ԵԱՏՄ, ՀԱՊԿ, ԱՊՀ, ԵՄ. ինչպես են տեսնում ինտեգրացիոն գործընթացներին ՀՀ մասնակցությունը ընտրություններին մասնակցող ուժերը

Դեկտեմբերի 9-ին կայանալիք խորհրդարանական ընտրություններին ընդառաջ՝ կարևոր է պատկերացում կազմել, թե պատգամավորական մանդատների հավակնող քաղաքական ուժերից յուրաքանչյուրն ինչպիսի մոտեցումներ է որդեգրել և ինչ տեսլական ունի Հայաստանի արտաքին քաղաքականության, այդ թվում՝ ինտեգրացիոն գործընթացներին երկրի մասնակցության հարցում։ Հայաստանի մասնակցությունն ինտեգրացիոն գործընթացներին երկրի արտաքին քաղաքականության կարևոր բաղկացուցիչ մասն է, և մշտապես եղել է Հայաստանի քաղաքական ուժերի ուշադրության կենտրոնում։

Խորհրդարանական ընտրություններին մասնակցող քաղաքական ուժերի նախընտրական ծրագրերի արտաքին քաղաքականությանն առնչվող հատվածների համադրական վերլուծությունը թույլ է տալիս ինչպես վերհանել և համեմատել նրանց մոտեցումներն ինտեգրացիոն գործընթացներին ՀՀ մասնակցության առնչությամբ, այնպես էլ պարզել հարցի վերաբերյալ այն հիմնական օրինաչափությունները և միտումները, որոնք այսօր առկա են ՀՀ քաղաքական դաշտում։

Արմենպրեսը ներկայացնում է Ինտեգրացիոն գործընթացներին ՀՀ մասնակցության վերաբերյալ քաղաքական ուժերի մոտեցումները՝ ներկայացված ըստ քվեաթերթիկներում նրանց համարների հերթականության։

Այսպես, Հայաստանի հանրապետական կուսակցությունը մատնանշում է, որ իշխանության գտնվելու ժամանակ որդեգրած և իրականացրած հավասարակշռված արտաքին քաղաքականությունը «խոհեմ և ճիշտ» էր, այսինքն՝ անդամակցությունը Եվրասիական տնտեսական միությանը (ԵԱՏՄ) և Եվրոպական միության (ԵՄ) հետ ընդլայնվող գործընկերությունը՝ ի դեմս Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի (ՀԸԳՀ), լավագույն ընտրությունն էր, որ Հայաստանը կարող էր կատարել։ Այս առումով կուսակցությունը կարևորում է նաև այն հանգամանքը, որ ներկայիս իշխանությունները շարունակում են տվյալ կուրսը և արտաքին քաղաքականության հարցում շրջադարձեր չեն իրականացնում, ինչն, ըստ ՀՀԿ-ի, վկայում է նման մոտեցման՝ ճիշտ լինելու մասին։ Հանրապետական կուսակցությունը խոստանում է՝ «շարունակելու է աշխատել հավասարակշռված և վարելու է Հայաստանի երկարաժամկետ շահերից բխող արտաքին քաղաքականություն»:

«Քաղաքացու որոշում» սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցությունն իր նախընտրական ծրագրում չի անդրադառնում ինտեգրացիոն գործընթացներին Հայաստանի անդամակցության հարցին, սակայն արտաքին քաղաքականության տեսլականն ուրվագծելիս նշում է, որ «Հայաստանը պետք է հստակեցնի իր իրավունքների և պարտականությունների տիրույթն» այդ ոլորտում։

ՀՅԴ-ն իր նախընտրական ծրագրում նշում է, որ «արտաքին քաղաքականության վեկտորն ընտրելիս պետք է առաջնորդվել բացառապես ազգային շահով և վարել անկախ արտաքին քաղաքականություն», սակայն կուսակցությունը չի հստակեցնում արտաքին քաղաքական այդ հարցում ՀՅԴ առաջնահերթությունները։

«Իմ քայլը» դաշինքը խոստանում է «միջազգային ասպարեզում իրավահավասար ու արժանապատիվ հարաբերությունների հետագա զարգացում, համաշխարհային և տարածաշրջանային գործընթացներին պետության և ժողովրդի լայն ներգրավվածության ապահովում, Հայաստանի Հանրապետության հեղինակության և հայկական քաղաքակրթության ճանաչելիության բարձրացում»։ Հստակեցնելով ինտեգրացիոն գործընթացների հետ կապված մոտեցումները՝ դաշինքն առաջարկում է շարունակել Հայաստանի որդեգրած կուրսը՝ զարգացնելով փոխշահավետ համագործակցությունը եվրասիական տարածաշրջանի երկրների հետ ԵԱՏՄ-ի, ՀԱՊԿ-ի և ԱՊՀ-ի շրջանակներում, ինչպես նաև խորացնելով երկկողմ հարաբերությունները այս տարածաշրջանի երկրների հետ։ «Իմ քայլը» առաջարկում է շարունակել նաև Եվրոպական միության հետ հարաբերությունների տրամաբանությունը՝ ի դեմս ՀԸԳՀ-ի կիրարկման, ԵՄ-ի հետ մուտքի արտոնագրերի ազատականացման, ինչպես նաև քայլեր ձեռնարկել եվրոպական պետությունների հետ երկկողմ հարաբերություններին «նոր շունչ հաղորդելու ուղղությամբ»։

Նախընտրական ծրագրում ինտեգրացիոն գործընթացներին ՀՀ մասնակցությանը մանրամասն անդրադարձել է Լուսավոր Հայաստան կուսակցությունը։ Առաջարկվում է «հավասարակշիռ, ճկուն և հեռատես արտաքին քաղաքականության» իրականացում, որը զերծ կլինի աշխարհաքաղաքական ազդեցություններից և ուժային կենտրոնների միջև առկա հակասություններից։ Մասնավորապես, կուսակցությունն առաջարկում է չբավարարվել ՀՀ-ԵՄ համաձայնագրի առկայությամբ և նախաձեռնել ռազմավարական գործընկերության ձևավորում ԵՄ-ի հետ, և ընդհանուր առմամբ ավելի մեծ նախաձեռնողականություն դրսևորել համաեվրոպական գործընթացներում։ Ինչ վերաբերում է ԵԱՏՄ-ին, ապա «Լուսավոր Հայաստանը», ինչպես նշված է նախընտրական ծրագրում, 2017թ․-ի համեմատ՝ որոշակիորեն փոփոխել է մոտեցումը կառույցին ՀՀ անդամակցության վերաբերյալ։ Ծրագրում մասնավորապես նշվում է, որ ՀԸԳՀ-ի ստորագրումն ու վավերացումը, ինչպես նաև վերջին ամիսներին Հայաստանում տեղ գտած քաղաքական փոփոխությունները հնարավորություն են ստեղծել «բոլոր միջազգային հարթակներում, այդ թվում՝ եվրասիական ինտեգրացիոն նախագծերում գործել ի շահ Հայաստանի և զարգացնել Հայաստանի տնտեսությունը»։ Ավելին, ըստ կուսակցության՝ Հայաստանը կարող է դառնալ համագործակցության հարթակ եվրոպական և եվրասիական ինտեգրացիոն տարածքների միջև։

Հայաստանի «Քրիստոնեա-ժողովրդական վերածնունդ» կուսակցությունը նախընտրական ծրագրում չի մանրամասնում իր մոտեցումները Հայաստանի արտաքին քաղաքականության, այդ թվում՝ ինտեգրացիոն գործընթացներին մասնակցության մասով, սակայն նշում է, որ արտաքին քաղաքականությունը «պետք է հիմնված լինի բացառապես հայամետ դիրքորոշման և հայաստանակենտրոն քաղաքականության վրա»։

«Ազգային առաջընթաց» կուսակցությունը Հայաստանի արտաքին քաղաքական կարևորագույն հարցերի վերաբերյալ հանդես է գալիս տարբերվող մոտեցմամբ՝ առաջարկելով հանրաքվե անցկացնել «ԱՊՀ, ԵԱՏՄ, ՀԱՊԿ և այլ միջպետական ու վերպետական կառույցներին Հայաստանի անդամակցության, ինչպես նաև Հայաստանի տարածքում օտար պետությունների ռազմաբազաների առկայության նպատակահարմարության հարցի» վերաբերյալ։ Կուսակցությունը կարևորում է հանրաքվեների ինստիտուտի կիրառումը «երկրի արտաքին քաղաքական կողմնորոշումների ընտրության և Արցախի հարցի կարգավորման» գործընթացում։

Ինտեգրացիոն գործընթացներին Հայաստանի անդամակցության հարցում «ՄԵՆՔ» դաշինքն ունի խիստ ընդգծված մոտեցում։ Քաղաքական ուժը ԵԱՏՄ-ին ՀՀ անդամակցումը համարում է «ամենամեծ վրիպումը», իսկ ապագայում ԵՄ-ին անդամակցությունը՝ «ռազմավարական տեսլական»։ Մասնավորապես, դաշինքն առաջարկում է վերանայել ԵԱՏՄ-ին ՀՀ անդամության հարցը, քանի որ ըստ դաշինքի՝ կառույցն արդյունավետ չէ, և Հայաստանի համար ունեցել է ոչ թե դրական այլ բացասական ազդեցություն, ինչպես նաև Հայաստանը քայլ առ քայլ տանել դեպի ԵՄ։

«Օրինաց երկիր» կուսակցության նախընտրական ծրագրի 50 քայլերից երկուսը վերաբերում են նաև ինտեգրացիոն գործընթացներին ՀՀ մասնակցության հարցերին։ ՕԵԿ-ն առաջարկում է ՀԱՊԿ-ում և ԵԱՏՄ-ում ՀՀ դիրքերի հետևողական ամրապնդում և ԵՄ-ի հետ գործընկերության առաջընթաց:

«Սասնա ծռեր» համահայկական կուսակցությունը նախընտրական ծրագրում առաջարկում է «որակապես նոր մակարդակի հասցնելու հարաբերությունները Եվրոպական միության» հետ, սակայն չի անդրադառնում ԵԱՏՄ-ին ՀՀ անդամակցության հարցին՝ միևնույն ժամանակ նշելով, որ պետք է վերանայվեն Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները՝ «դրանք կառուցելով իրավահավասարության և փոխադարձ հարգանքի վրա»:

Եվ, վերջապես, «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունը խոստանում է շարունակել Հայաստանի գործուն մասնակցությունը ԵԱՏՄ, ՀԱՊԿ և ԱՊՀ աշխատանքներին, միևնույն ժամանակ ապահովել կառուցողական մասնակցություն եվրաինտեգրման գործընթացներին։

Ամփոփելով, պետք է փաստել, որ ՀՀ խորհրդարանական արտահերթ ընտրություններին մասնակցող քաղաքական ուժերի շրջանում գերակշռում է արտաքին քաղաքական վեկտորների հավասարակշռման, ինտեգրացիոն գործընթացների համադրման և փոխլրացման մոտեցումը, թեև այդ ուժերն այս հարցում հանդես են գալիս որոշակի տարբեր շեշտադրումներով, ինչպես օրինակ՝ ՀՀԿ, «Իմ քայլը» դաշինք, «Լուսավոր Հայաստան» կուսակցություն և այլն։ Երկրորդ խմբում են այն ուժերը, որոնք հանդես են գալիս եվրաինտեգրման օգտին և ԵՄ-ին ՀՀ անդամակցությունը համարում են Հայաստանի արտաքին քաղաքական կարևոր ուղղություններից մեկը («ՄԵՆՔ» դաշինք, «Սասնա ծռեր» համահայկական կուսակցություն)։ Նախընտրական ծրագրերում հստակ արտահայտված չեն «Քաղաքացու որոշում» սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության, Հայաստանի «Քրիստոնեա-ժողովրդական վերածնունդ» կուսակցության, ՀՅԴ-ի մոտեցումները ինտեգրացիոն գործընթացներին Հայաստանի մասնակցության հարցում։

Դեկտեմբերի 9-ին կայանալիք արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններն, ի թիվս այլ հարցերի, որոշակիորեն կարտացոլեն նաև ՀՀ քաղաքացիների մոտեցումը Հայաստանի արտաքին քաղաքականության, այդ թվում՝ ինտեգրացիոն գործընթացներին երկրի մասնակցության վերաբերյալ։