ է: Նա ցանկանում է սահմանադրական փոփոխությունների միջոցով ընտրվել որպես նախագահ և կառավարել Թուրքիան մինչև 2023 թվականը:

Թուրքիան ունի ուժեղ իսլամիստական ավանդույթներ: Բայց այս երկրի յուրահատկությունն այն է, որ ձևավորված են բավական կայուն աշխարհիկ ավանդույթներ ևս: էրդողանը չափավոր իսլամիստ է: Սակայն իսլամը կենցաղացնելու նրա փորձերը, Թուրքիայի քաղաքային-աշխարհիկ մշակույթը չմարսեց: Եթե վերջին տասնամյակում թուրք հասարակությունը կոնսոլիդացնվում էր իսլամիստների հետ ընդդեմ ազգայնականների, ապա շնորհիվ ցուցարարներին ուղղված ցինիկ արտահայտությունների, էրդողանը դարձավ հանրային ցասման ֆիգուր:

Թուրքական հասարակությունը բավական հետաքրքիր է իր բազմազանության մեջ: էրդողանի դեմ հանրահավաքներին մասնակցում են ձախերը, ազգայնականները, քեմալիստները, Գորշ գայլերը, պացիֆիստները, լիբերալները, կանաչները, հոմոսեքսուալիստները ու նաև հայերը, որոնք ավանդաբար ընտրում էին Էրդողանին: Ըստ էության Էրդողանի այս պայքարում լոյալ են միայն քրդերը: Բոլոր ավանդական ձևակերպումները թուրք ցուցարարներին բնութագրելու համար այժմ ոչ ադեկվատ են:

P.S. Գեզի պարկում, որը փրկելու համար էլ կազմակերպված ցույցերը ճնշելուց էլ սկսվեցին իրադարձությունները, գտնվում է հայկական հին գերեզմանոց: 15-րդ դարից մինչև 1920-ականները, այս տարածքը պաշտոնապես եղել է հայերինը: Եղեռնից հետո այս այգում տեղադրված է եղել ցեղասպանության զոհերի հիշատակը հավերժացնող հուշաքար, որը հետո անհետացել է: