Ռուսաստանից եւ Ուկրաինայից հայրենակիցների ներգաղթը ներդրումներ կբերի Հայաստանի տնտեսություն

Վերջին օրերին մեր հանրության անհանգստությունն է առաջացրել ԱՄՆ դոլարի ամրապնդումը, հայկական դրամի նկատմամբ ռուսական ռուբլու միաժամանակյա թուլացումը։

Նշենք, սակայն, որ 500 դրամի հոգեբանական մակարդակը ԱՄՆ դոլարի կողմից հաղթահարելու նախադեպերը քիչ չեն։ «Ամենաթարմ» օրինակը անցյալ տարի է եղել։ Սա հստակ երեւում է ստորեւ բերված գրաֆիկից, որտեղ ներկայացված է ԱՄՆ դոլարի պաշտոնական միջին փոխարժեքը Հայաստանում եւ Ռուսաստանում՝ ըստ նախորդ տարվա եւ ընթացիկ տարվա հունվար-փետրվար ամիսների։

Իսկ ահա Ռուսաստանում 1 դոլարի դիմաց 100 ռուբլու նշաձողի հաղթահարում առաջին անգամ է գրանցվում՝ 1997-1998 թթ. դրամային բարեփոխումից հետո։ Պատճառը բոլորին հայտնի է՝ Ռուսաստանի ռազմական գործողությունն Ուկրաինայում եւ դրան հաջորդած պատժամիջոցների բուռն ալիքը Արեւմուտքի մի շարք երկրների կողմից։ Այս իրադարձությունները խառնաշփոթ են առաջացրել ռուսական արժութային բորսայում։

Սակայն, որպեսզի «Ռուսաստանի տնտեսությունը բզկտելու» սպառնալիքներն իրականանան, անհրաժեշտ է, որ Արեւմուտքը լիովին հրաժարվի ռուսական նավթից ու գազից։ Բայց իրականում բավական կասկածելի է, որ եվրոպական երկրները նման ճակատագրական որոշում են կկայացրել, ինչի մասին ավելի ուշ կխոսենք։

Այժմ ԱՄՆ-ում ռուսական նավթի ներկրումից հրաժարվելու կոչեր են հնչում։ Նշենք, որ այս երկրին բաժին է ընկնում Ռուսաստանի նավթի արտահանման ընդամենը մոտ 3 տոկոսը, իսկ հաշվի առնելով մազութը՝ մոտ 8 տոկոսը։ Սակայն ռուսական նավթից ու նավթամթերքներից հրաժարվելը տեխնոլոգիական խնդիրներ է պարունակում։

ԱՄՆ-ի շատ նավթավերամշակման գործարաններ նախատեսված են, այսպես կոչված, «ծանր» նավթի (ծծմբի բարձր պարունակությամբ) վերամշակման համար, որոնցից մի քանիսը եկել են Վենեսուելայից: 2019թ․ այս երկրի դեմ ԱՄՆ տնտեսական էմբարգոյի սահմանումից հետո ռուսական նավթը զբաղեցրեց վենեսուելական նավթի տեղը։ Բայց եթե նույնիսկ ԱՄՆ-ը հրաժարվի ռուսական նավթից, դա Ռուսաստանի համար բոլորովին էլ աղետ չի լինի:

Այլ հարց է Եվրոպան, որին բաժին է ընկնում ռուսական նավթի արտահանման 40 տոկոսը։ Սակայն եվրոպական երկրները Ռուսաստանի ո՛չ նավթից, ո՛չ գազից չեն պատրաստվում հրաժարվել։ Մասնավորապես, դրա մասին են վկայում SWIFT-ի հարցում բացառությունները՝ այդ ապրանքների համար վճարումների մասին տեղեկատվության փոխանցման միջոցով: Ռուսական էներգակիրներից ամբողջովին հրաժարվելու համար եվրոպական երկրներին ավելի քան երկու տասնամյակ կպահանջվի։ Դե, իսկ մինչ այդ Ռուսաստանը կփորձի դիվերսիֆիկացնել իր արտահանումը։

Անցյալ տարեվերջի տվյալներով Ռուսաստանում արտաքին առեւտրաշրջանառության դրական սալդոն կազմել է 197,3 մլրդ դոլար, ընդ որում արտահանումը գրեթե 1,7 անգամ գերազանցել է ներմուծմանը (տվյալները՝ ՌԴ Դաշնային մաքսային ծառայության): Դրան շատ առումներով նպաստել է նավթի համաշխարհային գների աճը։ Ի վերջո, Ռուսաստանի արտահանման ապրանքային կառուցվածքում վառելիքաէներգետիկ ապրանքների տեսակարար կշիռը մոտ 55 տոկոս է կազմում:

Անցյալ տարի Brent տեսակի նավթի միջին ամսական գինը, հունվարին մեկ բարելի դիմաց 55 դոլարիս սկսելով, դեկտեմբերին հասել էր գրեթե 78 դոլարի։ Հիշեցնենք, որ ռուսական առաջատար արտահանվող Urals նավթի գինը սովորաբար գնանշվում է Brent-ի գնից զեղչով:

Brent-ի ֆյուչերսային գինը այս տարվա մայիսի դրությամբ տատանվում է մեկ բարելի դիմաց 125 դոլարի սահմաններում՝ մի քանի դոլարի «պլյուս-մինուսով»։ Urals-ի սփոթային գինը մարտի 7-ի դրությամբ կազմել է 94,5 դոլար մեկ բարելի դիմաց։ Նշենք, որ Ռուսաստանի 2022թ․ դաշնային բյուջեում Urals նավթի միջին գինը մեկ բարելի դիմաց նշված է 44,2 դոլար։ Այս գների միջեւ հսկայական տարբերությունը կարող է Ռուսաստանի դաշնային բյուջեին տասնյակ միլիարդավոր ԱՄՆ դոլարների հավելյալ եկամուտներ ապահովել։ Ճիշտ է, Ռուսաստանն այս օրերին հում նավթի վաճառքի հետ կապված խնդիրներ ունի։ Արդյունքում ռուսական Urals-ի սփրեդը (զեղչը) Brent նավթի նկատմամբ աճել է։

Արտարժույթի արտահոսքի հետ կապված խնդիրներ կան։ Մասնավոր հատվածի կողմից կապիտալի զուտ արտահոսքը անցյալ տարի աճել է 1,4 անգամ՝ հասնելով 72 մլրդ դոլարի։ Ավելի վաղ՝ 2020թ․ Ռուսաստանում այդ ցուցանիշը կազմել է մոտ 50 մլրդ դոլար, իսկ 2019թ․՝ 22 մլրդ դոլար։ Այսինքն ակնհայտ է կտրուկ աճի հստակ միտումը։ Կասկած չկա, որ, ընթացիկ տարում կապիտալի արտահոսքի թռիչք կարելի է ակնկալել։ Սակայն Ռուսաստանն արդեն մի շարք որոշումներ է ընդունել՝ ֆիզիկական անձանց կողմից երկրից դուրս գումարների փոխանցումը սահմանափակելու համար։

Հակառուսական պատժամիջոցները կարող են բացասական հետեւանքներ ունենալ նաեւ Հայաստանի համար։ Այս մասին վերջերս շատ է խոսվել, ուստի չեմ կրկնի ասվածը։ Միաժամանակ մեր երկրի համար բացվում են նոր հնարավորություններ, որոնք խելամիտ եւ արդյունավետ պետք է օգտագործել։

Նախ՝ սա Ռուսաստանում մեր սփյուռքի գործարարների ներդրումների նոր ալիք է դեպի Հայաստանի տնտեսություն։ Հնարավոր է նաեւ արտարժույթի ներհոսք նույն սփյուռքից՝ որպես կոմերցիոն բանկերում ավանդներ։ Սրանով կընդլայնվեն հայրենական բիզնեսի վարկավորման հնարավորությունները։ Մասնավորապես՝ տեղական արտադրության զարգացման գծով՝ ներմուծումը փոխարինելու նպատակով։

Երկրորդ, միանգամայն իրական է Ռուսաստանից (եւ գուցե նաեւ Ուկրաինայից) մեր հայրենակիցների ներգաղթը երկիր, ինչը կբարելավի ժողովրդագրական վիճակը Հայաստանում։ Այստեղ կարեւոր է ներգաղթյալների համար պատշաճ պայմանների (բնակարանով, աշխատանքով ապահովում եւ այլն) ստեղծումը, որպեսզի մարդիկ մնան մեր երկրում եւ չձգտեն հեռանալ։

Խնդիրը, սկզբունքորեն, բավականին բարդ է՝ մի երկրի համար, որը տեղի բնակչության զգալի մասի արտագաղթի պատմություն ունի։ Բայց դա գոնե մասամբ կարելի է լուծել՝ Հայաստանի տնտեսության մեջ վերը նշված ներդրումների օգնությամբ, որի արդյունքը կլինի նոր աշխատատեղերի ստեղծումը։