Հայոց Ցեղասպանության միջազգային ճանաչումը

Հայոց Ցեղասպանություն կամ Մեծ Եղեռն (թուրք.՝ Ermeni Soykırımı, անգլ.՝ Armenian Genocide) Թուրքիայի կառավարող ուժերի կողմից կազմակերպված ցեղասպանություն, որի արդյունքում 1915-1923 թթ.-ներին զանգվածային տեղահանության է ենթարկվել և բնաջնջվել Օսմանյան կայսրության նահանգների, այդ թվում՝ Արևմտյան Հայաստանի, հայ բնակչությունը։ Պայմանականորեն Ցեղասպանության օր է համարվում 1915 թ. ապրիլի 24-ը, երբ Կոստանդնուպոլսում ձերբակալվեց 600 հայազգի մտավորական։ Մեծ Եղեռնը հրեական Հոլոքոստի հետ մեկտեղ աշխարհում ամենաշատ ուսումնասիրված ցեղասպանությունն է:

Սկսած 1915 թվականից տարբեր պետություններ ընդունել են բանաձևեր, որոնք քննադատում են հայերի կոտորածը։

Քարտեզի վրա երևում են այն պետությունները, որոնք հայերի կոտորածը ճանաչել են որպես ցեղասպանություն, բաց կանաչով նշված են այն պետությունները, որտեղ ճանաչումը մասնակի է:

ԱՄՆ-ը երեք անգամ (1916, 1919, 1920) ընդունել է նմանատիպ բանաձևեր, սակայն դրանք չեն կարողացել կանգնեցնել Օսմանյան կայսրության գործողությունները։ 1915 թ. Ֆրանսիան, Մեծ Բրիտանիան և Ռուսաստանը հանդես են եկել համատեղ դեկլարացիայով, որը նույնպես քննադատում էր այդ կոտորածները։

Հիգեր Գրեթթի կարծիքով՝ ԱՄՆ-ում գործող հայ լոբբիստական ընկերությունների գլխավոր նպատակն է Թուրքիայի կողմից հայոց ցեղասպանության ճանաչումը և տարածքների վերադարձը։ Որպեսզի հայ լոբբիստները հասնեն այդ նպատակին, նրանք իրենց կողմն են քաշում տարբեր քաղաքական գործիչների, ճնշում են գործադրում տարբեր պետությունների կառավարությունների վրա, զբաղվում են Հայոց ցեղասպանության հարցի լայնամասշտաբ լուսաբանմամբ, հիմնադրում են այդ ցեղասպանության հարցերով զբաղվող կառույցներ։

Հայոց ցեղասպանությունն ընդունել են այնպիսի կազմակերպություններ, ինչպիսիք են Եվրոպայի Խորհուրդը (1998, 2001, Եվրախորհրդարանը (1987, 2000, 2002), ՄԱԿ-ի մի քանի հանձնաժողովներ, Եկեղեցիների համաշխարհային միությունը և այլն։

Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչել են շատ պետություններ և միջազգային կազմակերպություններ։ Պաշտոնապես առաջինն ընդունել է Ուրուգվայը 1965 թ.։ Հայ ժողովրդի կոտորածը պաշտոնապես քննադատել և ճանաչել են որպես ցեղասպանություն ըստ միջազգային իրավունքի հետևյալ երկրները՝

Ֆրանսիա Ֆրանսիա(1998, 2000, 2001, 2006, 2012)
Գերմանիա
Իտալիա
Բելգիա
Նիդերլանդներ
Շվեյցարիա
Շվեդիա
Ռուսաստան
Լեհաստան
Լիտվա
Հունաստան
Սլովակիա
Կիպրոսի Հանրապետություն 
Լիբանան
Ուրուգվայ (1965, 2004)
Արգենտինա(2 օրենք, 5 բանաձև)
Վենեսուելա
Չիլի
Կանադա (1996, 2002, 2004)
Վատիկան

ԽՍՀՄ-ի տարիներին Ցեղասպանության մասին խոսելն արգելված էր, սակայն կային այնպիսի մարդիկ ովքեր անտեսելով բոլոր արգելքները ջանք ու եռանդ չէին խնայում Ցեղասպանության մասին բարձրաձայնելու համար։ Նրանցից շատերը սպանվեցին Սովետական գաղտնի ծառայությունների կողմից։ Նրանցից հիշարժան են՝ Իշխան Մկրտչյանը «Կնյազ», Ալեքսանդր Մանուչարյանը, Աշոտ Նավասարդյանը, Անդրանիկ Մարգարյանը, Պարույր Հայրիկյանը, Վարդան Հարությունյանը, Սամվել Եղիազարյանը և այլոք։ 1985թ. ապրիլի 24-ին Իշխան Մկրտչյանը Սովետական բանտերից մեկում Եղեռնի 70-ամյակին նվիրված ցույց կազմակերպեց և նույն օրը սպանվեց բանտում։