Վանո Սիրադեղյանը վարորդին հանձնարարեց ինձ տուն տանել, դա եղավ մեր վերջին զրույցը. Մերուժան
«Հայկական ժամանակը» գրում է. «Օրերս վախճանվեց հայ իրավագիտության լավագույն ներկայացուցիչներից մեկը՝ բազմամյա իրավաբան Ռազմիկ Սարիբեկի Թովմասյանը, այն անձնավորությունը, ում վիճակված էր վարել Վանո Սիրադեղյանի դատաքննությունը:
Դատավարությունն ի սկզբանե արդեն նախապայմանավորված էր վերադասի կողմից, որպեսզի անպայման դատախազը (Աղվան Հովսեփյանի մասին է խոսքը) գա Ազգային ժողով՝ անձեռնմխելիությունից զրկելու Վանո Սիրադեղյանին, իսկ դատարանն այնուհետև պետք է տրամաբանորեն շարունակեր այդ նույն վտանգավոր խաղը՝ անպայման դատապարտելով Վանո Սիրադեղյանին:
Երբ դատավարության առաջին օրն ավարտվեց, նախագահող դատավոր Թովմասյանը՝ իմ 40 տարվա ընկերը, զանգեց ինձ և հրավիրեց իրենց տուն: Ես գնացի իրենց տուն, եւ նա ինձ ասաց. «Մերուժան, որքանով գիտեմ, Վանո Սիրադեղյանի նկատմամբ դու ունես առանձնահատուկ համակրանք և հարգանք, որպես մտավորականի եւ որպես գրչեղբոր»: Ես պատասխանեցի՝ այո: Նա ասաց, որ դատավարության առաջին օրը Սիրադեղյանը դրսևորեց երկչոտություն, դողում էր, զգուշացրու, որ հանգիստ պահի իրեն դատական պրոցեսի ժամանակ, այնուհետև ինքը կորոշի՝ ինչպես վարվել: Ես եկա, Սիրադեղյանին գտա Խանջյան փողոցի Հայոց Համազգային Շարժման շենքում: Նրան հիշեցրեցի դատավորի ասածը: Սիրադեղյանն ասաց. «Առաջին օրն էր, մի տեսակ շփոթված էի: Բայց մի խնդրանք ունեմ, հայտնիր դատավորին, որ հաջորդ դատական պրոցեսը սկսի միառժամանակ ընդմիջում տալուց հետո, մինչեւ ես մի փոքր կազմակերպվեմ»: Ես եկա Թովմասյանենց տուն և նրան ասացի. «Ռազմիկ ջան, այսպիսի խնդրանք ունի Սիրադեղյանը»: Նա ասաց՝ քանի՞ օրով է ուզում: Ես խնդրեցի գոնե երկու շաբաթ ընդմիջում տալ: Լավ՝ ասաց, մեկ ամիս ձեզ լինի: Մեկ ամիս և ավելի, մոտ 40 օր ընդմիջում տալուց հետո դատական պրոցեսը վերսկսվեց: Սիրադեղյանին կարճատեւ քննելուց հետո Թովմասյանը կրկին ընդմիջում տվեց, ավելի ճիշտ, դատավարության այդ օրն ավարտելուց հետո նա տուն եկավ իրեն ամրացված Վահրամ անունով Ազգային անվտանգության ծառայության ներկայացուցչի ուղեկցությամբ: Ես արդեն իրենց տանն էի: Տեսնելով այդ երիտասարդին՝ ես Ռազմիկին հարցրեցի՝ ո՞վ էր այս մարդը: Նա ասաց. «Վահրամ է անունը, անվտանգությունից է, կցել են ինձ, ես չեմ հասկանում՝ ինչու է գալիս: Ես իրեն ասում եմ՝ Վահրամ, ես որևէ պաշտպանի կամ պահապանի կարիք չունեմ, ես կարող եմ ինքս ինձ պաշտպանել, ես ժողովրդի կողմից հարգված մարդ եմ, ինձ որեւէ վտանգ չի սպառնում, խնդրում եմ՝ մի գա: Առաջին երկու անգամը զգուշացնելուց հետո, երրորդ անգամ նա հստակ պատասխանեց, որ ինքը գտնվում է ծառայության մեջ եւ չի կարող իմ կողքից բացակայել»:
Դատավարությունն ընթացավ ևս 15 օր ընդմիջվելուց հետո:
Այդ երկրորդ ընդմիջման ընթացքում Ռազմիկ Թովմասյանին իր մոտ է կանչում նախագահը՝ Ռոբերտ Քոչարյանը: Ըստ Ռազմիկի պատմելու՝ Դավիթ Հարությունյանը եւ Աղվան Հովսեփյանը նրան ասում են, թե պետք է գնանք Քոչարյանի մոտ, խոսելու բան կա: Վերցնում են Ռազմիկ Թովմասյանին, բերում են Բաղրամյան 26, բարձրացնում են համապատասխան հարկ և ասում՝ սպասիր, մենք ներս մտնենք և այնուհետեւ քեզ կհրավիրենք ներս: Դավիթ Հարությունյանն ու Աղվան Հովսեփյանը մտնում են Քոչարյանի մոտ եւ ավելի քան 45 րոպե անց դուրս են գալիս միջանցք և Ռազմիկին ասում՝ գնում ենք: Ռազմիկը պատմում էր, որ իր մոտ հարց առաջացավ՝ ինչո՞ւ իրեն բերեցին, եթե հրավիրողն իրեն չպիտի ընդուներ: Ես Ռազմիկին ասացի. «Ռազմիկ ջան, միգուցե ներսում կար մեկ այլ մարդ՝ իրենց կլանից, իրենց խմբից, որի պատճառով անհրաժեշտ չէր քո ներկայանալը»: Նա ասաց. «Հավանաբար, բնական է, ինչի՞ մասին է խոսքը, անպայման, իրենց յուրայիններից մարդ կլիներ, դրա համար էլ հարմար չգտան ինձ հրավիրել ներս: Այդ դեպքում, ինչո՞ւ էին տանում ինձ, դա ինձ համար վիրավորական է, ես վիրավորված եմ զգում ինձ, բայց ոչինչ»:
Մեր այս զրույցը և մեր հարաբերվելը տևեց ավելի քան 1.5-2 ամիս: Պրոցեսն ընթանում էր, ես հաճախում էի Սիրադեղյանի մոտ՝ ամեն վայրկյան պատմելու իմ և դատավորի միջև տեղի ունեցածը՝ թե հարցազրույցները, թե զգուշացումները եւ թե այն մարդկային դրսևորումները, այն հարգանքը, որ տածում էր Սիրադեղյանի նկատմամբ Ռազմիկ Թովմասյանը: Վերջին անգամ, երբ ես հանդիպեցի Թովմասյանին, նա ինձ ասաց. «Ի սեր Աստծո, իրեն զգուշացրու, որ ես գործն առաջ տանել չեմ կարողանում, ես մի 3 օրով կարող եմ մնալ տանը»: Ես ասացի. «Ռազմիկ ջան, բա ինչո՞վ պիտի պատճառաբանես քո տանը մնալը»: Ասաց՝ կհիվանդանամ:
Այդ օրվա ընթացքում ես եկա Սիրադեղյանի մոտ, երեկո էր: Իրեն հայտնեցի, որ Ռազմիկն ասում է՝ ես մի երեք օրով ինձ լավ չեմ զգա ինձ: Սիրադեղյանը խորամանկ ժպտաց, ասաց՝ լավ է անում, բայց դու գիտեիր, Մերուժան, որ ինձ պիտի դատեն, ինչո՞ւ չէիր ասում: Ես պատասխանեցի՝ նոր եմ իմանում, որ քեզ պիտի դատեն: Այդպիսով, Սիրադեղյանի տան բակում տեղի ունեցավ մեր վերջին զրույցը: Նա հանձնարարեց իր վարորդին՝ ինձ տուն տանել: Վարորդն ինձ բերեց տուն, և դրանից հետո ես Սիրադեղյանին այլևս չտեսա:
Մերուժան
Մանրամասները՝ «Հայկական ժամանակ» օրաթերթի մարտի 13-ի համարում: