Ժամանակակից արաբական գրականության մասին
Ժամանակակից արաբական գրականությունը շարունակում է մնալ արաբագետ մասնագետների համար, մեծամասամբ գոնե քիչ ուսումնասիված, ու թեր այսօր, տարբեր հանգամանքների բերումով, արաբագիտության վրա կրկին ուշադրությունը սևեռվում է, սակայն հատկապես 1970-ական թթ հետո ասպարեզ իջած արաբ հեղինակների գործերը և այդ շրջանից սկսած` արաբական գրականության ընդհանուր ստեղծագործական մթնոլորտը շարունակում են մնալ ուսումնասիրության կարոտ: Իսկ ինչ վերաբերում է արդեն մեր օրերի հատկապես երիտասարդ արաբ գրողներին, ապա շատերը նույնիսկ մասնագետ արաբագետների համար անծանոթ են:
Այս դրությունն անշուշտ ունի իր լուրջ պատճառաբանվածությունը: Ինչպես հայտնի է, հատկապես երիտասարդ սերնդի գրողները, անկախ այն իրողությունից, թե որ երկրում են գործում և որ լեզվով կամ ինչ լսարանի համար և այլն, մշտապես բախվում են նույն խնդրին, այն է`դժվարությամբ են կարողանում գտնել իրենց ընթերցողին, դուրս գալ «լույս աշխարհ»: Նույնիսկ այժմյան տեխնոլոգիական հնարավորությունների պարագայում երիտասարդ գրողների հետ կապված այս խնդիրը շարունակում է մնալ արդիական, քանի որ ինչպես տասնամյակներ առաջ, այսօր էլ և մեծ, և փոքր հրատարակչատները հրատարակում են միայն հայտնի կամ քիչ թե շատ ճանաչված հեղինակների գործերը, իսկ էլեկտրոնային հրապարակումն էլ, նույն արդյունքը չէ, ինչ դասական կամ ավանդասական տեսքի գրքով հրապարակումը: Միայն քիչ թվով հրատարակչություններ են փորձում հրապարակել անհայտ կամ սկսնակ հեղինակների գործերը, որոնք ի դեպ, քիչ դեպքերում է, որ նյութական առումով լիովին փոխհատուցվում են: Լսարանն էլ, եթե անկեղծ ասենք, գրկաբացությամբ չէ, որ ընդունում է նոր հեղինակների մուտքը գրական ասպարեզ, և հրատարակչատունը, եթե ամեն դեպքում երիտասարդ քիչ հայտնի կամ սկսնակ հեղինակի գործերը հրատարակելիս, կանգնում է լուրջ խնդրի առաջ` կատարած ծախսերի վերադարձման մասով և միակ հույսն այս դեպքում պատշաճ գովազդի կազմակերպումն է, ինչը ենթադրում է հավելյալ ֆինանսական ծախսեր: Իսկ գրատպությունը, ինչպես հայտնի է բիզնես է և որպես այդպիսին ունի մեկ շարժիչ ուժ` ապահովել եկամուտներ հրատարակչության համար, ինչն էլ արդեն տալիս է բոլոր հարցերի պատասխանները:
Արաբական աշխարհում նույնպես վիճակը նույնն է, ինչ մոլորակի մնացած հատվածներում և այստեղ նույնպես արաբալեզու երիտասարդ գրողների համար դասական գրքի տեսքով հրատարակվելու եզակի հնարավորություններից մեկը տարբեր հիմնադրամների ստեղծած հնարավորություններից : Նման հիմնադրամների միջոցոց հրատարակությունների մեծ մասն իրականացվում է Քուվեյթում, Լիբանանում և Եգիպտոսում: Ու քանի որ հիմնադրամային աջակցությամբ հրատարակվելու հնարավորություններն էլ սահմանափակ են, ապա ելքը մնում է Համացանցը և այսօր շատ սկսնակ եւ քիչ ճանաչում ունեցող արաբալեզու հեղինակների գործերը կարելի է ազատորեն գտնել Համացանցում բաց հասանելիության լսարանի ձևաչափով: Ուշագրավ է այն, որ ժամանակակից արաբալեզու հեղինակների համար թեմատիկան նույնպես լիովին ինտեգրված է գլոբալ գրական թեմատիկ պրոցեսներին: Այստեղ կարելի է գտնել կենցաղային սյուժեներից մինչև քաղաքական և փիլիսոփայական թեմատիկա: Այսպես օրինակ, լիբիացի երիտասարդ արձակագիր Ֆաթըհի Նասիբի «Նոր առավոտ» պատմվածքը ընդամենը գրական պատկերումն է գրողի ամենօրյա կենցաղի: Ինքնին հասկանալի է, որ հեղինակը իրեն նույնացնում է գրական հերոսի հետ. Տխրությամբ նա գրում է, որ ոչ մի կերպ չի կարողանում հրատարակել իր նոր պատմվածքը և անիծում է իր արաբերենի ուսուցչին, ով տեսել ու զարգացրել է իր մեջ գրողին հատուկ ձիրքը:
Պատմվածքի կառուցվածքը հիշեցնում է օրագրային գրառումներ, որոնք կարծես թե կատարում է հեղինակն ինքն իր համար: Ընդ որում, տեքստից հետո ծանոթագրությունների հատվածն է գալիս, որտեղ հեղինակը երգիծական տոնով ներկայացնում է ընտանեկան կենցաղը: Օրինակ, գրում է, որ կնոջ հետ ընտանեկան ընթրիք են պլանավորել, որին հրավիրելու են նաև ընկերներին և բարեկամներին, իսկ այդ ծանոթագրության մեջ էլ նկատում է, որ Ուիդադն ու նրա ամուսնյակը ամենից ձանձրալի ամուսնական զույգն են, սակայն իր կնոջը դուր են գալիս; Հավանաբար այն բանի համար, որ Ուիդադը տգեղ է, իսկ իր կինը երբեք թույլ չի տա, որ իրենց հարկից ներս ոտք դնի գեղեցիկ կին:
Մարութա Սերխեթ. Ֆեյսբուք: