Ինչպե՞ս ներկուսակցական դեմոկրատիան շրջանցեց կուսակցությունների մեծ մասին

«Փաստ» օրաթերթը (հեղինակ՝ Լևոն Մարգարյան) գրում է. «Օրերս ՔՊ–ից մեծ աղմուկով դուրս եկած Գևորգ Աճեմյանի հայտարարությունների շուրջ քննարկումներում իշխանության շատ ներկայացուցիչներ ակտիվորեն շրջանառում են «ՔՊ–ն ընտանիք է, չի կարելի ընտանիքի ներքին խոհանոցը դուրս հանել» թեզը: Թե ինչու է հեռացել Աճեմյանը, ինչու չեն հաստատել նրա թեկնածությունը, մեզ առանձնապես չի հետաքրքրում, թողնենք այդ հարցը Աճեմյանի ու ՔՊ–ի հայեցողությանը կամ, ինչպես ասում են, չմտնենք մատի ու մատանու արանքը:

Սակայն ընտանիք ձևակերպման ակտիվ օգտագործումը, հատկապես «Իմ քայլը» դաշինքի նախընտրական ցուցակի շուրջ քննարկումների կոնտեքստում, արժանի է ուշադրության: Հայաստանյան կուսակցությունների մեծ մասը միշտ աչքի է ընկել փակ, ինքնաբավ կեցվածքով: Բոլորովին վերջերս, հեղափոխությունից շաբաթներ առաջ՝ պաշտպանելով Սերժ Սարգսյանի վարչապետությունը, հանրապետական մի շարք գործիչներ պնդում էին, որ Սերժ Սարգսյանն իրենց քաղաքական «հայրն» է:

Մի բան է ընտանիք գաղափարն ընդհանրապես, որպես հասարակական կառուցվածքի բաղադրիչ, մեկ այլ բան, երբ այդ բաղադրիչը դառնում է կենսական քաղաքական ուժերի դեպքում: Քաղաքական ուժերի դեպքում ընտանիքի մոդելի որդեգրումը ոչ այլ ինչ է, քան հստակ սահմանազատում հասարակությունից, ներփակ միջավայրի հակման դրսևորում:

Հատկապես հիմա, երբ հետհեղափոխական իրավիճակը տրամաբանորեն սահմանել է այլ արժեքային ուղենիշներ, իշխող կուսակցության համար կենսական պետք է դառնար ներփակ մոդելից ձերբազատումն ու թափանցիկ, ներքին դեմոկրատիայի մեխանիզմներով աշխատող կուսակցության ստեղծումը: Ակնկալել դա մեկ–երկու ամսում, իհարկե, անհույս լավատեսություն կլինի: Բայց առնվազն կարելի էր տեսնել, որ կա նման ցանկություն, կա նման ճիգ: Եթե ոչ հիմա՝ այս կարևոր նախընտրական հանգրվանի ժամանակ, ապա էլ երբ պետք է ՔՊ–ն կամ իշխանությունը դներ ներկուսակցական դեմոկրատիայի սաղմերը:

Իրականում, սակայն, այդ սաղմերը, որոնց ներդրումն իսկապես ահռելի կամք և գիտելիք է պահանջում, ոչ միայն չկան, այլև կա անցյալի իներցիոն ուժը, որից խուսափել նոր իշխանությունները չկարողացան: Հայաստանի բոլոր քիչ թե շատ խոշոր քաղաքական ուժերը վերջին երեսուն տարիների ընթացքում ի վերջո հանգել են ներփակ, ստերիլ կուսակցական համակարգի: Ոչ հեռավոր անցյալում են ՀՀԿ գործադիր նիստերին հաջորդող մամուլի հաղորդագրությունները, որոնցում կարմիր թելի պես անցնում էր «ընդունվեց միաձայն» որոշումը:

Պարզ է, որ թե ինչպես առաջ, այդպես էլ հիմա, բոլոր որոշումները չէ, որ ընդունվում են միաձայն: Ավելին, իշխող ուժերի ներսում միշտ կա ավելի շատ հակասությունների դաշտ: Խնդիրն այն է, թե այդ հակասությունները ի վերջո մնում են կուլիսներում, զիջում են կուսակցության առաջնորդի վերջնական կարծիքին, թե շանս են ունենում դառնալ ներկուսակցական բաց, թափանցիկ բանավեճերի առարկա:

Նոր քաղաքական մշակույթ ասելով՝ պետք է նկատի ունենալ հենց վերջինը, հստակ մեխանիզմների ներդրումը, որը կդառնա հիմնավոր երաշխիք, որ ոչ թե չեն լինի ներկուսակցական հակասություններ, այլ այդ հակասությունները կարտահայտվեն քաղաքական ճանապարհներով: Ինչպես նախկինում, այդպես էլ, ըստ էության, հիմա ներկուսակցական հակադրությունները, մնալով կուլիսներում, դառնում են ներքին ինտրիգների, միմյանց համոզելու, դիվիդենտներ շահելու առարկա, ու բնական է, որ արդյունքում լինում են դժգոհներ, ինտրիգներին զոհ գնացածներ:

Ներկուսակցական դեմոկրատիայի, ներկուսակցական ընտրությունների, տարածքային կառույցների դերակատարության բարձրացման իմաստը հենց սա է, որպեսզի ոչ թե բացառվեն հակասությունները, ոչ թե գոհացնեն բոլորին, այլ ինտրիգների դաշտից հանեն այդ հակասությունները, դրանք դարձնեն սահմանված արդար խաղի կանոններով մրցակցության առարկա, ինչի արդյունքում պայմանական գևորգաճեմյանները, դուրս մնալով նախընտրական ցուցակներից, չեն կարողանա դժգոհել, որովհետև դուրս մնացած կլինեն սահմանված խաղի կանոններով պարտվելու հետևանքով: Սա էլ իր հերթին կբերի դավադրությունների տեսությունների կտրուկ նվազման, մի բան, որն անբաժան է այն համակարգերից, որոնք իրենց բնույթով փակ են:

Մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում: