Թուրքիայի հայկական վերջին գյուղը կդատարկվի

«Ազգ» օրաթերթը հրատարակել է Օշին Էլակեոզի կողմից իտալարենից արևմտահայերեն թարգմանված Սենդի Ջենտիլեձոյի հոդվածի արևելահայերեն համառոտ տարբերակը:

Հոդվածը' ստորև

Մուսա լեռան հովիտների մեջ թաղված, արևի ճառագաթներով փայփայած հողաշերտի վրա է գտնվում մի փոքրիկ գյուղ, շրջապատված նարնջի անտառներով, որտեղ կյանքը դեռ շարունակվում է ընթանալ իր նախկին կշռույթով ու խանդավառ ժողովրդական տոնախմբություններով: Համայնքային կյանքի համերաշխությունը դեռ չի լքել գյուղի ավագ բնակիչներին, բայց նոր սերնդին դա ամենևին էլ ապագա չի խոստանում:

Վաքըֆլը գյուղը Թուրքիայում կանգուն մնացած վերջին հայկական օրրանն է, որն ունի հազիվ 130 հոգանոց համայնք: Սա ամբողջ երկրում մնացած մի քանի տասնյակ հազար հայ բնակչության փոքրիկ մի մասն է, չնչին մի մասը, եթե հաշվի առնենք, որ մեկ դար առաջ նույն տարածաշրջանում ապրում էին մոտավորապես երկու միլիոն հայեր:

Մուսա լեռը, այսինքն Մովսեսի լեռն իր շվաքի տակ էր պահում ևս հինգ հայկական գյուղեր, որոնք, չդիմանալով բռնություններին, ջնջվեցին ամբողջովին 1915-ի աղետալի օրերին: Վերապրողներից շատերը փոխադրվեցին Լիբանան: Միայն այս փոքրիկ ավանի բնակիչները, ծվարած լեռան ստորոտին, շարունակեցին իրենց գոյատևման պայքա'ՙ մեկ ձեռքում պահելով մի նարինջ, իսկ մյուսում' մեկ բաժակ օղի: Նրանք իրենց առօրյա աշխատանքով ցույց տվեցին մեզ իրենց հոգիներում տեղ գտած եռանդն ու կորովը, ապրելու կամքը, որը պարուրված է անկատար երազներով ու հարազատ ծննդավայրը ստիպողաբար թողնելու պարտավորվածությամբ:Բնակչության իմաստությունն ու ավանդությունների հարգանքը շղթայի օղակների նման միացնում են մեկը մյուսին, անկախ մշակութային, կրոնական կամ մտածելակերպի տարբերություններից: Սրա լավագույն օրինակը Մեհմեդն է, իսլամ կրոնը դավանող մի թուրք, որն աջակցում է Ազգայնական շարժում կուսակցությանը, բայց ծնվել է Վաքըֆ գյուղում, որտեղ բնակվում է մինչ օրս: Իր մանկության բոլոր ընկերները հայեր են, ուստի ինքն էլ հայերեն է խոսում: Իր թլփատման արարողության կնքահայրն անգամ հայ է եղել:

Վաքըֆ գյուղի երկհարկանի տների դռները միշտ բաց են բոլորի առաջ, լինեն նրանք տեղի բնակիչ, զբոսաշրջիկ թե լրագրող: Այդ տներում բնակվում են հիմնականում երեք-չորս զավակների հետ ընտանիքներ: Նոր սերունդը, որքան էլ հպարտ զգա իր արմատներով, ստիպված է գաղթել, մի մասը ավելի լավ ապագայի ակնկալիքներով, մյուսներըՙ ուսում ստանալու: Որոշ մասն էլ մայրենի լեզուն սովորելու նպատակով մեկնում է Պոլիս, որովհետև միայն այդ տեղի հայկական վարժարաններում է, որ կարող են հայոց լեզվի դասընթացներին հետևել: 12 տարի է, ինչ գյուղում ամուսնություններ չեն գրանցվել:

Ապագան հույսեր չի ներշնչում: Այդ պատճառով էլ գյուղը օրեցօր դատարկվում է, թեև մեկնողները հույսեր են փայփայում, որ մի օր վերադառնալու են իրենց մայրենի օջախը:Տասնհինգ տարեկան Մելինեն ցանկանում է հոգեբան դառնալ: Ուսանում է Պոլսում: Գյուղում աշխատանքի հնարավորությունները խիստ սահմանափակ են: Նարնջենիներով լեցուն հովիտները հպարտություն պատճառում են, սակայն բավարար եկամուտ չեն ապահովում:

Այդուհանդերձ հուսահատությունը չի պատում բոլորին: Ուսումը նոր ավարտած Վիգենն, օրինակ, վճռել է մնալ գյուղում, զարգացնել իր ծննդավայրը: Անշուշտ, մյուս կողմից, դեմքին դառնության ծանր արտահայտություններով, հույս ունի, որ Վաքըֆ գյուղը շարունակելու է մնալ Թուրքիայի միակ հայկական գյուղը, կորցնելով հանդերձ իր «հատկություններից շատերը»: Իսկ Մելինեն, որ ուսանողուհի է Պոլսում, բացատրում է, որ 2062 թվականին, երբ թոշակի անցնի, վերադառնալու է Վաքըֆ գյուղ: Նա հույս ունի, որ մինչ այդ գյուղը փոխակերպվելու է, դառնալու է բարգավաճ և զբոսաշրջիկների համար գրավիչ ու հետաքրքական: