Որտեղի՞ց է գալիս և ո՞ւր է գնում «Իսլամական պետություն» խմբավորումը

Վերջին ամիսներին «Իսլամական պետություն»-ը զգալի տեմպերով առաջխաղացում ապրեց՝ իր իշխանությունը տարածելով թե’ տարածաշրջանում, թե’ տարածաշրջանից դուրս: Արդեն մի քանի ամիս է ինչ «Իրաքի և Լևանտի իսլամական պետություն»-ը, որն այժմ կոչվում է «Իսլամական պետություն», ճգնաժամի մեջ է պահում Իրաքի հյուսիսը:

Տարածաշրջանում առավել վտանգված են այլ կրոնական խմբերի անվտանգությունը: Արդեն մի քանի ամիս է տարածաշրջանում ապրող քրիստոնյաները, եզդիները և շիա մահմեդականները գտնվում են իսլամիստների ճնշումների տակ: Ներկայումս ԻՊ-ի գլխավոր թիրախներից մեկն ԱՄՆ-ն է:

ԻՊ-ն` ընդդեմ ԱՄՆ-ի

Սկզբնական շրջանում Միացյալ նահանգները սպասողական դիրք էր գրավել, մինչև ծայրահեղականների՝ Արևմուտքին պատերազմ հայտարարելը: Արդեն օգոստոսի առաջին տասնորյակի ավարտին ԱՄՆ-ն քայլեր ձեռնարկեց՝ օդային հարվածներ հասցնելով ԻՊ-ին: Օրեր առաջ ԱՄՆ նախագահ Բարակ Օբաման հանդես եկավ հետևյալ հայտարարությամբ. «Իրաքի և Սիրիայի ԻՊ-ն ոչ թե պետություն է, այլ Ալ Քաիդայի նախկին իրաքյան մասնաճյուղը: Միանգամայն պարզ է, որ սա ահաբեկչական խմբավորում է»,-իր ելույթում ասել է ԱՄՆ նախագահը՝ ընգծելով, որ իսլամիստների դեմ պայքարում Ամերիկան զորքերը օդային հարվածներ կհասցնի իսլամական ճամբարին և զերծ կմնա ցամաքային պայքարին մասնակցելուց:

Օբամայի նման հայտարարության համար հիմք կարող էին լինել մի կողմից ամերիկացի լրագրողներ՝ Ջեյմս Ֆոուլի և Սթիվեն Սոթլոֆի մահապատիժը: Մյուս կողմից էլ ԱՄՆ-ն մտահոգված է ԻՊ-ի խմբավորման զինյալների աճով: Օրեր առաջ ԱՄՆ Կենտրոնական հետախուզության վարչությունը հրապարակել էր պաշտոնական տվյալներ, որոնց համաձայն՝ խմբավորման զինյալների թիվը տատանվում է 20 հազարից 31 հազար 500-ի միջակայքում:

Ո՞ր տարածաշրջաններն են գտնվում ԻՊ-ի հարձակման թիրախում

ԱՄՆ խնդիրներից մեկը ԻՊ-ի զինյալների հարձակման թիրախները պարզելն է: Օրերս ԱՄՆ հանրապետական սենատոր Ջոն Մակքեյնը՝ անդրադառնալով հարձակման համար թույլ տեղերին` «թափանցիկ» է բնորոշել ԱՄՆ-ի և Կանադայի միջև սահմանը: ԱՄՆ ՊՆ տեղակալ Ֆրենսիս Թեյլորն այս առնչությամբ հայտարարել է, որ ԻՊ-ն կարող է իր զորքերն Միացյալ նահանգներ ուղղել Մեքսիկայի տարածաշրջանից:

Հարկ է նշել, որ ԱՄՆ-ն ԻՊ-ի միակ գլխավոր թիրախը չէ: Եթե հաշվի առնենք, որ ԻՊ-ի վերջնական նպատակը տարածաշրջանի իսլամականացումն է, ապա պարզ է դառնում, որ դրա գործողություններն ուղղված են տարածաշրջանում այլ կրոնի հարող բնակչության դեմ: 

Ինչ վերաբերում է մեր տրածաշրջանին, ապա շատ փորձագետներ չեն բացառում, որ մենք ևս անմասն չենք մնա ԻՊ-ի հարձակումներից: Իր ելույթներից մեկում արաբագետ Սարգիս Գրիգորյանն անդրադառնալով ՀՀ-ի անվտանգությանը, հայտնել է այն կարծիքը, որ ԻՊ-ն մեզ համար վտանգավոր է այնքանով, որ իր շարքերում ունի բազմաթիվ ադրբեջանցիներ: Վերջիններս պոտենցիալ վտանգ են ներկայացնում մեզ համար: Բացի այդ՝ Սիրիայում և Իրաքում կան բազմաթիվ հայկական համայնքներ, որոնց բնակիչներն ապահովագրված չեն ծայրահեղականների հարձակումներից:

Ի՞նչն է նպաստում ԻՊ-ի արագ աճին

Շատ տեսաբաններ ԻՊ-ի արագ աճը բնորոշում են կառույցի ֆինանսական լուրջ ներուժով: Կառույցն ինքաֆինանսավորվում է, որով և դժվարանում է դրա գործողությունների կանխումը:

Ֆինասական նման կայուն վիճակը կառույցն ավելի գրավիչ է դարձնում սոցիալապես անապահով վիճակում ապրող բնակչության համար, որոնք հաճախ միանում են կառույցին ընտանիքներով: Ստացվում է, որ բացի գաղափարակից լինելուց, շատերի համար կառույցին աջակցելը պարզապես փող աշխատելու միջոց է:

Ինչպե՞ս կանխել ԻՊ-ի առաջխաղացումը

ԻՊ-ի դեմ պայքարելու համար ԱՄՆ-ի առանցքային խնդիրն այժմ կոալիցիայի ձևավորումն է: Սեպտեմբերի 5-ին ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբաման ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովում ներկայացրել է «Իսլամական պետություն» խմբավորման դեմ պայքարելու միջազգային կոալիցիայի ստեղծման նախագիծ: Մինչդեռ սա դեռևս միայն մտահաղացումն է: Ներկայումս անգամ պարզ չէ, թե որ պետությունները կմիանան կոալիցիային:

Հայաստանի նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանը Al Jazeera-ի կայքում ԻՊ-ին առնչվող իր հրապարակած հերթական հոդվածում խնդրի լուծման տարբերակներից մեկը համարում է ԻՊ-ի դեմ տարածաշրջանում առկա բոլոր ուժերի համագործակցությունը:

«Խնդիրը լուծելու համար ԱՄՆ-ն ու ներգրավված մյուս կողմերը պետք է սկսեն հարցի արմատներից: Պետք է հակազդեցություն ցուցաբերել «Իսլամական պետություն» խմբավորմանն ու նրան մեկընդմիշտ ուղարկել հուշերի գիրկը: Այդ նպատակով հարկավոր է միավորել ոչ միայն դրսի, այլև տարածաշրջանի ուժերը»,-մասնավորապես ասվում է հոդվածում:

Չնայած վերը նշված բոլոր առաջարկներին՝ դրանք բոլորը դեռևս մնում են զուտ առաջարկներ: ԻՊ-ի ազդեցությունը տարածաշրջանում և դրանից դուրս օրեցօր աճում է: Կառույցն ավելի վտանգավոր է դառնում նրանով, որ փորձում է մուսուլմանականացնել աշխարհը: Դրա դեմ պայքարի միջոցները դեռևս հստակեցված չեն: Համենայն դեպս վերջին շրջանում ԱՄՆ-ի պարբերաբար արվող կոչերը խոսում են այն մասին, որ միացյալ նահանգները մտածում են ԻՊ-ի դեմ պայքարի միջոցներ մշակելու մասին:

Վարդուհի Ստեփանյան